Ναι στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ
Αποσπάσματα από την ομιλία του Χρ. Καραμάνου στη 2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ
Από ποια κριτήρια πρέπει να κριθεί το πρόγραμμα; Από το αν εκφράζει με συγκεκριμένο τρόπο την ριζική ανατροπή των σημερινών συσχετισμών και ανοίγει μια δυναμική για ευρύτερες ανατροπές στην κατεύθυνση του σοσιαλισμού. Από το αν απευθύνεται σε ένα κοινωνικό υποκείμενο – το πρόγραμμα πρέπει ένα πάνω κάτω συγκεκριμένο υποκείμενο να το υλοποιήσει. Από το αν μπορεί να εμπνεύσει το πιο αγωνιστικό κομμάτι. Αλλά ακόμη και από το αν μπορεί να τραβήξει στο δρόμο του αγώνα εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας που σήμερα είναι διστακτικό, μισοαποφασισμένο, παρότι θίγεται από τις πολιτικές του κεφαλαίου.
Τελικά, το πρόγραμμα κρίνεται από το αν μπορεί να συγκροτήσει μια ισχυρή πολιτική ενότητα θέλησης και δράσης, που να πυροδοτεί μεγάλα κινήματα ανατροπών. Κι ας επιστρέψουμε στον Μαρξ, που έλεγε στην περίφημη κριτική του για το πρόγραμμα της Γκότα, ότι κάθε βήμα του πραγματικού κινήματος αντιστοιχεί σε μια ντουζίνα προγράμματα.
Η κριτική που γίνεται ότι το πρόγραμμά μας είναι αντινεοφιλελεύθερο και όχι αντικαπιταλιστικό και σοσιαλιστικό είναι λαθεμένη, καθώς θεωρεί το νεοφιλελευθερισμό σαν προσωρινό και εύκολα αντιστρέψιμο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού. Λάθος. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι ο υπαρκτός καπιταλισμός της εποχής μας. Οι αστικές τάξεις σε ολόκληρο τον πλανήτη και το ιμπεριαλιστικό σύστημα παραμένουν σταθερά προσανατολισμένοι, και τώρα, μέσα στην κρίση, στον ακόμη σκληρότερο νεοφιλελευθερισμό. Είναι στόχος, που θα απαιτήσει μεγάλα κινήματα, εξεγέρσεις και μεγάλες θυσίες, η ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού. Και συγχωνεύεται σήμερα με την αντικαπιταλιστική πάλη. Σωστά θέτει το πρόγραμμά μας σαν πρώτο κεντρικό ζήτημα την απόκρουση των συνεπειών της κρίσης στο λαό, θέτοντας αυτό που μοιάζει να κατοχυρώνεται σαν ένα παγκόσμιο σύνθημα: “Δεν θα πληρώσουμε εμείς την κρίση σας”. Παράλληλα θα είναι όλη αυτή η περίοδος ένα μεγάλο εργαστήρι ριζοσπαστικοποίησης της συνείδησης των “από κάτω”. Είδαμε π.χ. στις διαδηλώσεις για το G20 πανό που έλεγαν: “capitalism is not working”.
Η παρατήρηση ότι το πρόγραμμα μας ξεκόβει από την κεντροαριστερά και το ΠΑΣΟΚ είναι σωστή. Και στο επίπεδο της κεντρικής λογικής και στο επίπεδο των αιτημάτων. Θα πρόσθετα, δε, ότι απέχει πολύ και από τη λογική των Οικολόγων Πράσινων, μια λογική μιντιακού περιβαλλοντισμού, που δεν στοχοποιεί το καπιταλιστικό κέρδος ως την κύρια απειλή για τον πλανήτη.
Το πρόγραμμά μας στηρίζεται στην εκτίμηση για τη χρεοκοπία του νεοφιλελευθερισμού. Πρόκειται για μια κεντρική εκτίμηση, σχετικά με τη σημερινή κρίση του καπιταλισμού. Σήμερα έχουμε ήδη φτάσει σε μια κατάσταση απονομιμοποίησης του νεοφιλελευθερισμού, ενώ πριν λίγα χρόνια, ειδικά στην τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, ήμασταν σε μια φάση νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας. Καμιά αυταπάτη λοιπόν για “ρυθμιζόμενο και μεταρρυθμιζόμενο καπιταλισμό”, στη λογική της κεντροαριστεράς. Αυτό είναι το πιο ανέφικτο και το πιο αντιρεαλιστικό πράγμα, και στην ουσία το άλλοθι για τη συνέχιση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής.
