Δύο ελπιδοφόρα παραδείγματα κινητοποιήσεων
“Οι νέοι εργαζόμενοι να αντιληφθούν τη δύναμη που έχουν στα χέρια τους”
Στις 14 και 15 Οκτώβρη έγιναν 24ωρες απεργίες στις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας Vodafone και Wind αντίστοιχα. Οι συγκεκριμένες απεργίες, εκτός από τα ειδικά αιτήματα, αναδεικνύουν το καθοριστικό ζήτημα της οργάνωσης, του συνδικαλισμού και των αγώνων των νέων εργαζομένων σε “μοντέρνες” επιχειρήσεις. Οι οποίες (κάτω από τους βαρύγδουπους τίτλους του σύγχρονου managment και της διαχείρισης ανθρώπινων πόρων) επιβάλλουν μεσαιωνικές εργασιακές σχέσεις, εκμεταλλευόμενες από τη μια την ανασφάλεια, τον καλλιεργούμενο ατομικισμό και όλες τις αυταπάτες που έχουν μαεστρικά περάσει όλα αυτά τα χρόνια ως αντίληψη προσωπικής επιτυχίας και καριέρας και, από την άλλη, τη γενικότερη απαξίωση του συνδικαλισμού.
Σε δύο, λοιπόν, κλασικά παραδείγματα τέτοιων “μοντέρνων” επιχειρήσεων, τη Wind και τη Vodafone, οι εργαζόμενοι κόντρα στο κυρίαρχο κλίμα έχουν κάνει ένα ελπιδοφόρο άλμα: Έχουν δημιουργήσει σωματεία, έχουν δώσει μάχες με επιτυχία και αποτελούν παράδειγμα για όλους τους νέους εργαζόμενους. Ο πρόεδρος του σωματείου της Wind Μανώλης Μιχαηλάκης, η πρόεδρος του σωματείου της Vodafone Σοφία Θεοδωροπούλου, και ο ταμίας του ίδιου σωματείου Νίκος Κάτσικας, μίλησαν στην Αριστερά! για τις απεργίες, την κατάσταση στους χώρους δουλειάς, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην προσπάθεια για την ίδρυση των σωματείων. Και οι τρεις τονίζουν ότι οι νέοι εργαζόμενοι μπορούν να πετύχουν νίκες, αρκεί να καταλάβουν τη δύναμη που δίνει η συλλογική δράση και διεκδίκηση.
Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη Vodafone για τους εργαζόμενους;
Σοφία Θεοδωροπούλου: Ο όμιλος Vodafone συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες πολυεθνικές στον κόσμο. Η Vodafone Ελλάδας είναι ανάμεσα στις 15 πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις της χώρας. Όμως πίσω από τον παράδεισο των αριθμών και από τα χαμογελαστά πρόσωπα των διαφημίσεων υπάρχει μια σκληρή πραγματικότητα για τους εργαζόμενους. Τα πιο σημαντικά προβλήματα είναι οι ελαστικές σχέσεις εργασίας και η εντατικοποίηση. Ανάμεσα στους 2.500 εργαζόμενους που συνολικά απασχολούνται στην επιχείρηση υπάρχουν κάθε μορφής ελαστικές σχέσεις εργασίας: συμβάσεις ορισμένων μηνών, εξάωρη ή τετράωρη εργασία, εκατοντάδες επινοικιασμένοι εργαζόμενοι από άλλες επιχειρήσεις ή εργολάβους, ελαστικό ωράριο, καταστρατήγηση του οκταώρου, απλήρωτες υπερωρίες σε πολλά τμήματα κ.λπ. Το δεύτερο αφορά τα μισθολογικά: οι μισθοί και οι αυξήσεις κινούνται γενικά σε πολύ χαμηλά επίπεδα, στο πλαίσιο ατομικών συμβάσεων αυξήσεων, αναντίστοιχα βεβαίως και με την κερδοφορία της επιχείρησης αλλά και με την τεχνογνωσία και την εξειδίκευση που έχουν όλοι οι εργαζόμενοι. Ένα από τα πράγματα που μας απασχόλησαν ήταν η επεξεργασία του πρώτου σχεδίου επιχειρησιακής συλλογικής σύμβασης, το οποίο αυτή τη στιγμή έχει την έγκριση της συνέλευσης. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα προχωρήσουμε στην κατάθεσή του στη διοίκηση για την έναρξη διαπραγματεύσεων.
