Η Γαλλία τα τελευταία δύο χρόνια έμελλε να σημαδεύει με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις τη σκέψη και το σχεδιασμό πολλών «υποκειμένων» σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εμπειρία αυτή μπορεί να κωδικοποιηθεί σε μια σειρά «μαθημάτων», τόσο για την αστική τάξη όσο και για την Αριστερά. Ποια είναι αυτά;
Μάθημα πρώτον: Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι άτρωτος, έχει αδύνατα σημεία, μπορούν να του καταφερθούν κτυπήματα, οι εργαζόμενοι και η νεολαία μπορούν να έχουν νίκες απέναντί του. Το είδαμε ανάγλυφα στη νίκη του «Όχι» για την υπόθεση του ευρωσυντάγματος, το είδαμε στους δρόμους των μεγάλων κινητοποιήσεων της νεολαίας ενάντια στις νέες εργασιακές σχέσεις, όπου εκατομμύρια άνθρωποι έγραφαν ιστορία με τη δράση τους.
Μάθημα δεύτερο: Η αστική τάξη έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, ανασυντάσσεται, ξαναπροσπαθεί να περάσει όσα δεν μπόρεσε λίγο πριν, κατέχει πολλά μονοπώλια (ΜΜΕ, κρατική μηχανή, βία κ.λπ.). Αυτή η προνομιακή της θέση στο πολιτικό στοιχείο και η κοινή στάση όλων των πτερύγων της απέναντι στον κοινωνικό και ταξικό της αντίπαλο, δημιουργεί όρους περιθωριοποίησης και κατακερματισμού σε πολιτικό επίπεδο της Αριστεράς. Δεν είναι διόλου δεδομένη σε τέτοιες συνθήκες η ενίσχυση της Αριστεράς και δεν λειτουργούν αυτοματισμοί του τύπου «όποιος ήταν στους αγώνες θα επιβραβευθεί και εκλογικά».
Μάθημα τρίτο: Αν το αστικό πολιτικό στοιχείο τείνει να περιθωριοποιήσει την Αριστερά, αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ενεργό συνδρομή και αυτής της ίδιας. Με άλλα λόγια, αν και είναι δύσκολο να εκφράσει σε εκλογικό επίπεδο η Αριστερά μια «εναλλακτική πλειοψηφία», μπορεί ωστόσο να συσπειρώσει ένα μεγάλο ποσοστό, π.χ. της τάξης του 20%, και να διεμβολίσει το δικομματικό (στην ουσία) αστικό πολιτικό σύστημα. Φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει όταν παρουσιάζει π.χ. 6 ψηφοδέλτια, ή όταν τινάζει στον αέρα όλες τις ενωτικές διεργασίες βάσης που είχαν οικοδομηθεί (π.χ. για το ευρωσύνταγμα υπήρχαν 1.400 επιτροπές βάσης). Η πρόσφατη αποτυχία-χρεοκοπία της Αριστεράς σε εκλογικό επίπεδο στη Γαλλία δείχνει πού μπορεί να οδηγήσει, στις σημερινές συνθήκες, η υποτίμηση της ενωτικής έκφρασης σε πολιτικό επίπεδο της Αριστεράς.
Μάθημα τέταρτο: Πολύ γρήγορα οι αστικές πολιτικές δυνάμεις θα διαβάσουν το γαλλικό παράδειγμα. Θα μετατοπίσουν όλο το πολιτικό σκηνικό πιο δεξιά, θα προβάλλουν το «νόμος, ασφάλεια, μεταρρύθμιση» και θα προσπαθήσουν να εγκλωβίσουν στο δικομματισμό μεγάλα ακροατήρια των εκλογέων. Θα εκμεταλλευτούν την άσχημη κατάσταση της Αριστεράς και την πολυδιάσπασή της, κυρίως δε την ανικανότητά της να εκφράσει μια αντιθετική πολιτική.
Μάθημα πέμπτο: Έχουμε μπει –εδώ και καιρό– σε μια φάση που δεν υπάρχει χώρος για «ενδιάμεσες» καταστάσεις. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχει ανάγκη από τη διαμεσολάβηση του ρεφορμισμού και οι ιδιωτικοποιήσεις ροκανίζουν την υλική βάση που έθρεφε τον κλασικό ρεφορμισμό. Επομένως οι δυνάμεις της Αριστεράς ή θα ενσωματωθούν μέσα από τον κυβερνητισμό (βλ. Ιταλία) και τον υποταγμένο συνδικαλισμό και θα αρκεστούν στα ψίχουλα του κρατικού μηχανισμού, ή θα εκφράσουν τους εργαζόμενους και τους καταπιεζόμενους – αλλά αυτό το «έργο» έχει άλλες προδιαγραφές. Στη Γαλλία η Αριστερά (όλων των εκδοχών, όχι μόνο η ρεφορμιστική) δεν πήρε είδηση την εξέγερση των γκέτο, ανέχτηκε την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου, δεν έκφρασε ενωτικά και πολιτικά τα κινήματα, προχώρησε πολυδιασπασμένη…
Το «Διάβασες Γαλλικά;» σημαίνει να εμβαθύναμε σε αυτά τα στοιχειώδη μαθήματα που μας στέλνει η Γαλλία. Για παράδειγμα, με το «θα γίνει της Γαλλίας» –που φωνάζονταν δικαιολογημένα πριν ένα χρόνο, όταν ξεκινούσαν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις στη χώρα μας– «κόβεσαι», δεν περνάς τις εξετάσεις. Γιατί απλούστατα μπορεί να σημαίνει ότι θα γίνει και ό,τι έγινε πρόσφατα με τις γαλλικές εκλογές. Το «Διάβασες Γαλλικά;» απαιτεί να κατέχεις τουλάχιστον τα πέντε μαθήματα που προαναφέραμε, και για να περάσεις τις εξετάσεις δεν φτάνει η παπαγαλία. Χρειάζεται να βρεις τρόπους – όχι να αντιγράψεις, αλλά να αποφύγεις την επανάληψη αλά ελληνικά των λαθών και των αρνητικών που υπάρχουν. Χρειάζεται να δημιουργήσεις κινήσεις που θα εμποδίζουν ή θα ματαιώνουν τις αστικές κυκλωτικές πρωτοβουλίες.
Το «έχουμε εξετάσεις» δεν αναφέρεται απλά και μόνο στις εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά πιο συνολικά: Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την αστική πολιτική και την κυρίαρχη μορφή της σήμερα, το νεοφιλελευθερισμό-δικομματισμό. Η Αριστερά για να συγκινήσει και να εκφράσει τους εργαζόμενους και τη νεολαία πρέπει να ξεκόψει με το δικομματισμό σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να αφουγκραστεί τις ανάγκες της κοινωνίας, πρέπει να σταματήσει να βλέπει σε πρώτη θέση το δικό της «ιδιοτελές κομματικό συμφέρον». Όταν παραμένει στη βάση αυτού του συμφέροντος –εκδηλώσεις του οποίου είναι η περιχαράκωση, ο ηγεμονισμός, ο σεχταρισμός, ο παραγοντισμός κ.λπ.– δεν μπορεί να δει ότι βουλιάζει συνολικά και δημιουργεί όρους που θα την καταστούν τελείως άχρηστη σε σύντομο διάστημα.
Για όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να «διαβάσουμε γαλλικά», και κυρίως να ετοιμαστούμε για τις «εξετάσεις»: και αυτές που γίνονται κάθε μέρα και αυτές που σημαδεύουν για καιρό την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.