Δύο σημαντικές απώλειες για το τραγούδι, της Μαρίας Ξυλούρη

τ.260, 06/02/2009 (σε ένθετο το τ.6 του Δικτύου Κριτικής και Δράσης στην Παιδεία)

Δύο απώλειες για το ελληνικό τραγούδι μέσα στο Γενάρη: η Μαρία Δημητριάδη, μια εκπληκτική φωνή, συνδεδεμένη με το πολιτικό τραγούδι, πάντα αγωνιστική και χωρίς εμπορικές παραχωρήσεις, πέθανε σε ηλικία μόλις 58 ετών στις αρχές του μήνα. Είχε τραγουδήσει Μαρκόπουλο, Θεοδωράκη, Μικρούτσικο, είχε συνδεθεί με τις μελοποιήσεις του Χικμέτ, και αργότερα, στη δεκαετία του ‘80 τραγούδησε Χατζιδάκι και Στέφανο Κορκολή (πριν ο συνθέτης ακολουθήσει άλλους δρόμους). Τη δεκαετία του ‘90 περιορίστηκε κυρίως στη συμμετοχή της σε συναυλίες. Παρουσία αξιοπρεπής και ιδιαίτερα αγαπητή, ο θάνατός της δυστυχώς έκανε μια γύρα και από τα μεσημεριανά τηλεοπτικά κουτσομπολάδικα λόγω του γάμου της με τον Ανδρέα Μικρούτσικο. Στάθηκε όμως και μια αφορμή, θλιβερή έστω, για να ξανακουστούν σημαντικά τραγούδια και να πάρουν μια μυρωδιά από αυτά οι νεότεροι σε μία κρίσιμη περίοδο.

Τελειώνοντας ο Γενάρης πληροφορηθήκαμε και το θάνατο του Πάνου Τζαβέλα, ΕΠΟΝίτη, αντάρτη του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ – έχασε το πόδι του στο αντάρτικο. Μετά από πολύχρονη διαμονή στη Σοβιετική Ένωση όπου μπόρεσε να σπουδάσει και μουσική επέστρεψε στην Ελλάδα, για να φυλακιστεί και πάλι επί Χούντας (αποφυλακίστηκε το 1971 λόγω της άσχημης κατάστασης της υγείας του). Μετά την αποφυλάκισή του συνέχισε να τραγουδάει στην Κυδαθηναίων, κρατώντας ζωντανό το αγωνιστικό τραγούδι, και μένοντας μακριά από τα φώτα.

Μερικοί στίχοι από τον Κυρ-Παντελή του Πάνου Τζαβέλα:

Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις κατάστημα κάπου στη γη
πουλάς εμπόρευμα, βγάζεις λεφτά
πολλά λεφτά, πολλά λεφτά
Τις Κυριακές πρωί στην εκκλησιά
σταυροκοπιέσαι στην Παναγιά

Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έχεις και σύζυγο, κόρη, παιδί
μοντέρνα έπιπλα, έγχρωμη TV,
τρως τροφή πνευματική.
Μακριά από κόμματα μην βρεις μπελά,
"Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά"

[…]

Ξέρεις πως δώσανε κυρ-Παντελή
άλλοι τα νιάτα τους και τη ζωή
να γίνει τ’ όνειρο φέτα ψωμί
να φας και συ κυρ-Παντελή;

Κι εσύ τι έδωσες κυρ-Παντελή;
πες μας τι έκανες σ’ αυτή τη γη;
πες μας τι άφησες κληρονομιά
που να εμπνέει τη νέα γενιά

Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή
έντρομε, άβουλε συ φασουλή
βρώμισες τ’ όνειρο και την ψυχή
άδειο πετσί χωρίς πνοή.

Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη.

Μαρία Ξυλούρη