Πρόσφατα κάνατε και την πρώτη απεργία σας…
Σοφία Θεοδωροπούλου: Η απεργία έγινε στις 14/10 και ήταν η πρώτη 24ωρη πανελλαδική απεργία του επιχειρησιακού σωματείου. Το κύριο επίδικο ήταν η επιχειρηματική συμφωνία ανάμεσα στη Vodafone και τη HOL, που προβλέπει απόσχιση του κλάδου adsl και broadband της Vodafone προς τη HOL. Αυτό σημαίνει ότι ο εξοπλισμός, το έργο και 30 συνάδελφοι που απασχολούνται στο συγκεκριμένο αντικείμενο μεταφέρονται από τη Vodafone στη HOL. Υπάρχει μία ευρωπαϊκή οδηγία η οποία προβλέπει αυτή τη δυνατότητα αυτόματης μεταφοράς έργου και προσωπικού από έναν εργοδότη σ’ έναν άλλο. Σε αντιστοιχία, υπάρχει στην ελληνική νομοθεσία το Π.Δ. 178/2002, το οποίο αποδέχεται τη δυνατότητα αυτής της αυτόματης μεταφοράς ενός εργαζόμενου από έναν εργοδότη σ’ έναν άλλον και υποτίθεται ότι διασφαλίζει τις εργασιακές συνθήκες και τις απολαβές. Λέμε υποτίθεται, διότι οι διατυπώσεις είναι τόσο γενικόλογες και θολές ώστε δεν διασφαλίζεται τίποτα. Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια τέτοια κίνηση στη Vodafone και η εμπειρία μας λέει ότι τέτοιες αποσχίσεις τμημάτων έχουν οδυνηρές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα. Το αίτημα, λοιπόν, της απεργίας μας είναι να μην μεταφερθούν οι συνάδελφοι από τη Vodafone στη HOL. Να απορροφηθούν από την επιχείρηση σε κενές θέσεις, που η ίδια η διοίκηση παραδέχεται ότι υπάρχουν.
Νίκος Κάτσικας: Εκτός από το νομικό μέρος, μεγαλύτερη σημασία έχει η τοποθέτησή μας επί της ουσίας. Είμαστε απόλυτα αντίθετοι με τη μείωση προσωπικού, όπως και αν αυτή προωθείται – είτε με απόλυση, είτε με εξώθηση σε παραίτηση, είτε με απόσχιση κλάδου, πώληση τμημάτων κ.λπ. Δεν πρέπει να χαθεί καμιά θέση εργασίας. Κανένας συνάδελφος δεν πρέπει να χάσει τη δουλειά του. Να τονίσω ότι πρέπει να επιμείνουμε στο Π.Δ.: είναι μια παγίδα, ένας έμμεσος τρόπος απόλυσης, που θα χρησιμοποιήσουν πολλές εταιρίες στο μέλλον. Θα το βρούμε μπροστά μας.
Αντίστοιχα, πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στη Wind, στην οποία, επίσης, έγινε 24ωρη απεργία την επομένη της απεργίας στη Vodafone;
Μανώλης Μιχαηλάκης: Τα συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι οι απολύσεις, το αξιολόγιο (που χρησιμεύει ως πρόσχημα για να πάει κάποιος στην ανεργία), όπως επίσης και οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου και μερικής απασχόλησης που τείνουν να εξαπλωθούν. Το τελευταίο διάστημα έχουμε κατέβει σε τρεις απεργιακές κινητοποιήσεις, με διαφορετικό χαρακτήρα η κάθε μία. Στην τελευταία, που ήταν και αρκετά επιτυχημένη, διεκδικήσαμε να σταματήσουν οι απολύσεις, να υπογραφεί ικανοποιητική συλλογική σύμβαση εργασίας και να σταματήσει η με διάφορους τρόπους μείωση μισθών. Π.χ. η εταιρεία διέκοψε μία μόνιμη διατακτική τροφής που παρείχε ανελλιπώς εδώ και έξι χρόνια, ενώ με τις αυξήσεις που έδωσε, γύρω στο 2,5%, είναι προφανές ότι οι εργαζόμενοι έχασαν αρκετό από το εισόδημά τους.
