Η γρήγορη φθορά της ΝΔ και οι επιπτώσεις της
Ο γρήγορη φθορά της κυβέρνησης Καραμανλή ξάφνιασε τα επιτελεία της Αριστεράς, που διαφορετικά λογάριαζαν τα πράγματα, υποχρεώνοντάς τα σε αναδιατάξεις και νέες τακτικές κινήσεις. Ο λόγος είναι απλός: η ανάταξη του δικομματισμού με ένα ΠΑΣΟΚ να προηγείται της ΝΔ είναι ένα σχετικά νέο σκηνικό, και έτσι οι λογικές του "ώριμου φρούτου" αποδεικνύονται ανεπαρκέστατες. Σύμφωνα με αυτές τις λογικές, ο Καραμανλής θα είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων, θα ξανανικούσε τον Γ. Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ θα παρέμενε σε κρίση και απλά η Αριστερά θα εισέπραττε τα κέρδη… Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στο ΚΚΕ και τον ΣΥΝ θα αφορούσε το ποιος θα παρουσιαζόταν σαν βασικός ευνοημένος από τη φθορά του δικομματισμού και ειδικά του ΠΑΣΟΚ και πόσο, σε ποια έκταση και με τι τακτική θα άλλαζε ο αναμεταξύ τους συσχετισμός.
Μέχρι τώρα το μεν ΚΚΕ εμφανιζόταν σαν το πιο αντισυστημικό κόμμα στα λόγια, με έμφαση στις γενικές καταγγελίες του συστήματος και με εντελώς χλιαρή αντικυβερνητική στάση (μέχρι παρεξηγήσεως), εστιάζοντας τα κύρια πυρά του στον ΣΥΡΙΖΑ, αφού –σωστά– εντόπιζε σε αυτόν μιαν απειλή, δεδομένου ότι η αναβάθμιση του ΣΥΡΙΖΑ θα εκτόπιζε το ΚΚΕ από την 3η θέση και θα τροφοδοτούσε εξελίξεις εντός της Αριστεράς.
Ο δε ΣΥΝ έδειξε να φοβάται κάπως τη δυναμική που εμφάνισε το εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ, δεν αξιοποίησε τις δυνατότητες που ανοίχτηκαν, ιδιαίτερα μετά την Πανελλαδική Σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ, και έβαλε μπρος τον "αυτόματο πιλότο" του "ώριμου φρούτου". Πολιτικά, ταλαντευόταν ανάμεσα σε μια γενικόλογη αντιδικομματική στάση και σε μια περισσότερο αντικυβερνητική στάση. Με την υποχώρηση των μαζικών κινημάτων –που ήρθε με το κλείσιμο του ασφαλιστικού– εκδηλώθηκε μια μεγαλύτερη "κοινοβουλευτικοποίηση" της δράσης του και μια υποστολή του ΣΥΡΙΖΑ σε κοινωνικό και κινηματικό επίπεδο. Στο επίκεντρο τέθηκαν τα ζητήματα των εσωκομματικών ισορροπιών (κατοχύρωση της νέας ηγεσίας Τσίπρα, υπόθεση Αυγής–Κόκκινου, υποψηφιότητες για ευρωψηφοδέλτιο κ.λπ.).
Η αλλαγή του σκηνικού με τη ραγδαία φθορά της ΝΔ δημιούργησε προβληματισμούς και αμηχανία για το ποια πρέπει να είναι η ταχτική από δω και μπρος. Και η κατάσταση περιπλέκεται με τον "ερχομό" της οικονομικής κρίσης και στην Ελλάδα και τις συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει. Πολιτική κρίση, οικονομική κρίση, κοινωνική κρίση – το μίγμα εκρηκτικό, μα τα ανακλαστικά της Αριστεράς είναι ακόμα χαμηλά…
Το ερώτημα των ερωτημάτων: Θα προωθήσουμε τη στρατηγική μας, ή θα πασοκο-πλαγιο-κοιτάξουμε;
Αν η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ είναι –σύμφωνα με τις διακηρύξεις του– να γίνει η Αριστερά μια πρωταγωνιστική δύναμη που θα αναλάβει το βάρος της ανατροπής του νεοφιλελευθερισμού και του δικομματισμού για να διαμορφωθούν οι όροι μιας μεγάλης πολιτικής και κοινωνικής αλλαγής, τότε πρέπει να αναρωτηθούμε για το ποια στάση, ποια τακτική πρέπει να έχει απέναντι στο δικομματισμό γενικά και στο καθένα κόμμα ειδικά. Παράλληλα, πρέπει να είναι καθαρό το σε ποιες δυνάμεις στηριζόμαστε, σε ποιες δυνάμεις απευθυνόμαστε, ποιες δυνάμεις θέλουμε να συσπειρώσουμε –και πώς θα τις συσπειρώσουμε– όπως και να ξεχωρίσουμε τα ειδικά χαρακτηριστικά του δίχρονου που θα διανύσουμε, για να μπορέσουμε να κάνουμε μια "επένδυση" της Αριστεράς για την επόμενη δεκαετία.
Η Αριστερά οφείλει να αναδειχθεί σε κύρια και αξιόπιστη αντιπολιτευτική δύναμη, και παράλληλα σε έναν ανεξάρτητο πολιτικό και κοινωνικό πόλο στην ελληνική κοινωνία και στην πολιτική σκηνή, με το πρόγραμμά του και τον ιδιαίτερο ρόλο του. Δεν θα είναι συμπληρωματική δύναμη, δεν θα είναι διαχειριστική δύναμη, δεν θα συμβάλλει σε κεντροαριστερές θνησιγενείς προτάσεις ενταγμένες στη νεοφιλελεύθερη συνταγή. Η υπευθυνότητά της ορίζεται όχι από τους κανόνες του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου, αλλά από τις ανάγκες των εργαζομένων και της κοινωνίας.
Άρα τη στρατηγική της δεν μπορεί να τη στηρίξει στις δημοσκοπήσεις και στην ψευδή εικόνα πως το κρίσιμο είναι οι σχέσεις με τον κόσμο που είναι απογοητευμένος από το ΠΑΣΟΚ. Ο κόσμος από το χώρο του ΠΑΣΟΚ δεν είναι η μόνη δεξαμενή –σε εκλογικό επίπεδο– και δεν είναι κατακτημένο και "δεμένο" κανένα από τα ποσοστά που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις και αφορούν κάποια μετακίνηση από τον πασοκικό χώρο. Άρα, ένα μέρος από αυτό το ακροατήριο μπορεί να ανακάμψει στο ΠΑΣΟΚ, αν αυτό πηγαίνει για την πρώτη θέση στις επόμενες εκλογές.
Ούτε τη στρατηγική της, αλλά ούτε την τακτική της δεν μπορεί να στηρίξει η Αριστερά βασισμένη στο "να απευθυνθούμε στα κόμματα της γειτονιάς μας" (δηλαδή στο ΠΑΣΟΚ, στο ΚΚΕ, στους Οικολόγους-Πράσινους, πιο πολύ δηλαδή στο ΠΑΣΟΚ) που υποστηρίζει η "ανανεωτική πτέρυγα" του ΣΥΝ. Το ΠΑΣΟΚ για πολλούς λόγους, χωρίς να ταυτίζεται με τη Δεξιά, δεν είναι ένα κόμμα της "γειτονιάς μας".
Η πίεση που θα δεχτεί η Αριστερά από το ΠΑΣΟΚ μπορεί να είναι μεγάλη. Εκτός κι αν από τώρα οριοθετηθεί με σαφήνεια, στείλει μηνύματα καθαρά και κατανοητά σε όλους όσους τη βλέπουν σαν την πιο αξιόπιστη αντιπολιτευτική δύναμη – και κυρίως στον κόσμο της Αριστεράς. Η πολιτική ΣΥΡΙΖΑ και η ιδέα του ΣΥΡΙΖΑ είναι που δίνει στην Αριστερά μια πολύ πιο μεγάλη εμβέλεια (πολύ μεγαλύτερη από αυτή που μπορεί να έχει με την πραγματική οργανωτική της κατάσταση), ενώ μια ακύρωση της πολιτικής και της ιδέας ακυρώνει την πολλαπλασιαστική δύναμη που έχει και επαναφέρει την Αριστερά στην κατάσταση του ΣΥΝ και της εμβέλειάς του. Αυτό όποιος δεν το βλέπει κι όποιος δεν το "διαβάζει", κάνει λάθος.
Ποια μπορεί να είναι η πιο αποτελεσματική στάση απέναντι στην πίεση του ΠΑΣΟΚ για συνεργασίες; Δεν είναι οι προτάσεις γενικά και ειδικά. Κυρίως, είναι η σαφήνεια στην πολιτική κατεύθυνση και η πορεία προς την κοινωνία.
Η "σαφήνεια" αφορά κυρίως το ποια είναι η "γειτονιά μας". Αυτή είναι η Αριστερά, που μπορεί να είναι μεγάλη και πλειοψηφική, μπορεί να αποσπάσει ό,τι της έχει αποσπαστεί από το δικομματισμό. Δεν είναι οι "αντιδεξιές δυνάμεις" ή η "δημοκρατική παράταξη".
Η "πορεία προς την κοινωνία" δεν είναι μια φράση, δεν είναι λόγια του αέρα. Πρέπει να γίνει, και για να γίνει πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος. Στο ζήτημα αυτό συνολικά η Αριστερά –όλες οι πτέρυγες της– είναι ιδιαίτερα ελλειμματική.
Εκτός κι αν αντικαταστήσουμε τη στρατηγική μας με αυτήν που συνόψιζε το κεντρικό σύνθημα της Ενωμένης Αριστεράς στην Ισπανία: να είμαστε "Ικανοί να ονειρευόμαστε, ικανοί να κυβερνήσουμε". Γιατί αν για την Αριστερά το "υπάρχω" πολιτικά σημαίνει "κυβερνώ", "προωθώ συμμαχίες για να μπορώ να κυβερνώ", τότε το μέλλον είναι "φωτεινό", ακριβώς όπως έγινε στις περιπτώσεις που η Αριστερά συγκυβέρνησε (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα 1989-90 κ.λπ.)… Μια που το αναφέραμε, σε περιόδους οικονομικής κρίσης μπορεί να υπάρξουν και κυβερνήσεις σωτηρίας, εξυγίανσης, έκτακτης ανάγκης κ.λπ. κ.λπ. Ούτε αυτή μπορεί να είναι η "γειτονιά" μας, μαζί με "όλα τα άλλα παιδιά"…