Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να έχει
στόχο τη ριζική ανατροπή των συσχετισμών
Για τον προσανατολισμό του ΣΥΡΙΖΑ εν όψει της Πανελλαδικής Σύσκεψης, για την κρίση του δικομματισμού, αλλά και για τα μέτωπα που πρέπει να οικοδομηθούν για τη ριζική ανατροπή των συσχετισμών, μιλάει στην "Αριστερά!" ο νέος πρόεδρος του ΣΥΝ, Αλέξης Τσίπρας.
Η εκλογή σου στην προεδρία του ΣΥΝ προκάλεσε διαφορετικές αντιδράσεις. Αλλιώς την υποδέχτηκε ο κόσμος, αλλιώς τα κόμματα, αλλιώς τα συγκροτήματα. Υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον και προβολή, αλλά και "πεσίματα". Πώς τα σχολιάζεις όλα αυτά;
Έχει γίνει πολύ μεγάλη κουβέντα για το ρόλο των ΜΜΕ καθ’ όλη την προσυνεδριακή διαδικασία και για την υποδοχή της υποψηφιότητάς μου από την πλευρά τους. Η αλήθεια είναι ότι τα ΜΜΕ δεν έκρυψαν αδυναμίες – το αντίθετο μάλιστα. Η προσπάθειά τους για αποδόμηση της υποψηφιότητάς μου ήταν ευθέως ανάλογη της δημοσιότητας που είχε. Από την άλλη, όμως, δεν μπορούσαν να κρύψουν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για ένα τολμηρό βήμα που κάναμε στο Συνασπισμό. Η πραγματικότητα είναι ότι το πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε μεγάλη κρίση, τα εκδοτικά συγκροτήματα βρίσκονται σε αμηχανία, και αυτό αντανακλάται στον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν και την υπόθεση του συνεδρίου του ΣΥΝ και της υποψηφιότητάς μου. Μην έχετε καμία αυταπάτη ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα αρχίσουν να μας χτυπούν αλύπητα, ακόμα κι αυτοί που υποδέχτηκαν θετικά την εκλογή ενός νέου ανθρώπου στην ηγεσία ενός κόμματος της Αριστεράς.
Το σύστημα αντιδρά σε κάτι νέο, που προκύπτει στο πλαίσιο της κρίσης; Ή πάει να δημιουργήσει εναλλακτική διέξοδο απέναντι στο δικομματισμό, ο οποίος φαίνεται να χάνει τις ισορροπίες του;
Το σύστημα, καταρχήν, προσπαθεί να ενσωματώσει το καινούριο, προκειμένου να μην αποκτήσει ριζοσπαστική δυναμική και βγει εκτός ελέγχου. Αυτή ήταν η τακτική των ΜΜΕ και στην υποψηφιότητά μου στο δήμο της Αθήνας, αλλά πολύ περισσότερο στη διαδικασία εκλογής μου στην προεδρία του Συνασπισμού. Από την πλευρά μας, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε τις αντιφάσεις του συστήματος και τα ΜΜΕ, όχι να γίνουμε παιχνίδι τους. Εκεί είναι το κρίσιμο στοίχημα για μας.