Οι εργαζόμενοι αυτή τη στιγμή στη Wind είναι περίπου 1.550 (το 2008 ήταν 1.655), με τους διευθυντές να είναι περίπου 300. Δηλαδή αναλογεί περίπου ένας διευθυντής ανά 5 εργαζόμενους! Αν υπολογίσεις ότι αυτός ο αριθμός εργαζομένων είναι και για τη σταθερή και για την κινητή τηλεφωνία σε όλη την Ελλάδα, καταλαβαίνεις ότι είναι πολύ συμπιεσμένος ώστε να μπορούν να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες. Οι υπερωρίες είναι –λόγω και αυτής της έλλειψης κόσμου– καθημερινό φαινόμενο, αν και έχουν μειωθεί τελευταία, στο πλαίσιο των συνολικών περικοπών. Πάντως, το 40ωρο έχει γίνει 55ωρο σχεδόν για όλους μας.
Πότε και πώς ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες συνδικαλισμού στις δύο εταιρίες;
Μανώλης Μιχαηλάκης: Το σωματείο μας ξεκίνησε το 2005, εν μέσω απολύσεων, διωγμών και κατατρεγμών, όταν τότε πουλήθηκε η εταιρία από την ιταλική ΤΙΜ στα αμερικάνικα επενδυτικά κεφάλαια Avax και Texas. Αυτά, θέλοντας να την κάνουν πιο ελκυστική προς πώληση, έκαναν μια σειρά απολύσεις. Έτσι κληθήκαμε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του σωματείου να αντιμετωπίσουμε όλο αυτό το πλέγμα, και το αντιμετωπίσαμε αρκετά δυναμικά. Καταφέραμε να παγώσουμε τότε τις απολύσεις. Από εκείνη τη στιγμή κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε στο χώρο εργασίας τον ατομικισμό που υπάρχει για την καριέρα, για τη θέση – αλλά επίσης και τα “οράματα” που η εταιρία είχε επιβάλλει επί 14 χρόνια στους εργαζόμενους. Αυτά αφομοιώνονταν όλο αυτό το διάστημα από τους εργαζόμενους, και είναι δύσκολο να τους παρακινήσεις σε κάτι πιο συλλογικό.
Σήμερα στο σωματείο έχουμε γύρω στους 550 εργαζόμενους. Να σημειώσουμε ότι είμαστε πανελλαδικό σωματείο, κάτι που έχει και δυσκολίες όσον αφορά την άμεση επικοινωνία και επαφή για τα προβλήματα σ’ όλους τους εργασιακούς χώρους, σε όλη την Ελλάδα. Έχουμε υπογράψει δύο συλλογικές συμβάσεις εργασίας και φέτος πάμε για την τρίτη. Η εταιρία φέτος μίλησε για μηδενικές αυξήσεις, οπότε έχουμε φτάσει στη Μεσολάβηση και στη Διαιτησία. Είμαστε στο τρίτο στάδιο, και φαντάζομαι την επόμενη εβδομάδα θα έχουμε ένα αποτέλεσμα. Όλα αυτά τα χρόνια το σωματείο μπορεί να μην έχει πετύχει να έχει μεγάλο αριθμό μελών. Αλλά νομίζουμε ότι είναι καταξιωμένο στη συνείδηση των εργαζομένων.
