"Προστάτες" και υποτελείς
Τα Βαλκάνια χερσόνησος των προτεκτοράτων;
"Στο Διεθνές Δίκαιο ή την Πολιτική ο όρος Προτεκτοράτο (Protectorate) σημαίνει κάποια εδαφική κατοικήσιμη περιοχή που ελέγχεται (ή κυριαρχείται κατά διάφορους βαθμούς) από μία ή περισσότερες "προστατεύουσες" [προστάτιδες] (protecting) Δυνάμεις. Και άλλες φορές προσδιορίζει συνήθως την προστατευόμενη οντότητα, ενώ άλλες φορές, τη σχέση μεταξύ προστάτιδος και προστατευομένου."
Στην περίπτωση της βαλκανικής μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας είχαμε την ίδρυση, μετά από πόλεμο ή και "ειρηνικά", ανεξάρτητων κρατικών οντοτήτων οι οποίες σαν βασικό χαρακτηριστικό τους έχουν την αδυναμία να σταθούν από μόνες τους. Να αυτοδιοικηθούν και να μπορέσουν να οργανώσουν τη ζωή τους σαν κράτη κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά. Πρόκειται για κρατικές οντότητες με εθνικά και άλλα προβλήματα, οι οποίες στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στις ξένες δυνάμεις – οικονομικά, πολιτικά, ακόμα και στρατιωτικά. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις αυτή η αδυναμία εκφράζεται και θεσμικά με τη θεσμοθέτηση της δυνατότητας επέμβασης των ξένων δυνάμεων ή με την ανάθεση σε αυτές σημαντικών λειτουργιών, τέτοιων που να τίθεται σε αμφισβήτηση ακόμα και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης με βάση το οποίο υποτίθεται ότι οδηγηθήκαμε στη δημιουργία των νέων κρατών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα η Βοσνία, ένα κράτος-έκτρωμα, στο οποίο υποτίθεται πως οι τρεις διαφορετικές εθνότητες αναλαμβάνουν την πρωθυπουργία εναλλάξ -οποία δημοκρατία- και στο οποίο η σερβική μειονότητα είναι αποκλεισμένη από κάθε οικονομική βοήθεια και σπρώχνεται να εγκαταλείψει τα σπίτια της. Και ο αρμοστής των ξένων δυνάμεων έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει ακυρώνοντας κυβερνητικές αποφάσεις, ακόμα και απολύοντας κυβερνήσεις. Δικαίωμα το οποίο όλως τυχαίως εφαρμόζεται κατά κόρον όταν στην πρωθυπουργία βρίσκεται Σέρβος και που έχει οδηγήσει σε αγανάκτηση ακόμα και τα τσιράκια των ιμπεριαλιστών. Ή η περίπτωση της ΠΓΔΜ, που έχει το εγγενές πρόβλημα ότι το 40% του πληθυσμού της είναι αλβανικής καταγωγής και κατά καιρούς -για την ακρίβεια κατά παραγγελία- διεκδικούν την ανεξαρτησία τους. Τόσο ανεξάρτητο κράτος είναι η γειτονική χώρα, ώστε όταν ξέσπασαν συγκρούσεις με ένοπλους Αλβανούς παρενέβη ανοιχτά το ΝΑΤΟ για να επιβάλει την ειρήνη. Και όχι μόνο ανέλαβε να επιβάλει τους όρους της ειρήνης -σύμφωνα με τα συμφέροντα της αλβανικής μειονότητας- αλλά δεν άφησε τον ανύπαρκτο στρατό της "ανεξάρτητης χώρας" ούτε να αφοπλίσει τους εξεγερμένους (όρος της συμφωνίας) πράγμα που έκαναν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ χωρίς κανένα έλεγχο. Μπορούμε ακόμα να πάμε και στο Κόσοβο όπου τα ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα στηρίζουν την ανεξαρτησία της χώρας η οποία θα "υπηρετηθεί" από ευρωπαίους αστυνομικούς, δικαστικούς και τελωνειακούς.
Η δημιουργία ενός προτεκτοράτου δεν είναι βέβαια κάποια λανθασμένη σύλληψη κάποιου αποτυχημένου διπλωμάτη. Είναι μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική του ιμπεριαλισμού ο οποίος δημιουργεί και επιβάλλει τους όρους της προτεκτορατοποίησης μιας κρατικής οντότητας. Δηλαδή φροντίζει αυτή να βρίσκεται σε πλήρη αδυναμία να υπάρξει χωρίς τη στήριξη της προστάτιδας δύναμης. Της κληροδοτεί προβλήματα (εθνικά, οικονομικά, διοικητικά κλπ), τέτοια που να απειλούν τη σταθερότητά της ανά πάσα στιγμή. Και στη βάση αυτή αποκτά ένα πιστό κατ’ ανάγκην σύμμαχο (υποτελής είναι η σωστή έκφραση) και μια σταθερή και μόνιμη βάση επέμβασης στην ευρύτερη περιοχή.
Από τη διαδικασία αυτή κερδισμένοι βγαίνουν οι ιμπεριαλιστές καθώς και τα ντόπια καθεστώτα (μικρές ομάδες εγκάθετων που θησαυρίζουν από την απομύζηση της οικονομικής βοήθειας και του γενικού ξεπουλήματος). Αντίθετα, οι λαοί -ακόμα και αυτοί που νόμιζαν πως θα γλιτώσουν από την καταπίεση και θα μπορέσουν να ζήσουν καλύτερα- αντιλαμβάνονται σύντομα την όλη φαρσοκωμωδία (μια ματιά στην αποχή στις πρόσφατες εκλογές στο Κόσοβο, και μάλιστα παραμονές ανεξαρτησίας, δείχνει αρκετά πράγματα). Και βεβαίως κανείς δεν μπορεί να εξασφαλίσει την εις το διηνεκές προστασία των ιμπεριαλιστών. Δηλαδή μια κρατική οντότητα η οποία υπάρχει χάρη σε ξένες δυνάμεις μπορεί να ψαλιδιστεί, να υποβαθμιστεί ή και να πάψει να υπάρχει αν κάποια στιγμή αλλάξει η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων ή απλά χάσουν το ενδιαφέρον τους.
Με δυο λόγια, ακόμα και για τους λαούς των ίδιων των χωρών αυτών τα προβλήματα και οι κίνδυνοι εξακολουθούν να υπάρχουν και μάλιστα είναι ευθέως ανάλογοι με την παρουσία των προστατών. Πολύ περισσότερο για τους λαούς της ευρύτερης περιοχής οι οποίοι εδώ και πολλά χρόνια έχουν ξεχάσει την έννοια της ειρήνης και της σταθερότητας και έχουν πληρώσει -και εξακολουθούν να πληρώνουν- με αίμα την ιμπεριαλιστική παρουσία και δράση στην περιοχή.
Αν δούμε την πρόσφατη ιστορία θα καταλάβουμε πού οδηγεί η δημιουργία προτεκτοράτων. Πολύ περισσότερο που αυτή η πολιτική συνεχίζεται με ένταση με την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου αλλά και το ξαναλανσάρισμα του σχεδίου Ανάν για την Κύπρο. Ενός σχεδίου το οποίο εξασφαλίζει ένα κράτος σε πλήρη αδυναμία να λειτουργήσει. Δημιουργεί δηλαδή ένα ακόμα προτεκτοράτο και μάλιστα στη θέση ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους.