Προς ανυποψίαστους πολίτες: Για την κρίση
Μη βλέπεις το σκύλο όταν κυνηγά
Να τον βλέπεις όταν τον κυνηγούν
του Σπύρου Γάκη*
Ο μέσος πολίτης αυτής της χώρας, που τρέχει το πρωί να πάει το παιδί στο νηπιαγωγείο, που έχει το γιο και την κόρη του άνεργους, που δουλεύει ατελείωτες ώρες (όταν έχει δουλειά), που ψάχνει το φτηνό μαγαζί και πάει στη λαϊκή την τελευταία στιγμή, όταν πέφτουν οι τιμές, που γυρίζει εξουθενωμένος στη σπιτική γωνιά και ανεβαίνει η θερμοκρασία της έντασης μέσα στην οικογένεια… πού καιρός να σκεφτεί για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και, εξάλλου, τι τον νοιάζει αυτόν αν η Lehman Brothers κήρυξε πτώχευση! Καλά να πάθουν, ας μην την πληρώνω μόνο εγώ, σκέφτεται, και γυρίζει το κουμπί στην τηλεόραση να παρακολουθήσει το αγαπημένο του σίριαλ.
Αυτός ο μέσος πολίτης θα ήθελε κάποιοι από τους κυβερνώντες αυτού του τόπου να έπαιρναν, βρε αδερφέ, κάποια μέτρα, έτσι που να δει τη ζωή του να κυλά με λιγότερο άγχος και αγωνία. Εκείνο που δεν αντιλαμβάνεται είναι πως αυτοί προς τους οποίους απευθύνει τις προσδοκίες του έχουν μεγαλύτερο άγχος και αγωνία από τον ίδιο, μια αγωνία και άγχος για την τακτοποίηση του δικού τους κόσμου, κι όχι για τις δικές του αγωνίες. Ίσα-ίσα, όλες τους οι προσπάθειες για τη διάσωση του πανικόβλητου κόσμου του πλούτου θα αυξήσουν στο έπακρο τη λαϊκή αγωνία, οδηγώντας τη σε καταστάσεις αδιεξόδου, πιο εμφανούς από αυτό που βιώνει.
Να πούμε προκαταβολικά πως ο μέσος πολίτης θα υποστεί ακόμα πιο βαριές καταστάσεις από αυτές που καθημερινά βιώνει, έτσι που η σημερινή δύσκολη κατάσταση θα φαίνεται, στους μήνες και στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, σαν χρυσή εποχή.
Οι από πάνω δεν μπορούν, οι από κάτω έχουν μόνο δύο δυνατότητες: ή να αφεθούν στο επερχόμενο βούλιαγμα όλων των πτυχών της ζωής τους, ή να αντιδράσουν. Η ματιά πρέπει να στραφεί στον ΑΝΩΝΥΜΟ ΔΙΠΛΑΝΟ. Η ελπίδα βρίσκεται μόνο εκεί, κάθε άλλη προσδοκία από τους επάνω θα προσφέρει μόνο ένα δίσκο με ανύποπτες καταστροφές.
Σε επίρρωση αυτών που λέμε για τους από πάνω, παραθέτουμε τα δικά τους λόγια:
"Περνάμε τη μεγαλύτερη κρίση αγοράς χρήματος όλων των εποχών".
"Αν οι φορολογούμενοι δεν πληρώσουν ο καθένας από 37.500 δολάρια για να πληρωθούν οι ζημιές των τραπεζών που ναυάγησαν, θα πληρώσουν περισσότερα με την επερχόμενη φτώχεια". (Πόλσον, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ)
"Η κρίση δεν μπορεί παρά να συμπεριλάβει όλους τους τομείς της οικονομίας και όλες τις χώρες".
