Μητροπολιτικά πάρκα στην Aθήνα
του Δημήτρη Κλεφτοδήμου
Μετά την καταστροφή της Πάρνηθας και άλλων μικρότερων αλλά όχι ασήμαντων για την πολη χωρων πρασίνου είναι αυτονόητη η σημασία της δημιουργίας μεγάλων πνευμόνων πρασίνου στο πολεοδομικό συγκρότημα Αθήνας – Πειραιά. Είναι η τελευταία δυνατότητα που έχει απομείνει για να αποφευχθούν οι συνθήκες ασφυξίας, που υπάρχουν στις μεγαλουπόλεις της περιφέρειας του πλανήτη. Όμως, η αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας δεν είναι ένα τεχνοκρατικό διακύβευμα. Είναι, πρώτιστα, ένα κοινωνικό και πολιτικό διακύβευμα.
Η νεοφιλελεύθερη διαχείριση έχει αποδείξει ότι εχθρεύεται (είναι λάθος να πούμε ότι απλά αδιαφορεί) τη δημιουργία μητροπολιτικών πάρκων. Και οταν τα «δημιουργει» κάτω από τη λαικη πίεση, τα εμπορευματοποιεί (Αττικον Άλσος, Αλσος Πεδιον Αρεως κ.α.) ή τα «αφηνει» στις ορεξεις διαπλεκομενων συμφεροντων (π.χ. Γουδή) Από την άλλη μεριά, ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είτε δεν είναι ενημερωμένο, είτε θεωρεί ότι το κακό δεν μπορεί να αντιπαλευτεί.
Σήμερα, η Αθήνα διαθέτει ελάχιστα πάρκα και ελάχιστους λόφους. Ακόμη, υπάρχουν κάποιοι πνεύμονες γύρω από Νοσοκομεία. Αυτά βρίσκονται είτε σε εγκατάλειψη, είτε σε διαδικασία επιχειρηματικής αξιοποίησης μέσω των ΣΔΙΤ. Στους ορεινούς όγκους που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο η κατάσταση είναι παρόμοια, για ό,τι φυσικά δεν έχει καεί. Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός, Αιγάλεω, Ποικίλο Όρος – εκεί, εκτός από αποκαΐδια, υπάρχει τσιμεντοποίηση, επιχειρηματικά και εκκλησιαστικά αιτήματα για παραπέρα ακύρωση του πρασίνου και κρατική εγκατάλειψη, προκειμένου ν’ ανοίξει ο δρόμος στην καταστροφή και μετέπειτα στην τσιμεντοποίηση. Ακόμη, το παραλιακό μέτωπο υπερδομήθηκε και μάλιστα με υψηλά κτίρια, φράσσοντας, έτσι, το φυσικό αερισμό ολόκληρου του λεκανοπεδίου. Τα κύρια ποτάμια, ο Κηφισός και ο Ιλισός, καλύφθηκαν από λεωφόρους για αυτοκίνητα στερώντας, μ’ αυτόν τον τρόπο, έναν ακόμη καίριο αγωγό αερισμού. Τα ρέματα δεν οριοθετούνται οριστικά και έτσι με «νόμιμο» τρόπο δομούνται οι παραρεματιες ζωνες ακομη και αν εχουν διαταγματα προστασίας, π.χ. ρεματιά Πεντέλης-Χαλανδρίου. Επίσης, νέα επίγεια κυκλοφοριακά δίκτυα δημιουργούνται (Αττική Οδός, νέες επεκτάσεις της, Προαστιακός, που στο μήκος Πειραιάς – Άγ. Ανάργυροι είναι αστικός σιδηρόδρομος).
Εκτός από την παραπάνω απελπιστική καταγραφή, υπάρχουν, ακόμη, σημαντικής έκτασης αδόμητοι χώροι: Ελαιώνας (9.300 στρέμματα), πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού (5.300 στρέμματα), πάρκο Γουδή (4.500 στρέμματα), περιοχή πρώην Λιπασμάτων Δραπετσώνας (660 στρέμματα), παραλία Φαληρικού Όρμου και πρώην Ιππόδρομος (770 στρέμματα), στρατόπεδα Χαϊδαρίου (3.000 στρέμματα), ο χωρος της ΠΥΡΚΑΛ στον Δ.Υμηττού κ.α. Για όλους αυτούς τους χώρους, όπως και για τα υπάρχοντα πάρκα, λόφους, βουνά δραστηριοποιούνται επιτροπές πολιτών, δημοτικές κινήσεις και δίκτυα συντονισμού τέτοιων κινήσεων.
