Από το σχολείο στη “σχολική μονάδα”
1 Οι προτεραιότητες
Η πρώτη επίσημη αναφορά της υπεύθυνης του ΠΑΣΟΚ για την παιδεία και σημερινής υπουργού κυρίας Α. Διαμαντοπούλου για το αποκεντρωμένο σχολείο έγινε στην εναρκτήρια συνεδρίαση του 14ου Συνεδρίου της ΟΛΜΕ, τον Ιούνιο. Εκεί είχε δηλώσει ότι αποτελεί προτεραιότητα της εκπαιδευτικής πολιτικής της νέας κυβέρνησης “η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και η εκχώρηση αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση”.
Οι αντιδράσεις ήταν ανάμεικτες. Η ΠΑΣΚ χειροκρότησε μαζικά, ενώ η Αριστερά κατακεραύνωσε τη μελλοντική υπουργό με επαναστατικούς λόγους άλλων εποχών και με τη συνηθισμένη κατάληψη των ανακτόρων στη φαντασία της. Από τότε κύλισε πολύ νερό στο αυλάκι και η κυρία Διαμαντοπούλου έγινε υπουργός δρομολογώντας το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ – το οποίο στην ίδια ομιλία είχε πει ότι είναι αδιαπραγμάτευτο, παρά τις σημερινές επικοινωνιακές φιοριτούρες για διαβούλευση. Η Αριστερά όμως κοιμήθηκε τον ύπνο του δικαίου περιμένοντας πότε κάποια από τις δυνάμεις του δικομματισμού στην ΟΛΜΕ θα ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και θα συνδράμει στην αντιπολιτευτική προσπάθειά τους.
2 Πρώτα ο μαθητής
Το βασικό επιχείρημα αλλά και το ισχυρό χαρτί στα χέρια της κυβέρνησης είναι το προηγούμενο μότο. Όπως ακριβώς ο Χρυσοχοΐδης θέτει το δικό του “πρώτα ο πολίτης”, διαμορφώνοντας ένα διαρκή κοινωνικό συσχετισμό δύναμης ανάμεσα σε αυτούς που κινητοποιούνται –και αισθάνονται την αγκαλιά του κράτους να τους πνίγει– και σε εκείνους που δεν κινητοποιούνται τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή – και είναι η πλειοψηφία. Το ίδιο προσπαθεί να κάνει και η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, όταν σε όλες τις ομιλίες και συνεντεύξεις όλων των βασικών στελεχών τους, αλλά και του ίδιου του ΓΑΠ, προβάλλουν το “πρώτα ο μαθητής” και μετά όλα τα άλλα. Αναρωτιέται κανείς ποια είναι όλα τα άλλα. “Τα εργασιακά, τα κοινωνικά” (από συνέντευξη της Α. Διαμαντοπούλου στο Real FM, 13-11-09).
Αλλά τι σημαίνει “πρώτα ο μαθητής”; “Ίσες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά σε όλες τις γωνιές της χώρας μας, νέα τεχνολογία, που χρησιμοποιείται οριζόντια, η τσάντα στο σπίτι” κι άλλα γνωστά εδώ και χρόνια συνθήματα. Συνθήματα που έρχονται σε αντιπαράθεση με την καθημερινή πραγματικότητα του ίδιου του σχολείου.
3 Η κοινωνία στο σχολείο
Ερώτηση: “Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες της πολιτικής που θα ακολουθήσετε;”
Απαντήσεις: “Οι καθηγητές στα σχολεία και τα σχολεία στην κοινωνία. Πλήρης αλλαγή της λογικής διαχείρισης του εκπαιδευτικού προσωπικού της χώρας. Διορισμός στα σχολεία και σπάσιμο του συστήματος αποσπάσεων. Μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας στη διαμόρφωση του σχολείου” (Γιάννης Πανάρετος, συνέντευξη στην Ημερησία, 31-12-09).
“Νέος τρόπος διοίκησης του σχολείου και αυτόνομης ή, πιο σωστά, αυτοδιοίκητης λειτουργίας. Τα σχολεία δεν μπορεί να είναι ομοιόμορφα. Πρέπει να υπάρχει μια αίσθηση λογικής προσαρμογής στο περιβάλλον που ζει το κάθε σχολείο” (Άννα Διαμαντοπούλου, 22-12-09, συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό).
Μέσα από ένα περίγραμμα ενός νέου σχολείου, που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, που επεκτείνεται και αγκαλιάζει τη “διά βίου μάθηση” των μεγαλύτερων γενιών, χτίζεται το προφίλ της νέας σχολικής μονάδας. Μιας μονάδας που δεν μπορεί να λειτουργεί παρά με αυτονομία και ενίσχυση του αυτοδιοίκητού της.
Αφού στόχος είναι η κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών της τοπικής κοινωνίας, δεν είναι δυνατόν αυτό να γίνεται κεντρικά, με το γνωστό συγκεντρωτικό τρόπο από το υπουργείο. Χρειάζεται ελευθερία κινήσεων και διαφοροποιημένο αναλυτικό πρόγραμμα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της τοπικής περιοχής. Αν η Καβάλα προσφέρεται για την παραγωγή μαρμάρου και ο Βόλος για τον τουρισμό του, θα είναι αποτυχημένο ένα ενιαίο αναλυτικό πρόγραμμα και για τις δυο περιοχές.
Για τη διαβούλευση: “Δηλαδή για τις προτάσεις αυτές ο καθένας, όχι μόνο εκπαιδευτικός αλλά και γονιός και μαθητής και πολίτης και επιχειρηματίας και η μικρή επιχείρηση και ο εργαζόμενος θα μπορέσει να καταθέσει τις απόψεις του. Γιατί θέλω να τονίσω ότι το “Πρώτα ο μαθητής”, σημαίνει ότι όλη η κοινωνία έχει άποψη για την παιδεία και όχι μόνο εμείς, ή μόνο κάποιοι άλλοι.” (Άννα Διαμαντοπούλου, συνέντευξη Τύπου στο Real FM, 13-11-09).
4 Αυτονομία
Η ευελιξία του αναλυτικού προγράμματος μπορεί να ικανοποιήσει καλύτερα τις “ανάγκες” των επιχειρήσεων. Γιατί η διατήρησή του ή η τροποποίησή του θα οσμίζεται αυτές τις ανάγκες με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Πράγματι είναι πολύ δύσκολο μια τέτοια διαδικασία να επιτελείται κεντρικά από το υπουργείο. Αυτή η σύνδεση μπορεί να γίνει μόνο όταν υπάρχει η αντίστοιχη ώσμωση ανάμεσα στις σχολικές μονάδες και τις τοπικές επιχειρήσεις.
Η “αυτονόμηση” (σε εισαγωγικά γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμιά αυτονόμηση, αλλά πλήρης εναγκαλισμός με συγκεκριμένα συμφέροντα) της σχολικής μονάδας σηματοδοτεί και αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς των εκπαιδευτικών. Από το “ο διορισμός στα σχολεία” και όχι σε περιοχές, μέχρι τον ασφυκτικό περιορισμό των μεταθέσεων –”όποιος φεύγει από ένα σχολείο θα πρέπει πρώτα να βρει τον αντικαταστάτη του”– δείχνουν μια άλλη αντίληψη: ότι ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να πάψει να μετακινείται όποτε θέλει και να υλοποιεί αυτά που θα έχει αποφασίσει η σχολική μονάδα. Γιατί, όπως είπαμε, “πρώτα ο μαθητής και μετά όλα τα άλλα”.
5 Χρηματοδότηση ή αυτοχρηματοδότηση;
Η δεύτερη διοικητική μεταρρύθμιση του Καποδίστρια ΙΙ, που, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα είναι νόμος του κράτους σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα μεταφέρει πλήθος νέων αρμοδιοτήτων στην περιφέρεια και στους μητροπολιτικούς δήμους. Η “περιφερειακή” πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύει στην παραπέρα αποδυνάμωση της κρατικής παρέμβασης, ώστε πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά να προχωρά το σχέδιο για ευρωπαϊκές επιχειρήσεις περισσότερο ανταγωνιστικές σε σχέση με αυτές των άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Φυσικά, αυτή η μεταφορά αρμοδιοτήτων απαλλάσσει ταυτόχρονα την κεντρική διοίκηση και την κυβέρνηση από την υποχρέωση χρηματοδότησης κοινωνικών αναγκών, μεταφέροντας αυτή την υποχρέωση στους αιρετούς περιφερειάρχες και δημάρχους. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για την κυβέρνηση να σβήσει μονομιάς σημαντικά κονδύλια του χρέους, ανταποκρινόμενη στις επιταγές της Κομισιόν. Από πού, όμως, θα βρεθούν τα χρήματα; Δυο τρόποι υπάρχουν. Ή από τις τσέπες των κατοίκων ή από χορηγίες των επιχειρήσεων. Αν οι τσέπες των κατοίκων μιας περιοχής είναι άδειες ή τρύπιες, προφανώς και η σχολική μονάδα θα αναζητήσει αλλού πηγές χρηματοδότησης. Τότε κάθε προσφορά από μια επιχείρηση θα φανεί σαν μάννα εξ ουρανού. Ουσιαστικά, το σχολείο μετατρέπεται σε μια επιχειρησιακή μονάδα (“σχολική μονάδα”) που αναζητά πόρους, προκειμένου να συνεχίσει τη λειτουργία της. Η αυτοχρηματοδότηση γίνεται αυτοσκοπός. Πού να μιλήσει κανείς για μόρφωση και άλλα τέτοια ξεπερασμένα πράγματα…
Η αξιολόγηση των σχολικών μονάδων θα στηρίζεται στην αποτελεσματικότητά τους να “αφουγκραστούν” τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, αλλάζοντας και τροποποιώντας το αναλυτικό πρόγραμμα τόσο στη βασική εκπαίδευση όσο και στα προγράμματα κατάρτισης και επιμόρφωσης της διά βίου εκπαίδευσης.
Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι το εξής: Αν αποτελεί προτεραιότητα για την Αριστερά η αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και πώς θα απαντήσει σε αυτό. Προφανώς και θέλουμε να συνοδεύεται η αποκέντρωση με τη χρηματοδότηση. Η ενέργεια αυτή έρχεται σε αντιπαράθεση με τις βασικές επιλογές του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού στην ΕΕ και τη χώρα μας. Προφανώς, επίσης, και δεν αρκεί αυτό. Είναι δυνατόν τα χρήματα να δίνονται με τέτοιο τρόπο (κίνητρα, προγράμματα κ.λπ.) που ουσιαστικά να ακυρώνουν το δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης.
Η κυβέρνηση θέλει να παρουσιάσει το πρόβλημα της κατάστασης της εκπαίδευσης σαν πρόβλημα ομοιομορφίας. Λέει ότι η αποκέντρωση δίνει τη δυνατότητα της ανάπτυξης των ιδιαίτερων πτυχών ανά περιοχή, αφήνει τα ταλέντα των μαθητών να ξεδιπλωθούν, επιτρέπει στους “καλύτερους εκπαιδευτικούς” να παρουσιάσουν τις καινοτόμες δράσεις τους κ.λπ. Η εμπειρία, όμως, από άλλες χώρες δείχνει άλλα πράγματα. Ο ανταγωνισμός παίζει το βασικό ρόλο και είναι η κυρίαρχη απόδειξη της καλύτερης εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα των μαθητών (πρώτα ο μαθητής) καθορίζουν το μέλλον των εκπαιδευτικών και της ίδιας της σχολικής μονάδας. Αλλά αυτά τα αποτελέσματα δεν οδηγούν, σε καμιά περίπτωση, σε καλύτερη εκπαίδευση.
Βύρων Λάμπρου, Καβάλα
Το “ανοικτό σχολείο” κοστίζει
Διαβάζουμε στις εφημερίδες: “Με απόφαση του υφυπουργού Φίλιππου Σαχινίδη σχεδόν για το σύνολο των δαπανών (συμπεριλαμβάνονται και οι περιφέρειες) θα δοθεί μόλις το 20% στο πρώτο τρίμηνο, ενώ σε άλλες περιπτώσεις περικόπτονται μέχρι 70% οι δαπάνες των νομαρχιών για μεταφορά μαθητών. Επίσης μειώνονται κατά 50% οι δαπάνες περιφερειακών υπηρεσιών για ύδρευση, φωτισμό και σχολικό αθλητισμό”. Ποιος θα καλύψει αυτές τις δαπάνες;
Αντιγράφουμε από τις δηλώσεις του κυρίου Πανάρετου, στην ομιλία του για τον προϋπολογισμό στη Βουλή: “Ο προϋπολογισμός προβλέπει 280 εκατ. ευρώ για μεταφορές μαθητών. Από αυτά τα 190 είναι μέσω νομαρχιών και τα 90 μέσω του Υπουργείου Παιδείας για χρέη τα οποία δεν έχουν εξοφληθεί. Η μεταφορά μαθητών είναι μια κοινωνική πολιτική. Χρειάζεται οι μαθητές να μετακινηθούν για να πάνε στο σχολείο, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές. Όμως αυτό αντιμετωπίζεται με ένα στρεβλό τρόπο. Το κόστος είναι υπερβολικό για την προσφορά που δίνει το κράτος στον πολίτη, σε αντάλλαγμα για τους φόρους τους οποίους εισπράττει”.
Με λίγα λόγια, είναι πολλά αυτά που σας παρέχουμε για τους φόρους που μας δίνετε. Ή σας τα μειώνουμε ή σας αυξάνουμε τους φόρους…
