Σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων, μια παρέα από καρχαρίες συγκροτούν ένα γκρουπ ομαδικής απεξάρτησης από το κρέας με κεντρικό σύνθημα “Τα ψάρια είναι φίλοι, όχι φαΐ”. Στο κινηματογραφικό παραμύθι, πιο ρεαλιστικό από ορισμένες πολιτικές αναλύσεις, το εγχείρημα αποτυγχάνει και οι καρχαρίες συνεχίζουν αυτό που ξέρουν καλύτερα να κάνουν. Η πολιτική Ομπάμα παρουσιάζει μια μεγάλη ομοιότητα και μεγάλη διαφορά με το παραμύθι. Η ομοιότητα είναι ότι τα βασικά στοιχεία της πολιτικής των ΗΠΑ δεν άλλαξαν και δεν πρόκειται να αλλάξουν. Η διαφορά είναι ότι ο Ομπάμα ποτέ δεν υποσχέθηκε ότι οι ΗΠΑ θα πάψουν να “τρώνε κρέας”.
Βασικά, υπάρχει μια διαδεδομένη παρεξήγηση σχετικά με την πολιτική Μπους. Σύμφωνα με αυτή την παρεξήγηση, η πολιτική εκείνη προκάλεσε ζημιά στην έξωθεν εικόνα και την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, ζημιά που ο Ομπάμα έρχεται να αποκαταστήσει. Αυτό, όμως, είναι κάτι λιγότερο απ’ τη μισή αλήθεια. Η πολιτική Μπους κατά κύριο λόγο προώθησε σημαντικά τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα των ΗΠΑ και η φυγή προς τα μπρος μετά το 2001 παραμένει μια ενεργή και σήμερα στρατηγική επιλογή. Δεν αποτελούσαν στρατηγική επιλογή π.χ. τα βασανιστήρια της CIA ούτε το προκλητικό σύνθημα “Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας” (αυτό απλώς μπορεί να εφαρμόζεται χωρίς να λέγεται). Τα προβλήματα που αντιμετώπιζε αντικειμενικά αυτή η φυγή προς τα μπρος με αποκορύφωμα το λαχάνιασμα της αμερικανικής οικονομίας, αναγκάζουν σε μια ορισμένη αναδίπλωση χωρίς παραίτηση από το σύνολο σχεδόν των στρατηγικών επιλογών Μπους. Κι αυτό θα γίνει τόσο καλύτερα όσο περισσότερο ο Ομπάμα μοιάζει να διαφοροποιείται από τον προκάτοχό του σε μια σειρά “σημεία” (κατά την έννοια της σημειολογίας).
Στη Μέση Ανατολή η προσέγγιση του παλαιστινιακού και του Ιράκ δεν δείχνει καμιά σημαντική αλλαγή στάσης. Απέναντι στη Ρωσία το καταρχήν “λιώσιμο πάγων” δεν ήταν παρά η πρόταση που τελικά απορρίφτηκε από τη δεύτερη, για ανταλλαγή της αντιπυραυλικής ασπίδας με εγκατάλειψη του Ιράν από τη Ρωσία. Έτσι, ακόμη και η αντιπυραυλική ασπίδα τελικά επανέρχεται. Στο Αφγανιστάν επίκειται ένταση του πολέμου. Απέναντι στη Β. Κορέα μια από τα ίδια.
Ίσως το ταξίδι στην Τουρκία όπως και πιο πριν στην Ευρώπη δείχνει με μεγαλύτερη σαφήνεια τα όρια και πλαίσια της πολιτικής Ομπάμα. Πρόκειται για την προώθηση με καλύτερους και πιο αποτελεσματικούς όρους των στρατηγικών επιλογών που εγκαινίασε η πολιτική Μπους με δεδομένες τις μεγαλύτερες σήμερα απ’ ό,τι χτες αδυναμίες των ΗΠΑ.
Σε ό,τι αφορά ουσιώδεις αλλαγές πολιτικής αυτές περιορίζονται σε ορισμένα ζητήματα διαχείρισης του προβλήματος της τρομοκρατίας (θεσμοποιημένα βασανιστήρια και Γκουαντάναμο) και στην υιοθέτηση της “πράσινης πολιτικής”, καθώς και στην πιο επιθετική από την άποψη της κρατικής παρέμβασης αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.
Τα αποτελέσματα που θα έχουν οι διάφορες αναδιπλώσεις της αμερικανικής πολιτικής υπό τον Ομπάμα και οι νέες περιπλοκές που αναπόφευκτα θα προκύψουν στο άμεσο μέλλον σε μια σειρά θερμά μέτωπα θα κρίνουν και την παραπέρα πορεία της “γοητείας Ομπάμα”. Προς το παρόν, τις πρώτες αυτές εκατό μέρες της νέας διακυβέρνησης η “γοητεία” κρατάει ακόμη, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό των ΗΠΑ, με τα δύσκολα να βρίσκονται όμως μπροστά.
Γιώργος Τσίπρας