Είναι άραγε μαξιμαλιστικό το αίτημα των εθνικοποιήσεων; Δεν είναι το κύριο διακύβευμα αν θα γίνουν με ή χωρίς αποζημίωση. Κι ο Τσάβες τις έκανε με αποζημίωση. Αλλά εδώ ο απλός λογαριασμός βγάζει ότι δεν κάνει να πάρουν λεφτά. Το κύριο διακύβευμα είναι να απαντήσουμε στη λογική του συστήματος, που “απαγορεύει” έστω και τη σκέψη για εθνικοποιήσεις. Προσοχή, εδώ έχουμε τις μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες, τα καμάρια του νεοφιλελευθερισμού, να διασώζονται (και στη χώρα μας) χάρη στο πακέτο των 28 δισ. και την καταβρόχθιση δημόσιας περιουσίας – κι όμως ούτε λέξη για εθνικοποίηση. Και σχεδόν να προβάλλεται σαν παλαβός από τα ΜΜΕ τους, όποιος θέτει αυτήν την πλευρά. Και να συνεχίζουν ορισμένοι της Ανανεωτικής Πτέρυγας θεωρώντας μαξιμαλιστικά τέτοια ζητήματα. Έ, όχι. Φτάνει πια με την υποταγή στην κεντροαριστερά.
Είναι σωστό αυτό που βάζει το πρόγραμμα, σαν εναλλακτική απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ, κωδικά η “οικονομία των κοινωνικών αναγκών”. Πρόκειται, ας το πούμε έτσι, για μια “μεσοπρόθεσμη” εναλλακτική πρόταση, που σίγουρα δεν είναι ο σοσιαλισμός, αλλά χρωματίζεται από βασικά χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής κατεύθυνσης: δημόσιος χώρος, εθνικοποιήσεις, παραγωγική ανασυγκρότηση με επίκεντρο τον κόσμο της εργασίας, πραγματικός εκδημοκρατισμός, αντιεπιχειρηματικό οικολογικό πρόσημο και πολιτιστική αναζωογόνηση. Οργανικά δεμένες όλες αυτές οι πλευρές.
Σαν ΚΟΕ συμφωνούμε με αυτήν την κεντρική ιδέα γιατί παντρεύει τους αγώνες για την απόκρουση νεοφιλελευθερισμού και του ιμπεριαλισμού, με γενικότερους στόχους και μετασχηματισμούς (όπως οι εθνικοποιήσεις κ.λπ.). Που σήμερα μπορούν να παλευτούν και μπορούν να νομιμοποιηθούν στην κοινωνική συνείδηση. Και που μπορούν και να νικήσουν. Ενώ παράλληλα στο πλαίσιο αυτής της “μεσοπρόθεσμης” εναλλακτικής πρότασης, μπορούμε και πρέπει να κάνουμε τη ζύμωση για την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού σαν μόνης υπέρβασης της σημερινής κοινωνικής βαρβαρότητας.
Αυτό το θεωρούμε πολύ σωστότερο από το να φλυαρούμε, γενικόλογα και βερμπαλιστικά, για σοσιαλισμό και λαϊκή εξουσία. Και είναι σωστότερο γιατί λαμβάνει υπόψη τον συσχετισμό δύναμης και την κατάσταση του υποκειμενικού παράγοντα. Μέσα από αγώνες, μέσα από κινήματα, μέσα από εξεγέρσεις μπορούν να υπάρξουν καταχτήσεις, μικρές ή μεγάλες – και πρακτικά, και στο επίπεδο της ιδεολογίας και της συνείδησης. Έτσι τροποποιείται ο συσχετισμός, έτσι αυξάνεται η αυτοπεποίθηση και η μαχητικότητα και η δύναμη του κινήματος, ώστε να μπορούν να τεθούν, πάλι με πειστικό, μαζικό και αγωνιστικό τρόπο, γενικότεροι πολιτικοί στόχοι.