Τι προωθούν με τον “ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ Β'”, του Βασίλη Χατζηλάμπρου

Όχι στην πιο νεοφιλελεύθερη τοπική αυτοδιοίκηση

Η κυβέρνηση πρόβαλε τον λεγόμενο "Καποδίστρια Β’" σαν την αναγκαία νέα μεταρρύθμιση του κράτους που θα δημιουργούσε ισχυρούς δήμους, λιγότερες νομαρχίες και περιφέρειες, με απευθείας εκλογή του περιφερειάρχη. Θα ολοκλήρωνε έτσι την "αυτοδιοίκηση" και στον τρίτο βαθμό προκειμένου να ισχυροποιήσει την "περιφερειακή ανάπτυξη".

Στο συνέδριο της ΕΝΑΕ, των νομαρχιών δηλαδή, ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών ξεκαθάρισε πως πρόκειται για μια απλή διοικητική διαίρεση, πιο συγκεντρωτική, με έξι περιφέρειες και –ίσως– δεκαέξι νομαρχίες.

Αργότερα, με μελέτες και εκθέσεις για 300 πάνω-κάτω δήμους από 1.031, που παρουσίασε το Ινστιτούτο της ΚΕΔΚΕ, φάνηκε πως δεν υπάρχει τόσο χρήμα που να αποδώσει τους θεσμοθετημένους πόρους, ούτε ουσιαστικό αντικείμενο ώστε να τροποποιήσουν αρμοδιότητες χωρίς πραγματική εκχώρηση εξουσίας –ή μέρους της– από το κεντρικό κράτος.

Κι ενώ οι ενοποιήσεις έδειχναν να προχωρούν και με τη σύμφωνη γνώμη –παρά τις αντιρρήσεις– του ΠΑΣΟΚ, υπήρξαν φωνές, ακόμα και από τη ΝΔ, που διαφώνησαν πριν φτάσουμε στις λεπτομέρειες.

Βέβαια, και μόνο από τους πρώτους χάρτες συνενώσεων φάνηκε ότι ο "Καποδίστριας Β’" συμπτύσσει περιοχές πάνω στο χάρτη και όχι στην πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχουν ούτε δρόμοι που να ενώνουν κάποιους τεράστιους γεωγραφικά δήμους της υπαίθρου.

Στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός δήλωσε πως οι συνενώσεις θα προχωρήσουν μέχρι τις εκλογές του 2010. Φυσικά, μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική συζήτηση για τη μέχρι τώρα πορεία του πρώτου "Καποδίστρια" ή του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης.

Παρ’ όλα αυτά, αποτελεί κοινό τόπο το γεγονός πως δόθηκαν αρμοδιότητες χωρίς ανάλογους πόρους, έτσι που οδηγήθηκε η αυτοδιοίκηση σε εισπρακτικές, φορομπηκτικές πολιτικές με αυξήσεις τελών, ανταποδοτικές υπηρεσίες, τραπεζικά δάνεια, έλλειψη μηχανισμών ελέγχου –για το περιβάλλον, για παράδειγμα–, και ένα τεράστιο έλλειμμα δημοκρατικού και κοινωνικού ελέγχου από τους πολίτες.

Μάλιστα, στις συνενώσεις της περιφέρειας πολλά χωριά βρέθηκαν ουσιαστικά περιθωριοποιημένα. Ακόμα, ο κατάλογος με τις αρμοδιότητες που δόθηκαν και μετά πάρθηκαν πίσω θα μπορούσε να είναι πολυσέλιδος: προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας και, κυρίως, πλήρης ασάφεια του ρόλου και των ορίων κάθε επιπέδου αυτοδιοίκησης. Δήμοι και δήμαρχοι που πρωτοστάτησαν σε ιδιωτικοποιήσεις και παραχωρήσεις. Δήμαρχοι και νομάρχες που το μόνο που ήξεραν καλά ήταν να δηλώνουν αναρμόδιοι.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι από τους θεσμοθετημένους πόρους το κράτος χρωστάει στην αυτοδιοίκηση 12 δισ. ευρώ.

Τα επιχειρήματα-μύθοι

Η κυβέρνηση πρόβαλε –και η αντιπολίτευση αποδέχτηκε σαν ισχυρά επιχειρήματα– ορισμένους μύθους.

Όπως, για παράδειγμα, ότι πρέπει να εναρμονιστούμε δομικά-διοικητικά με την ΕΕ με το να έχουμε τρεις βαθμούς αυτοδιοίκησης, "ισχυρούς" ΟΤΑ, άρα λιγότερους. Και μάλιστα, αυτό πρέπει να γίνει τώρα, χωρίς προϋποθέσεις – ειδάλλως, πώς θα διαχειριστούν το Δ’ ΚΠΣ που αφορά κυρίως(;) την περιφέρεια;

Πάνω σε αυτό το συλλογισμό στηρίχθηκε και η ΕΝΑΕ και η ΚΕΔΚΕ. Όμως, η "κακοδαιμονία" της αυτοδιοίκησης είναι ότι πρόκειται για ετεροδιοίκηση, γεγονός που το μαρτυρά και η προτεινόμενη νέα διαίρεση –δεν την αποφασίζουν οι ίδιοι οι δήμοι– αλλά και το μέχρι τώρα καθεστώς με το οποίο ελέγχονται όλες οι πράξεις των δημοτικών και νομαρχιακών συμβουλίων από τις κατά τόπους περιφέρειες. Δηλαδή, ένας διορισμένος υπάλληλος ελέγχει τη δραστηριότητα των αιρετών.

