Ιράκ: Το κίνημα αντίστασης που αλλάζει τα «δεδομένα»
του Γιώργου Τσίπρα
Tο αντικατοχικό κίνημα αντίστασης στο Ιράκ είναι η «αστάθμητη» παράμετρος που άλλαξε τα «δεδομένα» που υπολόγιζαν οι ΗΠΑ όταν εγκαινίαζαν τη φυγή προς τα εμπρός στη διεθνή σκακιέρα μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους το 2001. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα κίνημα που η ιστορική του σημασία για τους λαούς είναι ανάλογη με αυτήν του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος του Βιετνάμ, παρά τις μεγάλες διαφορές και τις εντελώς διαφορετικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε στον κόσμο.
Οι περιπλοκές του ιμπεριαλιστικού τυχοδιωκτισμού
Όταν τα αμερικανικά στρατεύματα έμπαιναν θριαμβευτικά στη Βαγδάτη το Μάρτη του 2003, ο πόλεμος στην πραγματικότητα μόλις άρχιζε. Η ανακούφιση στο στρατόπεδο των ΗΠΑ και των συμμάχων τους για τη σχετικά εύκολη νίκη και από την άλλη μεριά η απογοήτευση σε όσους περίμεναν τη «μάχη της Βαγδάτης», έδωσαν σε λίγο καιρό τη θέση τους αντίστοιχα στη βαθιά ανησυχία και στη χαρά. Χαρά για ένα μαζικό, ανθεκτικό στα πιο κτηνώδη χτυπήματα, οργανωμένο κίνημα αντικατοχικής αντίστασης που δυνάμωνε κάθε μέρα. Δεν πέρασαν παρά λίγες εβδομάδες για να αποδειχτεί πως το πρόβλημα των ιμπεριαλιστών που εισέβαλαν στο Ιράκ δεν ήταν η υπερνίκηση του τακτικού στρατού και η ανατροπή του Σαντάμ. Το πρόβλημα βρισκόταν μπροστά τους και όχι πίσω τους, και ήταν η αντίσταση του ιρακινού λαού.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους βρίσκονται σήμερα σε ένα αδιέξοδο τέτοιο που αν είχε εκτιμηθεί είναι απίθανο να είχαν επιχειρήσει την εισβολή με τους ίδιους όρους. Αδιέξοδο, γιατί ακόμη κι αν το μετάνιωσαν είναι εκτός συζήτησης οποιαδήποτε σκέψη αποχώρησης αφού κάτι τέτοιο θα συνιστού-σε μεγάλη πολιτική ήττα. Από την άλλη, η παραμονή των κατοχικών δυνάμεων, εκτός της μεγάλης αιμορραγίας σε έμψυχο υλικό και χρήμα, αδυνατίζει αντί να ισχυροποιεί τα νέα ερείσματα των ΗΠΑ στην περιοχή μετά την εισβολή, και δυσχεραίνει τους μεγαλεπήβολους σχεδιασμούς για τη «Μεγάλη Μέση Ανατολή» κλπ. Προκειμένου να διαχειριστούν την κρίση στο Ιράκ είναι υποχρεωμένοι να παραχωρούν σε δυνάμεις (πχ Ιράν) που βρίσκονταν στη λίστα της μετά-Ιράκ συνέχειας. Αδυνατίζουν έτσι για «τακτικούς» λόγους την ίδια τη στρατηγική μέσα στην οποία εντασσόταν και η εισβολή στο Ιράκ. Απέναντι στην ιρακινή αντίσταση δεν έχουν βαλτώσει μόνο οι σχεδιασμοί για τα πετρέλαια και το μελλοντικό καθεστώς του ίδιου του Ιράκ αλλά και οι συνολικότεροι σχεδιασμοί για τη Μέση Ανατολή και όλο τον κόσμο. Ο τυχοδιωκτισμός των αμερικάνων ιμπεριαλιστών κατόρθωσε το ακατόρθωτο: να εμπλέξει τις προοπτικές της υπερδύναμης στο αδιέξοδο ανά-μεσα σε μια ανέφικτη νίκη και μια ταπεινωτική και πολιτικά επιζήμια οπισθοχώρηση σε μια κατεχόμενη χώρα.
Η «έκπληξη»
Λίγοι περίμεναν μια τέτοια εξέλιξη, ότι δηλαδή η αντικατοχική αντίσταση θα έπαιρνε τέτοιες διαστάσεις και θα είχε από την αρχή σχεδόν τέτοιο βάθος.
Αφήνοντας κατά μέρος τη χρόνια κατάσταση στην Παλαιστίνη και την ιδιαίτερη περίπτωση της Σομαλίας με τις εκεί περιπλοκές που ανάγκασαν τους «ειρηνοποιούς» σε άρον-άρον αποχώρηση, μετά την επιβολή της Νέας Τάξης το 1991 δεν υπήρξε άλλη περίπτωση σοβαρής, μαζικής αντίστασης σε κατοχικές δυνάμεις. Στο Αφγανιστάν η όποια αντίσταση αναπτύχθηκε κυρίως μετά το παράδειγμα του Ιράκ, ενώ στα Βαλκάνια της υπερδεκαετούς κατοχής δεν υπήρξε ουσιαστικά μέχρι σήμερα κίνημα εκδίωξης των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων.
Πρόκειται βέβαια για πολύ διαφορετικές περιπτώσεις. Τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στα Βαλκάνια, η ιμπεριαλιστική επέμβαση είχε την ενεργό στήριξη ισχυρών τοπικών παραγόντων έως και ολόκληρων πληθυσμών, με ταυτόχρονη απουσία, ειδικά στα Βαλκάνια, μιας σχετικά ενιαίας εθνικής συ-νείδησης, ενώ και στις δύο περιπτώσεις το πρόσφατο παρελθόν (αλληλοεξόντωση υποκινούμενων από μεγάλες δυνάμεις πολεμάρχων στο πρώτο και αιματηρές εθνικιστικές αντιπαραθέσεις στα δεύτερα) ενίσχυε το διχασμό αυτό και την «ανάγκη» ξένης επέμβασης. Με εξαίρεση το κουρδικό ζήτημα στο βορρά, το Ιράκ είναι μια διαφορετική περίπτωση, πιο «κλασική».
Συνεπώς, σε μια δεύτερη προσέγγιση, το αντικατοχικό κίνημα στο Ιράκ δεν αποτελεί τόσο την εξαίρεση, όσο επιβεβαιώνει αυτό που ήταν ο κανόνας σε όλο τον εικοστό αιώνα: η ιμπεριαλιστική επέμβαση και κατοχή μιας ανεξάρτητης χώρας δεν μπορούσε παρά να ξεσηκώσει ένα μαζικό αντικατοχικό κίνημα αντίστασης, ακόμα και σε μια χώρα που η αριστερά και το κομμουνιστικό κίνημα ήταν εξαιρετικά αδύναμα πριν την επέμβαση (και μάλιστα το επίσημο ΚΚ συνεργάστηκε με τον κατακτητή). Αυτός ήταν ο κανόνας που… ξέχασαν οι ΗΠΑ, αυτός είναι ο κανόνας που σαν τέτοιος ξαναγεμίζει με αισιοδοξία τους αγωνιστές και τα κινήματα σε όλο τον κόσμο.
Περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση από αυτές που αναφέρθηκαν, ο κατακτητής στο Ιράκ δεν ήρθε απλώς να ανατρέψει μια κυβέρνηση ή να καταστρέψει μια πολεμική μηχανή. Ήρθε να βάλει στο χέρι το φυσικό της πλούτο, ο ίδιος και ούτε καν η διεθνής «ελεύθερη αγορά». Ήρθε να εγκαταστήσει διά της βίας μια ακραίας μορφής «ελεύθερη οικονομία» σε μια χώρα που χαρακτηριζόταν από τον ιδιαίτερο ρόλο του κράτους αλλά και της κοινότητας. Απέλυσε γι’ αυτό μονομιάς μεγάλο μέρος των εργαζόμενων, ρήμαξε την οικονομία, έριξε στην εξαθλίωση εκατομμύρια ανθρώπων. Το πετρέλαιο που ήταν άφθονο και φτηνότερο κι από το εμφιαλωμένο νερό έγινε είδος σε έλλειψη. Έφτασε ακόμη να απαγορεύσει στους αγρότες να κρατούν το σπόρο που για αιώνες έσπερναν στα χωράφια της Μεσοποταμίας και τους επέβαλε ξένα υβρίδια. Φέρεται με τον πιο φασιστικό, βάρβαρο και αλαζονικό τρόπο σε ένα λαό με πανάρχαιο πολιτισμό και ευγένεια, ένα λαό πιο πολιτισμένο από τους βάρβαρους εισβολείς. Σκοτώνει, λεηλατεί και βασανίζει όπως μόνο οι ναζί αντιμετώπιζαν τους κατακτημένους.
Κοντά στα παραπάνω πρέπει να σημειώσουμε ακόμη δύο στοιχεία. Το ένα είναι η ισχυρή εθνική συνείδηση, ιρακινή και αραβική, που χαρακτηρίζει τους περισσότερους λαούς της περιοχής. Το δεύτερο είναι ο έντονος αντιαμερικανισμός που διαπνέει τους αραβικούς λαούς λόγω του «ενδιαφέροντος» των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα ο αντιαμερικανισμός του ιρακινού λαού μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου και το εμπάργκο και τους βομβαρδισμούς που ακολούθησαν.
Η διεθνής διάσταση της ιρακινής αντίστασης
Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο Ιράκ και το Βιετνάμ είναι το ριζικά διαφορετικό πολιτικό και ιδεολογικό τοπίο, εσωτερικά και διεθνώς. Το πρώτο αναπτύχθηκε σε συνθήκες απουσίας ισχυρού κομμουνιστικού κινήματος μέσα και έξω από το Ιράκ. Η ραχοκοκαλιά του στο ξεκίνημα ήταν μεσαία και κατώτερα στελέχη του μπααθικού καθεστώτος και στρατού αλλά που γρήγορα διευρύνθηκε και μαζικοποιήθηκε από τον αυθόρμητο ξεσηκωμό ενός λαού σε φασιστική κατοχή. Αντλεί τη δύναμή του από τη μαζική λαϊκή στήριξη και παρά την ανυπαρξία ζούγκλας ή δασών καταφέρνει να έχει «απελευθερωμένες» περιοχές και ολόκληρες πόλεις που ο μόνος τρόπος να υποταχθούν είναι με κτηνώδεις, ναζιστικού τύπου επιχειρήσεις όπως στη Φαλούτζα, ενώ οι μαζικές εκτελέσεις και τα βασανιστήρια είναι στην ημερήσια διάταξη των κατακτητών. Άρα καμιά αντίσταση δεν είναι αδύνατη. Σε διεθνές επίπεδο αναπτύχθηκε εξίσου ένα σημαντικό αντιπολεμικό κίνημα αλληλεγγύης με τον ιρακινό λαό παρά την απουσία ιδεολογικών δεσμών όπως στην περίπτωση του Βιετνάμ.
Το αντικατοχικό κίνημα στο Ιράκ δεν καθηλώνει μόνο την πολεμική μηχανή των εκατοντάδων χιλιάδων της υπερδύναμης, καθηλώνει συνολικά την ιμπεριαλιστική της πολιτική και σχεδιασμούς. Ξεγυμνώνει και αποκαλύπτει τη φύση και τους σκοπούς της. Η ηρωική αντίσταση ενός σχετικά μικρού λαού και η διεθνής συμπαράσταση είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που βρίσκουν μπροστά τους οι ιμπεριαλιστές σε αλαζονική και ξέφρενη πορεία επιθετικότητας ενάντια σε όλο τον πλανήτη όπου όλα φάνταζαν να είναι στο χέρι τους… Οι πρόσφατοι (λίγο πριν το Ιράκ) σχεδιασμοί του αμερικανικού στρατού για την ανάπτυξη ικανότητας ταυτόχρονης επέμβασης σε δύο και τέσσερις(!) περιοχές του πλανήτη δεν παύουν να είναι επικίνδυνοι και απειλητικοί για όλους μας, μα αποδείχνονται ταυτόχρονα πέρα για πέρα υπερφίαλοι. Συνεπώς, οι πραγματικοί συσχετισμοί δύναμης είναι πολύ διαφορετικοί από τη σύγκριση οπλικών συστημάτων και οικονομικής ισχύος.
Είναι τέτοια η σημασία του σημερινού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στο Ιράκ που από τη νίκη του εξαρτώνται οι διεθνείς εξελίξεις για τα επόμενα χρόνια. Μα ακόμα κι αν αυτό υποχωρούσε –πράγμα που καθόλου δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα– τα μαθήματα που έχει ήδη δώσει στους λαούς όλου του κόσμου είναι της ίδιας τάξης με τα μαθήματα που έδωσε το Βιετνάμ στην εποχή του. Οι ιμπεριαλιστές δεν είναι ανίκητοι. Η μαζική κινητοποίηση και αντίσταση ακόμα κι ενός μικρού λαού μπορεί να καταφέρει όσα δεν μπορούν και δεν θέλουν όλες μαζί οι διπλωματίες, τα όπλα και το χρήμα των ισχυρών κρατών. Η μαζική κινητοποίηση και αντίσταση πολλών λαών σε όλο τον κόσμο μπορεί να επιβάλει μια στροφή στις διεθνείς εξελίξεις και να αλλάξει δραματικά την αρνητική πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα σε παγκόσμια κλίμακα τις τελευταίες δεκαετίες.
Το κακό μπορεί να αποτραπεί. Τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Αυτό είναι το μάθημα που μας δίνει ο ηρωισμός και το αίμα που χύνει καθημερινά ο ιρακινός λαός.