Αμερικανόπνευστο ελληνοτουρκικό κωμειδύλλιο
του Δημήτρη Υφαντή
Το πρόσφατο ταξίδι του τούρκου ΥΠΕΞ στην Αθήνα και όσα συνέβησαν εντάσσονται καθαρά στο αμερικάνικο σχέδιο για την περιοχή μας. Το σχέδιο αυτό έχει σαν στρατηγικό στόχο τη σταθεροποίηση της αμερικανοΝΑΤΟϊκής κηδεμονίας ολόκληρης της περιοχής μέσα από α) την προώθηση διπλωματικών συνεννοήσεων μεταξύ των δύο χωρών και β) την επιτάχυνση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των επιχειρηματικών συνδέσμων των δύο χωρών. Ας δούμε πιο αναλυτικά τι σηματοδοτούν οι τελευταίες εξελίξεις.
1. ΝΑΤΟποιείται και διχοτομείται το Αιγαίο
Τα όσα αποφασίστηκαν στο πρόσφατο ταξίδι του τούρκου ΥΠΕΞ στην Αθήνα αποτελούν ένα σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ειδικά για το Αιγαίο. Δύο είναι οι κεντρικοί άξονες στους οποίους εγγράφονται οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων. Ο επιχειρησιακός έλεγχος του Αιγαίου από το ΝΑΤΟ και τους Αμερικάνους και η διεύρυνση των γκρίζων ζωνών και των διεκδικήσεων της τουρκικής πλευράς.
Η πρόσφατη απόφαση των κυβερνήσεων Ελλάδας και Τουρκίας για συγκρότηση κοινών στρατιωτικών μονάδων ταχείας επέμβασης, που θα λειτουργούν υπό τον έλεγχο του ΝΑΤΟ, προωθεί ακόμη περισσότερο το ΝΑΤΟϊκό έλεγχο. Την ίδια στιγμή, το επιχειρησιακό πλαίσιο αυτής της δύναμης μετατρέπει τη Λήμνο σε μία ακόμη γκρίζα ζώνη. Λίγους μήνες πριν, είχε αποκαλυφθεί ότι και ο Αϊ-Στράτης είναι γκρίζα ζώνη. Συνεχώς διευρύνονται, λοιπόν, οι περιοχές όπου το καθεστώς της Άγκυρας αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία.
Μειώνει άραγε αυτή η απόφαση και γενικότερα η ΝΑΤΟϊκή ομπρέλα την ένταση στο Αιγαίο; Κάθε άλλο. Πάνω από δέκα χρόνια οι αερομαχίες και οι πτώσεις των F-16 καλά κρατούν – πρόσφατα έπεσε ακόμη ένα. Οι εξοπλισμοί συνεχίζονται, διαψεύδοντας τη δικομματική προπαγάνδα ότι δήθεν η αμερικανόπνευστη ελληνοτουρκική φιλία θα μείωνε τους εξοπλισμούς, εξασφαλίζοντας πόρους για το κοινωνικό κράτος. Και, βέβαια, παραμένει σε ισχύ το τουρκικό casus beli (αιτία πολέμου) αν η Ελλάδα, ασκώντας τα κυριαρχικά της δικαιώματα με βάση το διεθνές δίκαιο, αυξήσει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια.