Νίκος Κάτσικας: Οι πρώτες προσπάθειες για το σωματείο στη Vodafone ξεκίνησαν το 2004. Σταμάτησαν, όμως, γιατί έγινε τότε το σκάνδαλο με τις υποκλοπές και ο κόσμος φοβήθηκε. Δεύτερη προσπάθεια ήταν το 2006. Τότε πάλι ο κόσμος ήταν φοβισμένος και δυστυχώς δεν καρποφόρησε. Τελικά, τρίτη και φαρμακερή που λέμε ήταν το 2008, όταν η εταιρία άρχισε να κάνει outsourcing, δίνοντας ένα κομμάτι στην IBM, το εμπορικό κομμάτι των αποθηκών στην 3W και το τεχνικό κομμάτι στη High-Teck. Συνέπεια όλων αυτών ήταν να συσπειρωθεί λίγο ο κόσμος και να ξεκινήσουμε το σωματείο πριν ένα χρόνο. Σήμερα έχουμε 326 μέλη.
Σοφία Θεοδωροπούλου: Να συμπληρώσω ότι εκτός από τη συλλογική σύμβαση, σημαντική ήταν η συμμετοχή του σωματείου μας στην Πρωτοβουλία Πρωτοβάθμιων Σωματείων για την αλληλεγγύη στην Κωνσταντίνα Κούνεβα και η ενεργή εμπλοκή συναδέλφων γύρω από αυτόν τον αγώνα. Άλλα παραδείγματα ήταν η προσπάθεια απόκρουσης απολύσεων, η συμμετοχή μας στις πανεργατικές απεργίες που προκηρύχθηκαν από τη ΓΣΕΕ τον τελευταίο χρόνο – που ήταν και η πρώτη φορά που το σωματείο μας έβαλε τέτοιο θέμα σε γενική συνέλευση, αποφασίζοντας να συμμετέχει διακριτά με το μπλοκ του στις απεργιακές κινητοποιήσεις.
Από τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας ως νέοι εργαζόμενοι και ως νέοι συνδικαλιστές, τι συμπεράσματα βγάζετε;
Σοφία Θεοδωροπούλου: Το τελευταίο διάστημα με αφορμή το ξέσπασμα της κρίσης έχει αρχίσει να διαφαίνεται μία σοβαρή τάση ενίσχυσης του συνδικαλισμού και των αγώνων γενικά στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι η συντριπτική πλειοψηφία είναι νέοι εργαζόμενοι χωρίς καμία συνδικαλιστική παράδοση. Τέτοιες αποδείξεις είναι φυσικά η δημιουργία του σωματείου της Wind, είναι το δικό μας νεότερο σωματείο, είναι το σωματείο στη Forthnet, η προσπάθεια στην Altec κ.λπ. Από όλες αυτές τις εμπειρίες νομίζω ότι βγαίνουν κάποια σημαντικά συμπεράσματα. Το ένα είναι ότι έχει τεράστια σημασία η προσπάθεια οικοδόμησης δεσμών ενότητας μεταξύ των εργαζομένων στη βάση των καθημερινών προβλημάτων που ζουν και βιώνουν, και ότι υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την ενίσχυση του συνδικαλισμού και στον ιδιωτικό τομέα, και σ’ αυτές τις παρθένες συνδικαλιστικά επιχειρήσεις. Το δεύτερο είναι ότι –πάλι απ’ όλες αυτές τις εμπειρίες– σε όλα αυτά τα εγχειρήματα διαφαίνεται καθαρά πόσο μεγάλη σημασία έχει ο σεβασμός στο επίπεδο της συνείδησης