Η "κακοδαιμονία" της αυτοδιοίκησης στηρίχθηκε στα ελάχιστα οικονομικά, στην εξάρτηση και την υποταγή στο κράτος.

Ας γυρίσουμε όμως στα βασικά επιχειρήματα των αναγκαστικών συνενώσεων της "νέας μεγάλης μεταρρύθμισης":

1. Είναι λάθος πως δεν συναντάμε στην Ευρώπη μόνο δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης.
2. Είναι λάθος πως δεν συναντάμε στην Ευρώπη πρωτοβάθμιους ΟΤΑ αντίστοιχους πληθυσμιακά και γεωγραφικά – σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είναι πολύ μικρότεροι.
   Έτσι, το επιχείρημα περί εναρμόνισης με την ΕΕ είναι τουλάχιστον αστήρικτο. Ο πίνακας 1 είναι ενδεικτικός.
3. Είναι ψέμα πως όλα αυτά γίνονται για να μπορέσουν να διαχειριστούν στις νέες αιρετές περιφέρειες το Δ’ ΚΠΣ, καθώς σκοπός είναι δίπλα στον αιρετό περιφερειάρχη να διορίσουν κι έναν περιφερειάρχη υπάλληλο του υπουργείου Οικονομικών. Ακόμη, με το νόμο 3614/2007 ήδη καθόρισαν πως η διαχείριση, ο έλεγχος και η εφαρμογή των αναπτυξιακών παρεμβάσεων για το Δ’ ΚΠΣ ανήκει στην κυβέρνηση.
4. Τα σημεία που θα μπορούσε κάποιος να δει τις κραυγαλέες διαφορές με την υπόλοιπη Ευρώπη βρίσκονται στο εύρος των οικονομικών μεγεθών που διαχειρίζονται οι δήμοι και οι νομαρχίες.
5. Πέραν όμως του λογαριασμού έσοδα-έξοδα, υπάρχει το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Οι δημόσιες επενδύσεις, έργα δηλαδή, γίνονται στην Ελλάδα κατά 80% από την κεντρική κυβέρνηση και κατά ποσοστό μικρότερο του 20% από την αυτοδιοίκηση. Αντίστοιχα, στις χώρες της Ευρώπης η "αυτοδιοίκηση" υλοποιεί έργα που κυμαίνονται σε ποσοστά 50%-90% του συνόλου των δημόσιων επενδύσεων.
6. Τέλος, μια μεγάλη διαφορά μας, που θα απαιτούσε "μεταρρύθμιση", αφορά τις κοινωνικές δαπάνες που αναλαμβάνει η αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη, καθώς και τα διάφορα όργανα ελέγχου των αποφάσεων των δήμων. Όπως επίσης, τις συνοικιακές συνελεύσεις ή τις συνελεύσεις διαμερισμάτων, με εκτέλεση και έλεγχο έως και του 8% του δημοτικού προϋπολογισμού. Μορφές ελέγχου και συμμετοχής, κατακτήσεις των λαϊκών στρωμάτων που παραμένουν παρά και ενάντια στη λογική των νεοφιλελεύθερων επιχειρηματικών δήμων.

Με όλα όσα αναφέρθηκαν, νομίζουμε πως σε άλλη κατεύθυνση θα έπρεπε να είναι μια μεταρρύθμιση που θα αφορούσε την αυτοδιοίκηση:

• Να επιδιωχθεί σταθερή και αυξανόμενη χρηματοδότηση, σύμφωνα με την αύξηση του ΑΕΠ και σε ποσοστό όχι μικρότερο του 12% του κρατικού προϋπολογισμού.
• Κατάργηση της ανταποδοτικότητας των υπηρεσιών για την ανακούφιση των λαϊκών στρωμάτων από την έμμεση και άμεση φορολογία, τα τέλη, τα πρόστιμα κ.ά.
• Χρηματοδότηση των μεγάλων έργων υποδομής, όπως σχέδιο πόλης, κυκλοφοριακό, αντισεισμικός σχεδιασμός, πολιτιστικές υποδομές και μια σειρά άλλων έργων, από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
• Εφαρμογή της απλής αναλογικής στην εκλογή όλων των οργάνων. Καθιέρωση θεσμών λαϊκού ελέγχου και ανακλητότητας, που διασφαλίζουν την αποφασιστική συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση αγωνιστικής και διεκδικητικής πολιτικής αυτονομίας απέναντι στην κεντρική εξουσία.

Τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποτελούν την αναγκαία μεταρρύθμιση της αυτοδιοίκησης.

Όμως, τα όσα προωθούνται οδηγούν ακόμη πιο μακριά από το λαό την "αυτοδιοίκηση", και την υποτάσσουν στο κράτος και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές παραχωρήσεων δημόσιων χώρων, παραλιών, λιμανιών, έργων με βάση τα ΣΔΙΤ κ.λπ. Σε αυτή τη μεταρρύθμιση, το πιο συγκεντρωτικό κράτος της Ευρώπης θέλει να υποτάξει ακόμη περισσότερο την αυτοδιοίκηση.

Ο Βασίλης Χατζηλάμπρου είναι νομαρχιακός σύμβουλος Αχαΐας