2. Προς άνοιγμα του μειονοτικού στη Θράκη
Οι δηλώσεις του τούρκου ΥΠΕΞ δείχνουν τη σαφή πρόθεση του καθεστώτος της Άγκυρας να θέσει με έμφαση το μειονοτικό ζήτημα στη Θράκη. «Η Ελλάδα πρέπει να αποδεχτεί την τουρκική μειονότητα», δήλωσε με νόημα ο Αλή Μπαμπατζάν. Τυπικά η μειονότητα στη Θράκη θεωρείται μουσουλμανική, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάννης. Ο χαρακτηρισμός της μειονότητας συλλογικά ως τουρκικής είναι προφανές ότι θα έχει και επόμενα βήματα: αρχικά, «προστασία» της τουρκικής μειονότητας από την Τουρκία και, στη συνέχεια, έγερση ζητημάτων αυτοδιάθεσης, ακόμη και τροποποίησης των συνόρων στην περιοχή. Η τουρκική διπλωματία συστηματικά προωθεί αυτή την κατεύθυνση, ειδικά μετά την πετυχημένη χρησιμοποίηση των μειονοτήτων και των αλυτρωτισμών στη Βαλκανική για να τεθεί ζήτημα αλλαγής συνόρων και διαμελισμού κρατών (Γιουγκοσλαβία). Η ανακίνηση του μειονοτικού στη Θράκη είναι μια ακόμη έκφραση του επεκτατισμού του αντιδραστικού τουρκικού κατεστημένο, που προς το παρόν χρησιμοποιείται για να κερδηθούν πόντοι σε άλλα μέτωπα.
3. Στρουθοκαμηλισμός της ελληνικής κυβέρνησης
Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης μόνο με στάση στρουθοκαμήλου μπορεί να συγκριθεί. Πρόβαλε σαν μεγάλη επιτυχία τις ελληνοτουρκικές δυνάμεις ταχείας επέμβασης, πανηγύρισε για τις επιχειρηματικές συμφωνίες και επικαλέστηκε τον «ιδιωτικό» χαρακτήρα της επίσκεψης στη Θράκη για να μην τοποθετηθεί στις προκλήσεις του Α. Μπαμπατζάν. Ο αστισμός της Ελλάδας σέρνεται πίσω από το αμερικάνικο άρμα, χωρίς σχέδιο: ελπίζει να κερδίσει ανοίγοντας δουλειές στην Τουρκία (π.χ. Εθνική Τράπεζα) και ελπίζει να μην τεθεί ζήτημα εδαφικής ακεραιότητας. Επιχειρεί, μάλιστα, να κλείσει το ζήτημα αυτό, κάνοντας ορισμένες σημαντικές παραχωρήσεις προς την Τουρκία στο Αιγαίο – γι’ αυτό και τάσσεται αναφανδόν υπέρ της προσφυγής στη Χάγη (βλ. αναλυτικά «Αριστερά!» τ. 196 σελ. 8-9). Ο αστισμός της Ελλάδας ακολουθεί μια ενδοτική και άκρως επικίνδυνη για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας πολιτική. Οι κίνδυνοι αυτοί εντείνονται από τη μετατροπή του Αιγαίου σε θαλάσσιο δρόμο της ενέργειας, με τις ενεργειακές εγκαταστάσεις στην Αλεξανδρούπολη, την Καβάλα και στα αγκυροβόλια στην Κρήτη.
Γι’ αυτό, στο εσωτερικό του αστισμού μορφοποιούνται δύο αποχρώσεις της κύριας τάσης, που είναι το σύρσιμο πίσω από τους Αμερικάνους: από τη μια, οι άνευ όρων υποστηρικτές των Αμερικάνων (Ντόρα, Γ. Παπανδρέου) και, από την άλλη, οι ελισσόμενοι υποστηρικτές των Αμερικάνων (Καραμανλής και Β. Βενιζέλος). Στα πλαίσια αυτά είναι χαρακτηριστικό ένα σε εξέλιξη ελληνορωσικό φλερτ – μετά τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης ο Κ. Καραμανλής προχωρά σε προμήθεια 415 ρωσικών αρμάτων ύψους 1,4 δισ. ευρώ, ενώ ετοιμάζεται να μεταβεί στη Μόσχα για να συμφωνήσει και νέο αγωγό (βλ. αναλυτικά «Αριστερά!» τ. 230 σελ. 4 και τ. 232 σελ. 4).