των ίδιων των συναδέλφων. Πώς αυτοί οι ίδιοι δηλαδή αντιλαμβάνονται τα προβλήματά τους και πώς αυτοί τα θέτουν, πώς αυτοί θέλουν να τα διεκδικήσουν. Επειδή ακριβώς για χρόνια τώρα έχει πληγεί η εμπιστοσύνη των εργαζομένων, ειδικά των νέων εργαζομένων στις δυνάμεις τους, το να μπορείς να οικοδομήσεις σχέσεις εμπιστοσύνης μαζί τους είναι πολύ σημαντικό. Να σέβεσαι το πώς αυτοί αντιλαμβάνονται τα προβλήματα και πώς θέλουν να τα παλέψουν. Το τρίτο που είναι πολύ σημαντικό, επίσης, είναι ότι όλες αυτές οι προσπάθειες αποδεικνύουν πόσο καθοριστικό είναι όλοι αυτοί οι αγώνες να περνάνε μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες και συνελεύσεις, από τακτικές ή τοπικές συναντήσεις με συναδέλφους, καθημερινή τριβή, ανάδειξη της επιχειρηματολογίας, ώστε οι ίδιοι να αποκτούν δικές τους εμπειρίες. Νομίζω το τελευταίο, που κάπως το έβαλε και ο Μανώλης προηγούμενα, είναι πόσο σημαντική είναι η προσπάθεια συντονισμού των πρωτοβάθμιων σωματείων, όλων αυτών των νέων συνδικαλιστικών εγχειρημάτων, που υπάρχουν στο χώρο γενικότερα, μέσα από έναν κοινό βηματισμό συνεργασίας, μέσα από επιτροπές αλληλεγγύης, μέσα από κοινά μέτωπα πάλης.
“Γυρίστε στη συλλογικότητα”
Αποκαλυπτικές είναι οι απαντήσεις των τριών νέων συνδικαλιστών στην ερώτηση: “Με την εμπειρία που έχετε αποκομίσει, ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε σε όλους τους νέους εργαζόμενους;”
Μανώλης Μιχαηλάκης: “Ξεχάστε τα οράματα και τις καριέρες και γυρίστε πίσω στη συλλογικότητα και στην από κοινού διεκδίκηση των προβλημάτων. Αυτό είναι το πιο βασικό για μένα.”
Σοφία Θεοδωροπούλου: “Δοκιμάσαμε χρόνια, τουλάχιστον στη δική μας εταιρία που δεν υπήρχε κανενός είδους συλλογική εκπροσώπηση, τις ατομικές λύσεις – και είδαμε πού μας έφεραν. Σε χαμηλούς μισθούς, σε απολύσεις, σε εντατικά ωράρια, και τώρα πλέον αμφισβητείται το ίδιο το δικαίωμα στη δουλειά. Μ’ αυτή την έννοια, αυτή τη στιγμή είναι μονόδρομος η συλλογική οργάνωση και συλλογική διεκδίκηση, ακριβώς επειδή οι επιθέσεις τις οποίες θα κληθούμε να απαντήσουμε θα είναι πολύ πιο μεγάλες. Δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση. Όλοι έχουν ένα παράδειγμα από την ίδια τους την καθημερινότητα που διαψεύδει τις ατομικές λύσεις.”
Νίκος Κάτσικας: “Μόνο όλοι μαζί θα μπορέσουμε να πετύχουμε κάτι. Ο καθένας μόνος του δυστυχώς δεν θα μπορέσει να κάνει τίποτα. Οι καιροί που έρχονται είναι πάρα πολύ δύσκολοι.”