Όλα δείχνουν ότι έχουμε νέα δεδομένα για το πολιτικό σύστημα. Ο δικομματισμός εμφανίζεται σταθερά να υποχωρεί και στους δύο πυλώνες του. Την ίδια ώρα, η προσπάθεια του Καραμανλή για φυγή προς τα εμπρός, επιταχύνοντας τις "μεταρρυθμίσεις", συναντά δυσκολίες από τις αντιδράσεις και τις κινητοποιήσεις. Ποια είναι η εκτίμησή σου για το βάθος και την έκταση της κρίσης και πόσο θα αλλάξει το πολιτικό σκηνικό;
Νομίζω ότι η κρίση που περνά το πολιτικό σύστημα έχει δομικά χαρακτηριστικά, δεν είναι συγκυριακή. Το σύστημα βρίσκεται στα όριά του. Ο επιθετικός νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός γεννά και αναπαράγει αδιέξοδα, τα οποία δεν μπορεί να λύσει. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο να επισημάνουμε ότι, ίσως για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση, φαίνεται ότι το σύστημα δεν μπορεί να δώσει λύσεις. Βυθίζεται σ’ ένα πλαίσιο διαφθοράς, παρακμής, η πολιτική ζωή έχει μετατραπεί σ’ ένα τεράστιο ριάλιτι. Οι πολίτες, για πρώτη φορά, έχουν αρχίσει να μην έχουν καμία προσδοκία από τα δύο κόμματα εξουσίας. Αυτό, κατά γενική ομολογία, είναι ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο η Αριστερά μπορεί να δράσει. Μπορεί να γίνει μια εναλλακτική διέξοδος από την κρίση και, κυρίως, μπορεί να γίνει μία διέξοδος από την κρίση για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται σήμερα στο περιθώριο. Μπορεί να είναι μια νέα ελπίδα. Μ’ αυτήν την έννοια, νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κρίση του πολιτικού συστήματος δεν πρέπει να είναι μια μοιρολατρική, φοβική προσέγγιση. Πρέπει να προσεγγίσουμε την κρίση με επιθετικό τρόπο. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ξανάρθε η ώρα της Αριστεράς και, αυτή τη φορά, η Αριστερά πρέπει να διαχειριστεί τη συμμετοχή της και τον κεντρικό ρόλο που έχει να παίξει στις εξελίξεις με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που τη διαχειρίστηκε την προηγούμενη περίοδο – το 1989, για παράδειγμα, που διέψευσε τις προσδοκίες. Και το λέω αυτό, διότι γίνεται μια μεγάλη συζήτηση το τελευταίο διάστημα. Ιδίως από την πλευρά του ΚΚΕ υπάρχει μια προσέγγιση φοβική, θα έλεγα, ότι το πολιτικό σύστημα είναι σε κρίση, ο καπιταλισμός είναι σε κρίση, αλλά θα την ξεπεράσει, διότι επεξεργάζονται σχέδια, και τα μεγάλα συμφέροντα θα βρούν λύσεις. Σ’ αυτό το παιχνίδι όμως υπάρχει και το λαϊκό κίνημα. Σ’ αυτό το παιχνίδι υπάρχουν και οι κοινωνικές αντιστάσεις. Κι εκεί βρίσκεται ο ρόλος της Αριστεράς. Να εκμεταλλευτεί τις δομικές αδυναμίες του πολιτικού συστήματος και να γίνει μια εναλλακτική πρόταση διεξόδου. Σε μια διαφορετική κατεύθυνση, όμως, από την κατεύθυνση διαχείρισης της κρίσης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα κινηθεί προς την κατεύθυνση του βαθέματος της κρίσης; Θα παλέψει για την τόνωση του λαϊκού κινήματος, για να φτάσει ακόμα πιο πολύ στα όριά του το δικομματισμό;
Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ στο επόμενο διάστημα πρέπει να κινηθεί στην κατεύθυνση της διέγερσης των κοινωνικών αντιστάσεων. Υπάρχουν όμως δύο δρόμοι μπροστά: Ο δρόμος της γενίκευσης της απάθειας των πολιτών, όπου μπορεί, ας πούμε, να μετεξελιχθεί σε μια αμερικανοποίηση της πολιτικής ζωής, όπου όλοι θα δυσφορούν και θα αδιαφορούν για την πολιτική και τα πολιτικά κόμματα και δεν θα πηγαίνουν καν να ψηφίζουν, θεωρώντας ότι τίποτα δεν θ’ αλλάξει. Η άλλη προοπτική, ο άλλος δρόμος είναι ο δρόμος της ενίσχυσης των κοινωνικών αντιδράσεων που θα φέρουν στο επίκεντρο τις πολιτικές δυνάμεις. Θα γίνουν πόλος και μοχλός των πολιτικών εξελίξεων τα κινήματα, οι αγώνες, οι διεκδικήσεις της κοινωνίας και του λαϊκού και νεολαιίστικου κινήματος. Νομίζω ότι αυτός είναι ο μόνος ενδεδειγμένος δρόμος για την Αριστερά και για το ΣΥΡΙΖΑ.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πλέον συγκινεί ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου. Η περίοδος αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για να μιλάμε με πιο ουσιαστικούς όρους για την ενότητα της Αριστεράς, για την ενότητα στη δράση; Η πλατιά βάση του ΠΑΣΟΚ ή ακόμα και του ΚΚΕ πώς μπορεί να μπει σε μια άλλη ρότα;
