Συζητιέται αυτές τις μέρες στη Βουλή το νέο Ν/Σ σχετικά με την Έρευνα και την Τεχνολογία. Το Ν/Σ στρέφει την έρευνα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της κερδοφορίας του κεφαλαίου, νομιμοποιώντας τις νεοφιλελεύθερες επιλογές κυβέρνησης και ΕΕ.
Έρευνα για τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου
Ο κεντρικός προσανατολισμός του νέου Ν/Σ είναι να ικανοποιηθούν οι προσταγές του μεγάλου κεφαλαίου για ακόμη μεγαλύτερη κερδοφορία. Η εφαρμοσμένη έρευνα (περιλαμβάνει τις τεχνολογίες αιχμής, π.χ. νανοτεχνολογία, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κ.ά.) θα υπερχρηματοδοτείται έναντι της βασικής. Αυτό σημαίνει αύξηση των κερδών των επιχειρηματιών, με την εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας στην παραγωγική διαδικασία, χωρίς το ρίσκο των αμφιβόλου αποτελέσματος ερευνητικών διαδικασιών. Η συμμετοχή ιδιωτών στα ερευνητικά προγράμματα είναι απαραίτητη προκειμένου να τύχουν χρηματοδότησης από τα κρατικά και κοινοτικά κονδύλια. Το γεγονός αυτό, όπως και η συμμετοχή του ΣΕΒ στα διάφορα συμβούλια/όργανα παραγωγής της πολιτικής για την έρευνα, φανερώνει επίσης τον προσανατολισμό που δίνεται στην έρευνα ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μεγάλου κεφαλαίου και όχι στις πραγματικές ανάγκες του λαού. Παράλληλα, οι ιδιώτες θα διαχειρίζονται ερευνητικά προγράμματα, πραγματοποιώντας φτηνή έρευνα, χρηματοδοτούμενη στο μεγαλύτερο βαθμό από το κράτος, μέσα από κρατικά ερευνητικούς φορείς που θα λειτουργούν σαν υπερεργολάβοι των προγραμμάτων.
Αξιολόγηση παντού
Προκειμένου να επιτευχθούν τα παραπάνω, χρειάζεται ένα σφιχτό πλαίσιο αυστηρού ελέγχου της ερευνητικής κοινότητας ώστε να μην παρεκτραπεί από την υλοποίηση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Αυτό θα επιτευχθεί με τη δημιουργία διαφόρων επιτροπών και επιπέδων υποχρεωτικής αξιολόγησης των ερευνητικών φορέων. Οι ερευνητικοί φορείς πρέπει να είναι υποχείρια της κυβέρνησης, γι’ αυτό και η αξιολόγηση θα συνδεθεί με τη χρηματοδότηση, όπως ακριβώς επιχειρείται και με την εφαρμογή του νόμου-πλαίσιο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Άλλωστε, τα νέα δεδομένα που επιχειρεί να βάλει το Ν/Σ, έχουν άμεση σχέση και με άλλες πλευρές της αναδιάρθρωσης που προωθείται στην εκπαίδευση, π.χ. με το Ν/Σ για τα Μεταπτυχιακά, το οποίο ορίζει ότι το υπουργείο θα χρηματοδοτεί μόνο ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα ανά τμήμα, ενώ τα ίδια τα τμήματα θα είναι υπεύθυνα για την εξεύρεση πόρων για τη χρηματοδότηση των υπολοίπων προγραμμάτων που λειτουργούν. Πρακτικά αυτό σημαίνει, πέραν της επιβολής διδάκτρων, επιχορηγήσεις από ιδιωτικές εταιρείες έναντι παροχής φτηνής έρευνας από φοιτητές.