Φόβος και αυταπάτες
Αναφερόμενοι στις πρώτες προσπάθειες να στηθούν σωματεία σε δύο εργασιακούς χώρους στους οποίους απασχολούνται κατά κανόνα νέοι εργαζόμενοι, οι τρεις συνδικαλιστές περιγράφουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τις αυταπάτες που καλλιεργούνται από την πλευρά της εργοδοσίας, τη μοναχική πορεία των εργαζομένων, και το φόβο που είναι κυρίαρχος – αλλά και τα προβλήματα και τις λανθασμένες αντιλήψεις από την απαξίωση του συνδικαλισμού όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Όπως λέει η Σοφία Θεοδωροπούλου, “υπάρχει μία καθολική παθητική στήριξη του σωματείου. Όλοι οι συνάδελφοι αναγνώριζαν σε αυτή την προσπάθεια τεράστια σημασία και μ’ αυτή την έννοια ήταν απολύτως θετικοί στη συγκρότησή του. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν από την καθολική παθητική συμμετοχή να περάσουμε στην ενεργό συμμετοχή. Δηλαδή να συσπειρώσουμε τον απαραίτητο αριθμό των συναδέλφων που θα έμπαιναν μπροστά. Εκεί κυριαρχούσε ο φόβος, ότι αν είμαι εγώ μεταξύ των λίγων που θα μπουν μπροστά για την ίδρυση του σωματείου, αυτό θα με στοχοποιήσει. Άρα ναι μεν, αλλά να το κάνουν κάποιοι άλλοι. Αυτή ήταν η απάντηση όλων από την πρώτη στιγμή. Βέβαια, από την άλλη, η ίδια η σκλήρυνση της κατάστασης και η όξυνση των προβλημάτων οδήγησε στο να μαζικοποιηθεί αυτός ο αρχικός πυρήνας των αποφασισμένων να συμμετάσχουν ενεργά από τα πρώτα βήματα στο σωματείο”.
“Πρέπει να καταλάβουμε”, σημειώνει η Σοφία, “ότι μιλάμε για εταιρίες στις οποίες η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι νέοι. Αυτό σημαίνει ότι είναι εργαζόμενοι οι οποίοι δεν συνδέονται με κανέναν τρόπο με συνδικαλιστικές παραδόσεις. Αυτό που λέμε συνδικαλιστική οργάνωση τους είναι παντελώς άγνωστο. Επιπλέον, όλες οι αντεργατικές πεποιθήσεις που έχουν περάσει στο παρελθόν, οι ήττες –ας πούμε– που έχει δεχθεί το εργατικό κίνημα, η αποτυχία μιας ενότητας των εργαζομένων στην έκφραση των αναγκών και τη διεκδίκηση, βαραίνουν πολύ στη συνείδηση των συναδέλφων. Και νομίζω ότι από ’κεί απορρέει αυτό που λέμε έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνάμεις μας. Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο παρελθόν εμπειριών και τέτοιας δράσης”.
Αντίστοιχη είναι η εκτίμηση και του Μανώλη Μιχαηλάκη: “Νομίζω ο φόβος είναι το βασικό που κυριαρχεί. Αλλά κι όλη αυτή η φιλολογία που έχουν καλλιεργήσει οι εταιρίες, η οποία περνάει ίσως και μέσα από την παιδεία, ότι όταν τελειώσει κάποιος φοιτητής τη σχολή του, θα πάει σε μια μεγάλη εταιρία η οποία έχει όραμα, στόχους, και έτσι θα έχει ευκαιρίες εξέλιξης. Όλα αυτά τον απομονώνουν από τους υπόλοιπους συναδέλφους. Νομίζει ότι θα πάρει αυτό που του πλασάρουν. Τελικά παίρνει έναν μισθό που… όλα είναι μέσα: υπερωρίες, εκτός έδρας, ατέλειωτος χρόνος δουλειάς. Οι νέοι εργαζόμενοι πιέζονται για να “ανταποδώσουν” τα λεφτά που τους δίνουν, κι αυτό τους οδηγεί στην απομόνωση. Έχει καταργηθεί πλέον η έννοια του βασικού μισθού, του μεροκάματου, και πώς πρέπει αυτά να τα διεκδικήσουμε όλοι μαζί. Θεωρούν ως το ευτυχέστερο γεγονός να καταφέρει καθένας από μόνος του, εφόσον μπορεί, να διαπραγματευτεί, να πουλήσει το τομάρι του καλύτερα. Από την άλλη, είναι σίγουρα και η γενικότερη απαξίωση που έχουν όλοι οι εργαζόμενοι για το συνδικαλισμό, με ό,τι έχει γίνει τα προηγούμενα χρόνια. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε αυτό και να το φέρουμε στην επιφάνεια, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα”.