Νομίζω ότι η ενότητα της Αριστεράς είναι μια διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει. Και αυτό δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε. Είναι ο μεγάλος πόθος όχι μονάχα των αριστερών ή όσων έχουν κατά καιρούς ενταχθεί στην Αριστερά και είναι απογοητευμένοι σήμερα. Είναι, νομίζω, και μια προσδοκία ευρύτερων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις προηγούμενες μέρες δημοσιεύθηκε μια δημοσκόπηση που έδειχνε ότι όχι μονάχα οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και οι ψηφοφόροι του ΚΚΕ, ένα συντριπτικό ποσοστό της τάξης του 76%, αν δεν κάνω λάθος, θεωρούν απαραίτητη τη συνεργασία και την ενότητα των δυνάμεων της Αριστεράς. Αυτό φανερώνει ότι, απ’ τη μια, η σταθερή γραμμή ενότητας του εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ ήταν σωστή, αφετέρου φανερώνει ότι το πρόβλημα από τη στάση που κρατά το έχει το ΚΚΕ, όχι ο ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω ότι είναι ένα μεγάλο στοίχημα για τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μας η διεύρυνση του ενωτικού εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα, αν θέλετε, και οι εξελίξεις που θα έχουμε στα υπόλοιπα κόμματα. Κυρίως, οι εξελίξεις που θα υπάρχουν και στο ΚΚΕ, διότι πιστεύω ότι έχει αδιέξοδη στρατηγική. Η στρατηγική του ΚΚΕ, που ήταν να ηγεμονεύσει στο χώρο της Αριστεράς εκμηδενίζοντας την επιρροή των άλλων αριστερών δυνάμεων, μπορεί να ήταν αποτελεσματική στην περίοδο που ο δικομματισμός ήταν στην ακμή του, είναι όμως απολύτως αναποτελεσματική σε μια περίοδο έντονης κρίσης του δικομματικού συστήματος. Διότι, σε περίοδο έντονης κρίσης του δικομματισμού, η κοινωνία και ο κόσμος της Αριστεράς έχει ανάγκη μια εναλλακτική διέξοδο. Η διέξοδος δεν μπορεί να δοθεί μέσα από την περιχαράκωση και τον απομονωτισμό των αριστερών δυνάμεων.
Μπορεί, όμως, να δοθεί με κεντροαριστερά σενάρια και λύσεις τύπου Πρόντι, που ακούγονταν και ακούγονται από κάποιες πλευρές;
Νομίζω πως, στις μέρες μας, αυτό που παλιότερα είχε ταλανίσει πάρα πολύ το Συνασπισμό και τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, δηλαδή οι προτάσεις και η φιλολογία περί κεντροαριστεράς, αποτελούν πλέον το συντομότερο ανέκδοτο. Όχι μονάχα γιατί έχουν αποτύχει τα εγχειρήματα όπου εφαρμόστηκαν, αλλά κυρίως γιατί είναι πια φανερό ότι η προσκόλληση της Αριστεράς γύρω από το κέντρο, σε μια κατεύθυνση υπηρέτησης νεοφιλελεύθερων σχεδίων, δεν μπορεί να δώσει καμία λύση στα ολοένα και πιο οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα και στις μεγάλες αντιθέσεις που παρουσιάζονται. Νομίζω ότι είναι φανερό πια πως χρειάζονται λύσεις σε μια πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση. Λύσεις που θα δημιουργήσουν ένα νέο πλαίσιο σχέσεων και θα απαντούν και στο μεγάλο ζήτημα, που είναι το ζήτημα της εξουσίας κι όχι μονάχα της διαχείρισης και της διακυβέρνησης. Το ζήτημα της εξουσίας είναι αυτό που σήμερα πρέπει να λυθεί προκειμένου να αντιμετωπιστούν μια σειρά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την κοινωνική συνοχή, την κοινωνική προστασία. Δηλαδή, σήμερα πρέπει να μπορείς να απαντήσεις στο αν την εξουσία την έχει η κυβέρνηση ή την έχουν οι εξωθεσμικοί κύκλοι και τα μεγάλα εκδοτικά συμφέροντα, τα μεγάλα επιχειρηματικά λόμπι. Οι τράπεζες και οι νταβατζήδες, που έλεγε ο Καραμανλής, που αυξάνουν την κερδοφορία