Η νεοφιλελεύθερη «σωτηρία»
Το πρώτο βήμα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης είναι η πλήρης εγκατάλειψη και η καταστροφή των δημόσιων χώρων. Έτσι, στηρίζουν την προπαγάνδα τους στο ότι το Δημόσιο αδυνατεί να συντηρήσει – διατηρήσει ή να δημιουργήσει αξιοπρεπή, κοινόχρηστο, δημόσιο χώρο. Μόνον η ιδιωτική πρωτοβουλία θα μπορούσε να το κάνει αυτό. Νομιμοποιείται, κοινώς, η επιχειρηματική αξιοποίηση του δημόσιου χώρου. Το δεύτερο βήμα είναι η διαμόρφωση επιχειρηματικών σχεδίων με τη στενή συνεργασία κράτους (κυβέρνηση και Δήμοι) και μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, ενώ συχνά εμπλέκονται άμεσα ξένες πολυεθνικές, καθώς και της εκκλησίας, που είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης και λειτουργεί σαν όμιλος real estate. Προκειμένου να προκύψουν σημαντικά επιχειρηματικά κέρδη, αυξάνεται ο συντελεστής δόμησης, καταργείται η εισφορά σε γη και χρήμα των ιδιοκτητών (που βάσει του Ν.1337/83 προορίζεται για κοινόχρηστους χώρους και υποδομές), αποχαρακτηρίζονται χώροι πρασίνου. Με μια λέξη: τσιμεντοποίηση. Έτσι, προκύπτουν: το νέο γήπεδο του ΠΑΟ μαζί με ένα νέο MALL στον Ελαιώνα (Βαρδινογιάννης – Βωβός – ΕΤΕ – Δήμος Αθηναίων), το συνεδριακό κέντρο της Εκκλησίας και η νέα Μητρόπολη στο Γουδή, η Βιβλιοθήκη και η Λυρική Σκηνή του Ιδρύματος Νιάρχου στον πρώην Ιππόδρομο, το ναυτιλιακό – χρηματοπιστωτικό κέντρο στη Δραπετσώνα, ένα ακόμη MALL (όμιλος Χαραγκιώνη) στο άλσος Βεΐκου, συνεδριακά κέντρα σε παραλία Φαλήρου. Όλες οι δήθεν προσωρινές Ολυμπιακές εγκαταστάσεις, αντί να ξηλωθούν παραμένουν (πάρκο Γουδή, Ελληνικό), μαρίνες σκαφών πολυτελείας σε Φάληρο και Ελληνικό, νέο γήπεδο και για τον Πανιώνιο στο αβίωτο κέντρο της Ν. Σμύρνης, ΣΔΙΤ παντού. Να ‘σου και η ΕΣΑ (Ελληνικά Στρατιωτικά Ακίνητα) – πρόκληση αλλά και απειλή.
Κι ακολουθεί το τρίτο βήμα του νεοφιλελεύθερου σχεδίου: η πλύση εγκεφάλου. Παράλληλα, ανακαλύπτεται μια μεγάλη ιδέα που πρέπει να υπηρετηθεί, στα χνάρια των μεγάλων εθνικών στόχων (τύπου Ολυμπιάδα 2004), που τόση δουλειά έβγαλαν. Το γήπεδο του Ιστορικού Συλλόγου της πόλης, η κάλυψη ενός μεγάλου πολιτιστικού κενού (για τη Λυρική Σκηνή), το μεγάλο επιχειρηματικό κέντρο που τόσο έχει ανάγκη ο Πειραιάς. Στο πλαίσιο αυτό τίθεται το δίλημμα στην κοινωνία: αποδέχεσθε το επιχειρηματικό σχέδιο που σας προτείνουμε σαν μόνη εφικτή λύση ή προτιμάτε τη συνέχιση της ρύπανσης, της εγκατάλειψης, της υποβάθμισης, αποσιωπώντας τους υπευθυνους; Οι δήμαρχοι έχουν μεγάλες ευθύνες, αφου είναι αρωγοί του σχεδίου αυτού. Αν και η διασφάλιση των κοινόχρηστων χώρων είναι στις υποχρεωτικές δαπάνες των δήμων, κανένας δήμαρχος δεν έχει μυνηθεί και υποστεί τις ποινικές και άλλες κυρώσεις ,ανεξάρτητα που πολιτικά πρόσκειται.
Οι κοινωνικές ανάγκες βορά των επιχειρηματικών σχεδίων, προωθώντας τα με την μέθοδο της πλασματικής πραγματικότητας[με τη βοήθεια και των ΜΜΕ
Για μια αγωνιστική κατεύθυνση
Τα κινήματα πόλης (αλλά προ πάντων η Αριστερά) μπορούν να συγκροτήσουν μια σημαντική δύναμη αντίστασης. Τα ερωτήματα για την Αριστερά είναι αν θα επιχειρήσει να χαλάσει το νεοφιλελεύθερο σχέδιο – μια απόφαση ανάλογης βαρύτητας με αυτήν για το άρθρο 16 και τη συνταγματική αναθεώρηση. Πλευρές μιας αγωνιστικής κατεύθυνσης μπορεί να είναι:
• ανάδειξη της ανάγκης για πνεύμονες πρασίνου, ως κυρίαρχης προτεραιότητας, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη υπαρκτή ή ψευδεπίγραφη
• η απαίτηση να διατεθούν άμεσα κονδύλια για την υλοποίηση των μητροπολιτικών πάρκων και για τις αναγκαίες απαλλοτριώσεις
• να ακυρωθούν όλες οι συμβάσεις που οδηγούν σε τσιμεντοποίηση, να σταματήσουν οι αποχαρακτηρισμοί χώρων πρασίνου
• να αποκαλυφθεί η νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα, ότι δήθεν «δεν υπάρχουν χρήματα». Ακόμη και τώρα, τεράστια ποσά χαρίζονται στο μεγάλο κεφάλαιο μέσα από τα επιχειρηματικά σχέδια που προαναφέρθηκαν
• να αναδειχθεί η πολεοδομική και κυκλοφοριακή ασφυξία, που φέρνει η νεοφιλελεύθερη διαχείριση (ακόμη και πριν την καταστροφή της Πάρνηθας)
• να συντονισθούν οι τοπικές αντιστάσεις, να δυναμώσει η αλληλεγγύη
• να μπουν οι προοδευτικοί επιστήμονες στην υπηρεσία των κινημάτων, προτείνοντας, αποκαλύπτοντας, μη συνεργαζόμενοι με το κράτος και τους ομίλους
• ανάδειξη επεξεργασμένων από τα κινήματα πόλης αντι-προτάσεων.