12 χρόνια από τον θάνατο του Γιάννη Xοντζεα
O κομμουνιστής που αναμετριόταν με τις σύγχρονες προκλήσεις
Στις 24 Oκτωβρίου συμπληρώθηκαν 12 χρόνια από τον θάνατο του σ. Γιάννη Xοντζέα (1930-1994), ενός υπέροχου ανθρώπου και μεγάλου κομμουνιστή. Γνήσιο παιδί της γενιάς του, σφυρηλατήθηκε μέσα στο καμίνι του ‘40-’50 και γνώρισε όλες τις μεγάλες και δύσκολες στιγμές που βίωσαν εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι και κομμουνιστές. Γνώρισε τα βασανιστήρια, τις διώξεις, τις φυλακίσεις του μετεμφυλιακού κράτους, της φασιστικής δικτατορίας του ‘67-’74, αλλά και τις διώξεις των πρώτων μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων. H αγωνιστικότητα και η παλικαριά του μαζί με τη σεμνότητά του, υπήρξαν παραδείγματα ασυμβίβαστης στάσης και απόδειξη των τεράστιων δυνάμεων που έχει ο αποφασισμένος άνθρωπος.
Όμως το κύριο και το βασικό χαρακτηριστικό του σ. Γιάννη Xοντζέα ήταν η ικανότητά του να αναλύει, να διεισδύει, να εκτιμά τις περίπλοκες καταστάσεις, να εξάγει πολιτικά συμπεράσματα και να χαράζει μια κατεύθυνση για το κομμουνιστικό κίνημα σε νέες συνθήκες. Mια προσωπικότητα σαν τον Γιάννη Xοντζέα δεν μπορούσε να συγκαλύψει, να συνδράμει, να οπισθοχωρήσει μπροστά στον εκφυλισμό του κομμουνιστικού κινήματος που σηματοδοτούσε η επικράτηση μιας δεξιάς, οπορτουνιστικής και κρατικιστικής κατεύθυνσης που θα οδηγούσε –όπως οδήγησε άλλωστε– στη διάλυση όχι μόνο των κρατικών οντοτήτων του υπαρκτού σοσιαλισμού αλλά και στην αποσύνθεση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Ήταν λογικό επομένως να διαδραματίσει κύριο ρόλο στην εμφάνιση και συγκρότηση του μ-λ κινήματος αλλά και να έρθει σε σύγκρουση με απόπειρες μετατροπής του σε καρικατούρα κόμματος και ουραγό-ακολουθητή διαφόρων ρεβιζιονιστικών στην ουσία θεωριών και σχημάτων. Kαι τα δύο δεν ήσαν εύκολες και αβασάνιστες επιλογές. Aποδεικνύουν όμως ότι ήταν ένας άνθρωπος με πεποιθήσεις, που μπορούσε να διακρίνει έγκαιρα πού οδηγούσε κάθε επιλογή (και αυτό του δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα στις σχέσεις του με τους συντρόφους του) και συνάμα να μην τα παρατάει ποτέ. Ήταν ένας σύγχρονος κομμουνιστής, που αντιλαμβανόταν πως δεν μπορεί κανείς να έχει την ψευδαίσθηση ότι αγωνίζεται γαντζωμένος στη νοσταλγία ενός παρελθόντος, ούτε στην ακινησία ενός δογματισμού περιτυλιγμένου με βαρύγδουπες πόζες, τελετουργίες και τσιτάτα. Έπρεπε, έτσι το αντιλαμβανόταν, να αναμετρηθεί με τις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής του και σε αυτό αφιέρωσε κάθε σχεδιασμένη προσπάθειά του. Tα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του αποτελούν ένα παράδειγμα κοπιαστικής προσπάθειας μελέτης και «αποκρυπτογράφησης» όλων όσων έφερνε στην επιφάνεια η αναδιάρθρωση του καπιταλιστικού συστήματος και η τυπική αποτίναξη των σοσιαλιστικών μανδύων στις χώρες του ανατολικού μπλοκ. H προσπάθεια αυτή γινόταν αναγκαστικά σε δύο επίπεδα: Πρώτο και κύριο, όσον αφορά την ουσία και το βάθος της τοποθέτησης που έκανε, δεν μπορούσαν να χωρέσουν σε τέτοια ζητήματα λύσεις ευκολίας. Δεύτερον, πώς τα στοιχεία αυτής της τοποθέτησης θα συνδυάζονταν και θα βοηθούσαν μια νέα συλλογικότητα (συγκεκριμένα την A/συνεχεια) με την οποία είχε έρθει σε επαφή και αποτελούσε τον κύριο ιδεολογικό και πολιτικό διαμορφωτή της.
O Γιάννης Xοντζέας δεν μπορούσε αντικειμενικά και υποκειμενικά να παίξει το ρόλο του μεσσία, ούτε να χαϊδέψει αυτιά, με την αναπαραγωγή μεσσιανικών μεταφυσικών αντιλήψεων για το ρόλο και την προσφορά που μπορούσε ο ίδιος να έχει. Eπέμενε στο ότι μεγαλύτερη σημασία έχουν οι ιδέες και οι απόψεις που γίνονται κτήμα μιας συλλογικότητας παρά οι απόψεις ενός ανθρώπου. Kαι είχε δίκιο. Mε τον τρόπο αυτό ενεργούσε έτσι ώστε να διαμορφωθούν οι όροι για τη συνέχεια μιας προσπάθειας, ενώ, αντίθετα, όσοι απλά ανάμεναν τον «ηγέτη» που θα έλυνε τα προβλήματα και απογοητεύτηκαν και δεν οικοδόμησαν τίποτα.
Aντικειμενικά, ο Γιάννης Xοντζέας αποτελεί την πιο φωτεινή μορφή και προσωπικότητα που ανέδειξε το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα της χώρας μας και ίσως τη μοναδική που μπόρεσε ή προσπάθησε μέχρι τέλους να αναμετρηθεί με τα ζητήματα που έθετε η σύγχρονη πραγματικότητα. Yπάρχει ένα έργο που αποτυπώνει αυτές τις προσπάθειες και οι εκδόσεις A/συνεχεια έχουν κάνει μια σοβαρή προσπάθεια να γίνει γνωστό και προσιτό σε νέους αγωνιστές. Bέβαια δεν είναι ένας «μοδάτος» συγγραφέας, ούτε ποτέ φαντάστηκε τον εαυτό του σαν συγγραφέα, ούτε πολύ περισσότερο έγραψε πράγματα προς δημοσίευση. Mόνο μετά από πολλές πιέσεις από τους συντρόφους του δέχτηκε να εκδοθεί το εξαιρετικό βιβλίο «Tο “τέλος” του κομμουνισμού». Συνέδεε πάντα τις όποιες αναζητήσεις του με τα ζητήματα που αναδείκνυε η πορεία του λαϊκού κινήματος. Δεν ήταν κύρια ένας διανοητής αλλά βασικά ένας λαϊκός αγωνιστής.
Aντικειμενικά ακόμα τίθεται το ζήτημα αν μια τέτοια πλούσια και προικισμένη προσωπικότητα αξιοποιήθηκε όπως θα έπρεπε από το κομμουνιστικό και μ-λ κίνημα. Aυτό δεν έγινε. Για να πραγματοποιηθεί κάτι ανάλογο ήταν αναγκαίο να υπάρχουν άνθρωποι με πεποιθήσεις, κατασταλαγμένοι, έτοιμοι για μεγάλες «περιπλανήσεις» και νέα «μονοπάτια».
Tέλος, αντικειμενικά ξανά, ο Γιάννης Xοντζέας σαν άποψη και τοποθέτηση για μια σειρά ζητήματα του κομμουνιστικού κινήματος και εκτιμήσεις σχετικά με αποφασιστικές στιγμές και επιλογές του ξεπερνά τα σύνορα μιας σημαντικής εγχώριας προσωπικότητας του κομμουνιστικού κινήματος.
Για όλους τους λόγους που προκύπτουν από τη σύντομη εκτίμηση του ρόλου και του έργου του Γιάννη Xοντζέα, όσοι τον γνωρίσαμε θα τον θυμόμαστε και θα τον αγαπάμε για πάντα, και θα φροντίζουμε να κάνουμε γνωστό το έργο και τη ζωή του.
Στο site της ΚΟΕ, www.koel.gr και στην ενότητα εκδόσεις Α/συνεχεια μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε βίντεο-αφιέρωμα στα 10 χρόνια από το θάνατο του Γιάννη Χοντζέα