τους με ιλιγγιώδεις ρυθμούς την ίδια στιγμή που αυξάνεται η ανεργία, η ανασφάλεια, και η ακρίβεια ταλανίζει τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Πρέπει να απαντήσεις σ’ αυτά τα ζητήματα, γι’ αυτό και χρησιμοποίησα στην ομιλία μου στο συνέδριο έναν όρο που ξένισε πολλούς, για την ανάγκη μιας "νέας μεταπολίτευσης", αλλά από τα κάτω αυτή τη φορά. Σήμερα χρειάζεται μια από τα κάτω διαδικασία, που θα δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο σχέσεων ανάμεσα στην πολιτική και την οικονομική εξουσία, ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και στα ΜΜΕ που λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Και ένα νέο καταστατικό χάρτη, αν θέλετε, όπου θα επαναπροσδιοριστούν με κοινωνικούς όρους τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία. Νομίζω ότι η δική μας εναλλακτική πρόταση, η πρόταση της Αριστεράς, δεν μπορεί να είναι σήμερα πρόταση διαχείρισης. Πρέπει να είναι μια πρόταση που θα ’χει σαν στόχο τη ριζική ανατροπή των σημερινών συσχετισμών και του σημερινού πλαισίου, πρόταση ενίσχυσης των δυνάμεων της εργασίας απέναντι στην ασύδοτη δράση των δυνάμεων της αγοράς.
Είμαστε μπροστά στην Πανελλαδική Σύσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ, και οι συνελεύσεις μέχρι σήμερα δείχνουν ότι υπάρχει συμμετοχή και διάθεση του κόσμου. Είπες, μάλιστα, ότι η κοινωνία πρέπει να κάνει κατάληψη στις τοπικές επιτροπές του ΣΥΡΙΖΑ. Χρειάζεται να παρθούν κάποιες πρωτοβουλίες για μεγαλύτερο άπλωμα και δέσιμο του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία;
Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να μετασχηματιστεί. Απ’ την άλλη, όμως, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι γι’ αυτό το μετασχηματισμό χρειάζονται σταθερά βήματα. Το ζητούμενο, κατά τη γνώμη μου, είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να βρίσκεται μέσα στους κοινωνικούς χώρους, κι όχι να αναλώνεται σε εσωτερικές διαδικασίες. Να βρίσκεται μέσα στην κοινωνία, στους μαζικούς χώρους, στις τοπικές κοινωνίες, στους εργασιακούς χώρους, στις σχολές, και να μπορεί να τον προσεγγίσει ο ανένταχτος κόσμος της Αριστεράς και όσοι βλέπουν με ενδιαφέρον αυτό το εγχείρημα. Να μη μείνει ένα εγχείρημα σε επίπεδο κορυφής, αλλά να μετασχηματιστεί σε ένα εγχείρημα σε επίπεδο βάσης. Αυτό είναι το ζητούμενο. Για να γίνει αυτό, όμως, είπα και πριν, χρειάζονται προσεκτικά βήματα. Χρειάζεται να γίνει μια πλατιά εξόρμηση δημιουργίας επιτροπών σε επίπεδο βάσης, χρειάζεται αυτές οι επιτροπές να συντονίζουν τα βήματά τους, να συσπειρώνουν κόσμο γύρω απ’ τα προβλήματα, με σταθερό προσανατολισμό την ενότητα στη δράση. Χρειάζεται περισσότερη πρακτική δουλειά και λιγότερη θεωρητική συζήτηση. Ο κόσμος έρχεται και προσεγγίζει τις πολιτικές μας πρωτοβουλίες γιατί θέλει να ενταχθεί σ’ ένα πλαίσιο δράσης για να λύσει τα προβλήματά του. Βεβαίως, αργότερα μπορεί να κερδίσουμε και την ιδεολογική ηγεμονία στην κοινωνία και να συζητάμε για το σοσιαλισμό. Αλλά σήμερα, που είμαστε στο στάδιο να απαντήσουμε στη μεγάλη επίθεση που δεχόμαστε από ένα νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, το πρώτο που έχουμε να κάνουμε είναι να συσπειρώσουμε τον κόσμο γύρω από ένα πλαίσιο δράσης και πρόγραμμα δράσης που θα απαντά στα προβλήματα. Νομίζω ότι αυτό είναι το πρώτο βήμα για να προχωρήσουμε και σε ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Άρα, απαιτούνται προσεκτικά βήματα, οργανωτική συγκρότηση, άνοιγμα σε επίπεδο τοπικό στην κοινωνία και στην κοινωνική Αριστερά και, γιατί όχι, πειραματισμός και σε μοντέλα αυτοοργάνωσης. Να μπορέσουμε να υποδεχθούμε ένα κοινωνικό δυναμικό που επενδύει σ’ εμάς, που ελπίζει στην ενδυνάμωση του ενωτικού εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ.
