Ούτε τα τρισεκατομμύρια δολάρια που ρίχτηκαν στις αγορές για να τονώσουν τη ρευστότητα τραπεζών και χρηματαγορών ούτε η κρατικοποιήσεις πολυεθνικών κολοσσών που κατέρρεαν ούτε η σκανδαλώδης στήριξη της αμερικάνικης αυτοκινητοβιομηχανίας ούτε οι διαδοχικές μειώσεις των επιτοκίων (μέχρι μηδενισμού σε ΗΠΑ και Ιαπωνία) στάθηκαν αρκετές. Τίποτα μέχρι τώρα δεν έκανε δυνατό τον περιορισμό των επιπτώσεων και τη συγκράτηση της αστάθειας που προκαλεί η παγκόσμια οικονομική κρίση.
Έξι μήνες μετά την εκρηκτική της εμφάνιση στην παγκόσμια αγορά, κανένας δεν είναι σε θέση να προβλέψει ούτε τη διάρκειά της ούτε το βάθος της. Αντίθετα, νέα επεισόδια έρχονται να προστεθούν στο διαταραγμένο οικονομικό τοπίο, αυξάνοντας τις επισφάλειες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι τράπεζες σέρνουν το χορό
Το χορό, για άλλη μια φορά, σέρνουν οι τράπεζες. Πρώτη η Citigroup, που είχε ενισχυθεί με 45 δισ. δολάρια, ανακοίνωσε ζημιές ύψους 8,3 δισ. δολάρια και προετοιμάζει τη διάσπαση των δραστηριοτήτων της. Ο διεθνής οικονομικός Τύπος σημειώνει ότι οι πραγματικές ζημιές τής άλλοτε μεγαλύτερης τράπεζας των ΗΠΑ από την έκθεση της στα "τοξικά ομόλογα" ξεπερνούν τα 150 δισ. δολάρια. Ανάλογη εικόνα παρουσιάζει και η Bank of America. Η τράπεζα που εξαγόρασε τη χρεοκοπημένη Merrill Lynch και εταιρίες της στεγαστικής πίστης παρουσιάζει τώρα ζημιές 15,3 δισ. δολαρίων και βλέπει τη μετοχή της να κατρακυλά. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ σπεύδει για τη διάσωσή της, ενισχύοντάς τη με 20 δισ. δολάρια και δίνοντας εγγυήσεις άλλων 118 δισ. δολαρίων.
Ζοφερή παραμένει η εικόνα του τραπεζικού κλάδου και στην ΕΕ. Το καμάρι της γερμανικής αγοράς, η Deutsche Bank, ανακοίνωσε ζημιές 4,8 δισ. ευρώ για το τέταρτο τρίμηνο του 2008, προκαλώντας ρίγη για την πραγματική εικόνα του τραπεζικού συστήματος στην Ευρώπη. Ακολούθησαν οι προβλέψεις ότι η μεγαλύτερη τράπεζα της Αγγλίας, η HSBC, θα χρειαστεί πάνω από 30 δισ. δολάρια για να αντεπεξέλθει στις επιπτώσεις της κρίσης, με αποτέλεσμα να κατρακυλήσει η μετοχή της, παρασύροντας μαζί της και τις μετοχές των Lloyds, της Royal Bank of Scotland και της Barclays. Η κατάσταση αυτή οδήγησε την κυβέρνηση της Αγγλίας στην απόφαση να ρίξει άλλα 220 δισ. ευρώ για τη διάσωση του τραπεζικού της συστήματος. Την ίδια στιγμή, η ιρλανδική κυβέρνηση προχώρησε στην εθνικοποίηση της τρίτης σε μέγεθος τράπεζας της χώρας, της Anglo Irish Bank, και στην εγγύηση των καταθέσεών της ύψους 80 δισ. ευρώ.
Σε κρίση και η πραγματική οικονομία
Στη δίνη της κρίσης βυθίζεται και η πραγματική οικονομία. Επιστρατεύεται ο μηχανισμός της "δημιουργικής καταστροφής", της καταστροφής, δηλαδή, παραγωγικών συντελεστών, με πιο κραυγαλέα περίπτωση την απόφαση κατεδάφισης 220 χιλιάδων κατοικιών στις ΗΠΑ, τη στιγμή που χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν άστεγοι. Την ίδια στιγμή, η βιομηχανική παραγωγή στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 8% (Νοέμβρης 2008), οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά δεκάδες χιλιάδες μόνο τον τελευταίο μήνα, το ΑΕΠ προβλέπεται να συρρικνωθεί στο – 0,9%, το δημόσιο χρέος έφτασε στο 75% και το έλλειμμα στο 8,3%.
Σε κρίση είναι, επίσημα πια, και η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ΑΕΠ της ΕΕ θα παρουσιάσει αρνητική ανάπτυξη κατά -1,8%, όπως άλλωστε και το ΑΕΠ στις χώρες του ευρώ κατά -1,9%. Η βιομηχανική παραγωγή της ατμομηχανής της Ευρώπης παρουσιάζει ήδη μεγάλη κάμψη καθώς υποχωρεί σημαντικά η ζήτηση και στο εσωτερικό της και στις εξαγωγές. Οι μέχρι τώρα συνέπειες της κρίσης στην ΕΕ οδήγησαν στην απώλεια 3,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, ενώ εκατομμύρια νέοι άνεργοι αναμένεται να προστεθούν στις ουρές ανεργίας, καθώς προβλέπεται αύξηση της ανεργίας στην ευρωζώνη στο 9,3%, από 8,7% το 2008. Και όλα αυτά αποτελούν προβλέψεις που συνήθως τροποποιούνται προς τα κάτω.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία οδηγήθηκε στην 6η κατά σειρά υποτίμηση του ρουβλίου, που έχει ήδη χάσει το 29% της αξίας του από τον περασμένο Αύγουστο. Ακόμα, υποχώρηση παρουσιάζει η βιομηχανική παραγωγή της Ιαπωνίας ενώ μειωμένη είναι η ανάπτυξη σε Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, γεγονός που σηματοδοτεί την εξάπλωση της κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σπύρος Παναγιώτου