"Η κρίση αυτή θα διαρκέσει χρόνια…"
"Από τις 8.500 τράπεζες στις ΗΠΑ θα επιβιώσουν οι μισές…"
"Να σώσουμε τον καπιταλισμό από τους καπιταλιστές…"
"Αυτή η κρίση είναι κάτι που συμβαίνει μία φορά τον αιώνα". (Άλαν Γκρίνσπαν)
"Χρηματοπιστωτικό τσουνάμι…"
"Το τραπεζικό σύστημα βουλιάζει σαν τον Τιτανικό…"
Τι σημαίνουν όλες αυτές οι δηλώσεις απόγνωσης; Θα τις εννοήσουμε, αν θυμηθούμε τη μαύρη Πέμπτη του 1929, που συμπεριέλαβε όλο τον πλανήτη. Τότε, ανάμεσα στο 1921-29, οι χρηματιστηριακοί δείκτες από το 40 ανέβηκαν στο 400. Όλοι βιάστηκαν να πλουτίσουν, κατέθεσαν όλες τις οικονομίες τους σε μετοχές, έβαλαν τα σπίτια τους υποθήκη και αγόρασαν μετοχές (κάτι μας θυμίζει αυτό με το δικό μας χρηματιστήριο). Μέσα σε δύο μέρες ο δείκτης έπεσε 30%. Η πτώση συνεχίστηκε και από τις 400 μονάδες έπεσε στις 145, έκλεισαν 10.000 τράπεζες, οι φερέλπιδες μέτοχοι έχασαν και τις αποταμιεύσεις τους και τα σπίτια τους. Αθρόες αυτοκτονίες τραπεζιτών, απέραντη φτώχεια, συσσίτια, παραγκουπόλεις…
Σε μας, σκέφτεται ο ανυποψίαστος πολίτης, δεν θα συμβούν τέτοιες καταστάσεις, αυτά συμβαίνουν στην Αμερική. Κι όμως, επενδυτές στη Λάρισα έχασαν τα λεφτά από την πτώχευση της Lehman Brothers. Κι όμως, για όσους πήραν στεγαστικά δάνεια αυξάνονται συνεχώς οι δόσεις σε σχέση με την αρχική συμφωνία. Η αύξηση της φορολογίας και η πολιτική της λιτότητας έρχονται σαν αποτέλεσμα των κυμάτων που προκαλεί το παγκόσμιο τσουνάμι.
Λογικά σκεφτόμενος ο μέσος πολίτης, αναρωτιέται: "Μα δεν μπορούν να διορθώσουν αυτά τα πράγματα; Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;"
Δεν μπορούν να τα διορθώσουν. Για να τα διορθώσουν, πρέπει να μη λειτουργεί το σύστημα όπως λειτουργεί.
Εξηγούμαστε: Να ξεκαθαρίσουμε ένα απλό ζήτημα: Ο κόσμος ο καπιταλιστικός, μέσα στον οποίο ζούμε, λειτουργεί μόνο μέσα από ένα απέραντο πεδίο κρίσεων. Όταν κλείνει ένα εργοστάσιο, είναι κρίση για τον άνεργο, όταν ιδιωτικοποιείται η παιδεία, είναι κρίση για το φτωχό νοικοκυριό, όταν 2,5 εκατομμύρια ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, είναι κρίση, όταν αυξάνουν οι τιμές σε όλα τα είδη, είναι κρίση. Αυτό που προκαλεί όλες αυτές τις κρίσεις είναι το κυνήγι του κέρδους. Το κυνηγητό του κέρδους προκαλεί ανεργία, φτώχεια, απελπισία, αγώνες αυτών που τα βιώνουν αυτά και κρατική βία απέναντι στους απελπισμένους.
Κοινωνία χωρίς κρίσεις μπορεί να είναι μόνο μια κοινωνία όπου το κέρδος δεν θα είναι στο τιμόνι της ανάπτυξης. Διόρθωση είναι η κατάργηση του κέρδους.
Αλλά μια κοινωνία χωρίς το κέρδος θεό της δεν είναι καπιταλιστική, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό το σλόγκαν "να σώσουμε τον καπιταλισμό από τους κακούς καπιταλιστές". Μέριμνα των από πάνω είναι να σωθεί ο καπιταλισμός μαζί με το φορτίο των συνακόλουθων κρίσεών του.
Πώς τα φέρνει η ζωή! Ενώ μας ξεκούφαναν για χρόνια με τις ιδιωτικοποιήσεις, με την ελευθερία της αγοράς, με αυτό το πιστεύω του νεοφιλελευθερισμού, έρχονται τώρα και μιλάνε για επέμβαση του κράτους. Τώρα δεν είναι το αόρατο χέρι της αγοράς που ρυθμίζει τα πράγματα, αλλά το κράτος – ένα κράτος όμως για τη σωτηρία του συστήματος. Πόσο ψεύτικες είναι διάφορες εξαγγελίες, πόσο τις διαψεύδει η ίδια η ζωή! Ενώ προετοίμαζαν, χρόνια ολόκληρα, τον κόσμο ενάντια στο κράτος και υπέρ της αγοράς, τώρα θέλουν να τον συμφιλιώσουν με το κράτος και το σωτήριο ρόλο του για τη διάσωση του κόσμου του κέρδους.
Και ένα τελευταίο… Η διαχείριση του χρήματος πρέπει να βρίσκεται σε μια αναλογία με τον πραγματικό κόσμο της οικονομίας για να μην προκαλεί κρίσεις. Όταν, όμως, ο πραγματικός κόσμος της οικονομίας παράγει, σαν το συκώτι τη χολή, τις κρίσεις, ακόμα κι αν οι τράπεζες δεν κηρύσσουν πτώχευση, η πτώχευση θα αναγγελθεί μέσα από την ίδια την παραγωγική διαδικασία σαν κρίση υπερπαραγωγής και πάλι θα έχουμε ανεργία-φτώχεια-συσσίτια-εξαθλίωση.
Η κρίση εγκυμονείται μέσα σε όλες τις χώρες της καπιταλιστικής παραγωγής και διαχείρισης και εκδηλώνεται παντοιοτρόπως κάθε ώρα, κάθε μέρα, κάθε μήνα. Είναι ένα μόνιμο εξάρτημα του όλου τρόπου παραγωγής. Το μόνο που τη διαφοροποιεί είναι ο βαθμός, η έκταση και η ένταση εμφάνισής της κάθε φορά. Άλλοτε σαν θρόισμα του κύματος και άλλοτε σαν τσουνάμι, η κρίση είναι η Λερναία Ύδρα του συστήματος και παράγει τα "τοξικά της απόβλητα".
Έχουμε μπει σε μια εποχή που βρίθει αστάθειας, ανασφάλειας και αβεβαιότητας, μηδενός εξαιρουμένου. Είναι σημαντικό να την κατανοήσουμε και να σκεφτούμε κλείνοντας το σίριαλ που παρακολουθούμε στην τηλεόραση. Ως πότε θα είμαστε θεατές; Μπορούμε να κάνουμε κάτι περισσότερο και ο καθένας με τον τρόπο του και πολλοί μαζί…
Υ.Γ. Τη Δευτέρα 28 Σεπτέμβρη, οι εφημερίδες είχαν την είδηση ενός διαχειριστή μετοχών που αυτοκτόνησε στην Αγγλία στις γραμμές του τρένου. Η διαφορά με το 1929 είναι ότι τότε οι αυτοκτονίες ήταν μαζικές…
Οι Αμερικάνοι φορολογούμενοι, σε ποσοστό 55%, αντιδρούν στο να πληρώσουν τις ζημιές των τραπεζών και του χρηματιστηρίου.
Μικροκαταθέτη, πρόσεχε σε ποιους υποψήφιους πτώχευσης ασφάλισες τις αποταμιεύσεις μιας ζωής και μην ξεχνάς… Η Lehman Brothers ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ κι έριξε κανόνι, σπέρνοντας παγκόσμιο πανικό. Η παρατεταμένη υπομονή το μόνο που καταφέρνει είναι να μας οδηγήσει σε απρόβλεπτες, ανυπόφορες καταστάσεις.
Και ας κλείσουμε με μια σκέψη του Αριστοτέλη: "Οι φτωχοί, ακόμα κι όταν τους αποκλείουν από τα πολιτικά αξιώματα και τις τιμές, έχουν την τάση να συμπεριφέρονται ήρεμα, όσο δεν τους φέρονται αλαζονικά και δεν τους αφαιρούν κάτι από την περιουσία τους".
* Στο επόμενο φύλλο:
"Πώς ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση"