Στην περίπτωση που αναφέρεται πιο πάνω δεν χωράει πολλή συζήτηση περί ελευθερίας της έκφρασης – η πράξη του Vargas δεν αφήνει πολλά περιθώρια γι’ αυτό. Στην περίπτωση της συγγραφέως Έρσης Σωτηροπούλου, όμως, αυτή η συζήτηση σίγουρα είναι επιβεβλημένη. Φαινομενικά, φυσικά, τα πράγματα είναι αντίστοιχα: Δύο καλλιτέχνες δημιουργούν. Μόνο που ο πρώτος σκοτώνει. Ο δεύτερος κάνει απλώς τη δουλειά του: γράφει.
Η Σωτηροπούλου, από τις πιο αξιόλογες συγγραφείς της γενιάς της, κατηγορείται εδώ και χρόνια από τον Πλεύρη –τον ίδιο που προσφάτως, κατηγορούμενος σε δίκη ως υβριστής των Εβραίων, επικαλούνταν το δικαίωμά του στην ελευθερία του λόγου– ότι η γνωστότερη δουλειά της, το μυθιστόρημα "Ζιγκ Ζαγκ στις Νεραντζιές" (Κέδρος, 1999), που βραβεύτηκε το 2000 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας αλλά και με το βραβείο του περιοδικού "Διαβάζω", και με απόφαση του υπουργείου Παιδείας διανεμήθηκε στις σχολικές βιβλιοθήκες (όσες υπάρχουν και όπως υπάρχουν, τέλος πάντων), είναι ένα επικίνδυνο πορνογράφημα, ακατάλληλο για μαθητές.
Την απόσυρση του βιβλίου από τις σχολικές βιβλιοθήκες ζήτησε πρώτος, με ερώτησή του στη Βουλή το 2001, ο μετέπειτα υφυπουργός Πολιτισμού Τατούλης, ο οποίος αργότερα ανακάλεσε… και τη σκυτάλη παρέλαβε ο Πλεύρης, που προχώρησε το θέμα διά της δικαστικής οδού. Και το χειρότερο είναι ότι βρήκε έναν… εξίσου φωτισμένο δικαστή. Καμαρώστε τον από το σκεπτικό της απόφασης: "Η παιδική λογοτεχνία αναφέρεται στις αγνές παιδικές ψυχές, που ο θεάνθρωπος Χριστός τις ανέδειξε σε πρότυπο για τους ενήλικες με τη θεϊκή ρήση του "εάν δεν γίνετε σαν τα παιδιά, βασιλεία Θεού δεν θα κληρονομήσετε". […] Τα σχολικά βιβλία πρέπει να εμπνέουν στα παιδιά την ηθική αγνότητα, την αγάπη για τη θρησκεία και την πατρίδα, απαλλαγμένα όμως από πολιτικές και κομματικές ιδεολογίες και προκαταλήψεις, αφού άλλωστε η θρησκεία αφορά όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως πολιτικών τοποθετήσεων, και η αγάπη για την πατρίδα δεν κάνει πολιτικές διακρίσεις".
Η απόσυρση του βιβλίου αποφασίστηκε τον Αύγουστο του 2007, αλλά μόλις πρόσφατα καθαρογράφηκε και γνωστοποιήθηκε, σε ωραιότατο timing, αφού πριν από λίγες βδομάδες είχαμε άλλη μια εμπνευσμένη απόφαση, αυτή του διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που έκρινε τα σκίτσα του Πικάσο ακατάλληλα για μαθητές… Θα πει κανείς, εδώ κοτζάμ Πικάσο, δηλαδή ο παγκοσμίως αναγνωρισμένος ως ο σημαντικότερος ζωγράφος του 20ού αιώνα, δεν τους ξέφυγε, θα άφηναν έτσι τη Σωτηροπούλου;
Μαρία Ξυλούρη
Είπαν…
"Είναι μια εξωφρενική απόφαση που υποστηρίζεται από ένα τραγελαφικό κείμενο. Γιατί τέτοιος φόβος για τις λέξεις; Δεν υπάρχουν καλές και "βρώμικες" λέξεις. Πίσω από μια βιτρίνα ηθικοπλαστικών προθέσεων κρύβεται μια κοινωνία συντηρητική και μικρόψυχη, που εξοστρακίζει τους φόβους της με το κυνήγι μαγισσών".
Έρση Σωτηροπούλου
"1) Όταν ένας δικαστής φτάνει στο σημείο μέσα σε μία απόφαση να κάνει ακόμη και υποδείξεις παιδαγωγικού χαρακτήρα με σφαλιάρες, δεν θα πρέπει να απορεί κανείς που δίνει εντός εισαγωγικών σφαλιάρα σ’ ένα βιβλίο που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.
2) Το πρόβλημα είναι ότι φορείς και πολίτες συμβάλλουμε άθελά μας στο να αποφασίζουν δικαστές και για θέματα τα οποία ανάγονται σε πολιτισμό, σκέψη και τέχνη και συνεπώς δεν μπορούν να διευθετηθούν δικαστικά. Δυστυχώς η πορεία στην Ελλάδα εξελίσσεται μ’ έναν τρόπο, που φοβάμαι ότι θα καταλήξουμε στο να απονέμονται τα κρατικά βραβεία λογοτεχνίας από δικαστικά συμβούλια για να έχουμε όλοι μας το κεφάλι μας ήσυχο".
Πέτρος Μάρκαρης, συγγραφέας, πρόεδρος του ΕΚΕΒΙ