4. Η (ανεπαρκής) Αριστερά
Χωρίς ρήξη με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια και χωρίς ανεξαρτησία από τις αστικές πτέρυγες δεν μπορεί να σταθεί αριστερή πολιτική στα γεωπολιτικά ζητήματα, ειδικά στην περιοχή μας. Το γεγονός ότι η Αριστερά, σε όλες τις εκδοχές της, κατάγγειλε τις συμφωνίες για τις ελληνοτουρκικές δυνάμεις ταχείας επέμβασης είναι θετικό, όπως θετική είναι η αναφορά σε μη αλλαγή των συνόρων. Αλλά δεν φτάνουν αυτά. Γιατί και στο ζήτημα του Αιγαίου (υποστήριξη της προσφυγής στη Χάγη) λείπει η ανεξαρτησία από τις αστικές πτέρυγες και η αντιμπεριαλιστική κινητοποίηση είναι χαμηλή, παρά τα αντιαμερικάνικα και αντιπολεμικά αισθήματα του ελληνικού λαού. Μην ξεχνάμε ότι σε περιοχές, όπως τα Βαλκάνια, και σε χώρες εξαρτημένες, όπως η Ελλάδα, τα θεωρητικά σχήματα δεν είναι «καθαρά». Αντίθετα, το εθνικό συνδέεται στενά με το ταξικό και η αντίσταση στο νεοφιλελευθερισμό συνδέεται στενά με τον αντιμπεριαλισμό και την πάλη για εθνική ανεξαρτησία. Πέρα από τη θεωρία, αυτό πρέπει να εκφραστεί και στην πράξη της Αριστεράς και των κινημάτων, προκειμένου το μέχρι τώρα κωμειδύλλιο να μην μετεξελιχτεί σε τραγωδία.
Από το Κόσοβο ως την Κύπρο: Βαλκανικό ντόμινο
Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου μετατέθηκε για λίγες εβδομάδες, κάτω και από την πίεση της ΕΕ και της Ρωσίας. Ο χαρακτήρας αυτής της μετάθεσης είναι η προετοιμασία κάθε δύναμης για τις εξελίξεις και όχι η αναίρεσή της. Η έκρηξη της κοσοβάρικης θρυαλλίδας αναγκάζει τους Αμερικάνους να πριμοδοτήσουν μια διαδικασία διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ στο διάστημα Δεκέμβρη – Γενάρη, με στόχο τον έλεγχο των εξελίξεων μέσα στο γειτονικό προτεκτοράτο. Διαπραγματεύσεις που σίγουρα δεν θα καταλήξουν πουθενά και παραπέμπουν το μέλλον της ΠΓΔΜ ανάλογα με τις εξελίξεις στο Κόσοβο.
Οι εξελίξεις στο Κόσοβο έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην Κύπρο. Το μοντέλο της κοσοβάρικης ανεξαρτησίας μπορεί να ακολουθηθεί από την τουρκική πλευρά στα Κατεχόμενα. Έτσι οι πιέσεις στην Κύπρο γίνονται ασφυκτικές: από τη μια το κοσοβάρικο μοντέλο από την άλλη οι συνεχείς εκθέσεις για «άρση της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων» και στο βάθος η επαναφορά ενός νέου σχεδίου στη βάση του σχεδίου Ανάν. Ας μην ξεχνάμε τις εξ αντανακλάσεως επιπτώσεις στην Κύπρο και στο Αιγαίο από τις εξελίξεις στο Ιράκ, καθώς ό,τι δεν λάβει εκεί ο τουρκικός επεκτατισμός θα το διεκδικήσει στην περιοχή μας.
Ο Τ. Παπαδόπουλος αναζητά στήριγμα στην πολιτική του Πούτιν, καθώς άλλωστε ακόμη και η Ελλάδα ελάχιστα θα κάνει που θα δυσαρεστήσουν τους Αμερικάνους (μέχρι και ταξίδι Καραμανλή στην Τουρκία επιζητούν οι Αμερικάνοι μέσα στο Γενάρη). Φυσικά, όλα αυτά θα επιδράσουν σημαντικά στις εκλογές του Φεβρουαρίου στην Κύπρο, όπου κύριος στόχος των Αμερικάνων είναι η μη επανεκλογή του Τ. Παπαδόπουλου.