Ερευνητικός ραγιαδισμός…
Η Ελλάδα θα μετέχει σε ερευνητικά προγράμματα του ΝΑΤΟ, της μεγαλύτερης πολεμικής μηχανής που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα, ενισχύοντας το "κοινωνικό" του προφίλ. Αυτό από μόνο του λέει πολλά. Ωστόσο, ο γενικός καθορισμός της ερευνητικής πολιτικής γίνεται από την ΕΕ, η οποία προωθεί την έρευνα μέσα από την ανάπτυξη "ανταγωνιστικών" ερευνητικών προγραμμάτων. Τα κριτήρια χρηματοδότησης των ερευνητικών προτάσεων είναι διαρκώς αυξανόμενα (αυτό σημαίνει ότι μόνο οι "καλοί και μεγάλοι" επιβιώνουν), ενώ τα πεδία έρευνας διαρκώς συρρικνούμενα και περισσότερο προσανατολισμένα στις ανάγκες της αγοράς και του κεφαλαίου.
…και εθνική απαξίωση
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κομισιόν, η Ελλάδα δαπανά μόλις το 0,58% του ΑΕΠ για Καινοτομία και Έρευνα και κατατάσσεται στην τελευταία θέση της ΕΕ-15. Η υποχρηματοδότηση (όπως ακριβώς συμβαίνει στη Δημόσια Παιδεία, Υγεία, κτλ) οδηγεί σε μια σταδιακή απαξίωση της κρατικής – δημόσιας έρευνας με σκοπό αφενός το πέρασμα της έρευνας στους ιδιώτες, στη βάση του νεοφιλελεύθερου δόγματος του "λιγότερου κράτους" αφετέρου στην απόσπαση της κοινωνικής συναίνεσης στη βάση του ότι "αφού χάλια είναι, καλύτερα τα ιδιωτικά". Δεν σημαίνει βέβαια ότι αν η χρηματοδότηση για την έρευνα αυξηθεί, τα προβλήματα λύνονται. Βάσει αποφάσεων τα Κράτη Μέλη έχουν δεσμευτεί ότι οι επενδύσεις τους για έρευνα και ανάπτυξη θα φτάσουν το 3% μέχρι το 2010. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ πιέζει τις χώρες για αύξηση της χρηματοδότησης στην έρευνα. Το ζήτημα είναι, προς όφελος τίνος. Ο ξεκάθαρος προσανατολισμός του Ν/Σ δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρεξηγήσεων για το πού θα πάνε τα χρήματα αυτά και ποια συμφέροντα θα εξυπηρετήσουν.
Σημερινή πραγματικότητα
Τα αποτελέσματα της πολιτικής για την έρευνα που διαχρονικά έχουν εφαρμόσει οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και ΝΔ κάτω από τις νεοφιλελεύθερες επιταγές της ΕΕ είναι ήδη εμφανή. Μόνο στον τομέα της αγροτικής έρευνας, ένας μεγάλος οργανισμός όπως είναι το ΕΘΙΑΓΕ οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στο κλείσιμο, αποτέλεσμα της απαξίωσης και περιθωριοποίησής του, την ίδια ώρα που οι ιδιώτες στο χώρο "κάνουν πάρτυ". Αλλά και γενικότερα, τα ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να τύχουν χρηματοδότησης σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης απαξίωσής τους, ενώ ένα μεγάλο αριθμητικά σύγχρονο "επιστημονικό προλεταριάτο" νέων ανθρώπων "απολαμβάνει" τις νέες εργασιακές σχέσεις των συμβάσεων ορισμένου χρόνου και παροχής υπηρεσιών, των καθυστερούμενων οφειλών και των απλήρωτων υπερωριών που οι κυβερνήσεις του δικομματισμού έχουν εξασφαλίσει για τη γενιά των 700 ευρώ.
Η έρευνα σήμερα θα έπρεπε να καθορίζεται από τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και όχι από την αχαλίνωτη λαιμαργία του κεφαλαίου για περισσότερο κέρδος. Αυτό που έχουμε ανάγκη είναι αποκλειστικά δημόσια, κρατικής χρηματοδότησης έρευνα, που τα αποτελέσματά της να επιστρέφουν στην κοινωνία με μοναδικό κριτήριο τη βελτίωση της ζωής και της καθημερινότητας του λαού.
Πάνος Λεονταράκης
Πρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων
ΙΝΑΛΕ – ΕΘΙΑΓΕ