Πώς κρίνεις τη συμμετοχή μιας κομμουνιστικής οργάνωσης στο ΣΥΡΙΖΑ; Οι προσπάθειες για ακόμα μεγαλύτερη διεύρυνση προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθούν;
Θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντική η συμμετοχή της ΚΟΕ στο εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω ότι η κομμουνιστική συνιστώσα είναι ένας από τους πυλώνες του όλου εγχειρήματος. Είναι ένας πυλώνας, όπως πυλώνας είναι και ο Συνασπισμός με όσες δυνατότητες αυτό μπορεί να σηματοδοτεί, όπως επίσης πυλώνας πρέπει να είναι στο μέλλον η δυνατότητα να δημιουργηθεί μία συνιστώσα προερχόμενων από το σοσιαλιστικό χώρο. Επίσης, θεωρώ ότι πρέπει να διευρυνθεί ο ΣΥΡΙΖΑ με την παρουσία κι άλλων δυνάμεων από το χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, με αναφορά σ’ αυτό που ονομάζουμε κομμουνιστικό κίνημα.
Στο ασφαλιστικό μπορεί να δούμε ξανά ό,τι είδαμε στην αναθεώρηση του Συντάγματος; Μπορεί το κίνημα να σταματήσει την αντιμεταρρύθμιση Καραμανλή;
Νομίζω ότι για το ασφαλιστικό θα δοθεί μεγάλη μάχη. Υπάρχει αυτή τη στιγμή στην ελληνική κοινωνία εδραιωμένη η πεποίθηση ότι οι "αλλαγές" δεν πρέπει να περάσουν. Υπάρχει κι ένα θετικό κεκτημένο, οι αντιστάσεις στο νόμο Γιαννίτση και η ματαίωσή του. Νομίζω ότι το επόμενο διάστημα θα δοθούν πολύ σημαντικές μάχες στο ασφαλιστικό, στα εργασιακά, στα λιμάνια, στη ΔΕΗ, στους δημόσιους οργανισμούς, στην Ολυμπιακή. Σε αυτές τις μάχες πρέπει να πρωτοστατήσει η ριζοσπαστική αριστερά. Κυρίως, πρέπει να αποκρούσει μαζί με την κοινωνία τις προθέσεις της κυβέρνησης για την εκποίηση του δημόσιου πλούτου. Το ασφαλιστικό μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερο από το άρθρο 16, υπό την έννοια του ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση έμεινε στα χαρτιά εξαιτίας της δράσης της νέας γενιάς, της νεολαίας. Το ασφαλιστικό δεν είναι μόνο ότι πρέπει να μείνει στα χαρτιά, είναι ότι πρέπει να ξεσκεπάσει και τις προθέσεις ενός ολόκληρου συστήματος διακυβέρνησης, αυτού του συναινετικού δικομματισμού που δουλεύει προς όφελος των λίγων και εις βάρος των πολλών. Μπορεί δηλαδή το ασφαλιστικό να γίνει το πεδίο εκείνο της πάλης που θα αποτελέσει το επόμενο διάστημα την απαρχή μεγάλων ριζοσπαστικών ανατροπών στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό.
Την συνέντευξη πήρε ο Μιχάλης Σιάχος