Μερικές δεκάδες νέοι ξεκινήσαμε την Πρωτομαγιά από τη Θεσσαλονίκη και φτάσαμε στον προορισμό μας, την Αετομηλίτσα –το βορειότερο χωριό της Πίνδου– μόλις νύχτωνε, ενώ ήδη είχαμε κάνει μια στάση στο Κεφαλοχώρι για να δούμε τη τοποθεσία “Πατώματα”, η οποία χωρίζει το Γράμμο σε ανατολικό και δυτικό… Ο Γράμμος, που “πατάει” στους νομούς Ιωαννίνων και Καστοριάς, είναι ένα από τα βουνά που εκτυλίχθηκαν μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές του δεύτερου αντάρτικου και τόπος όπου η δράση του ΔΣΕ ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένη.
Το επόμενο πρωί ξεκινήσαμε νωρίς για την ανάβαση στη κορυφή Μούκα Πέτρα (2.217 μ.). Τη στρατηγική της τοποθεσία –λόγω της πανοραμικής θέας– εκμεταλλεύθηκαν οι μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ, που έστησαν εκεί ένα από τα πολυβολεία της περιοχής. Μετά την κατάβαση από άλλη πλευρά του βουνού, με πρόσωπο στις “Αρένες”, βγήκαμε και πάλι στο δασικό δρόμο με στόχο τη δρακόλιμνη “Μουτσάλια”. Παρόλο που δεν κατορθώσαμε να φτάσουμε –έπρεπε να υπολογίσουμε τον αναγκαίο χρόνο επιστροφής πριν νυχτώσει– η διαδρομή με την ομορφιά και τις περιπέτειές της (χιόνια, ίχνη αρκούδας) μας άφησε την καλύτερη εντύπωση. Η αίσθηση που είχαμε στο τέλος της μέρας, πέρα από την κούραση, ήταν ο θαυμασμός για την αποφασιστικότητα των αγωνιστών που 63 χρόνια πριν επέλεξαν να βγουν στο βουνό για μήνες ή χρόνια, να δίνουν άνισες μάχες, συχνά χωρίς καν να τρώνε για μέρες, επειδή είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στο σκοπό της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης…
Τη Κυριακή, μετά την επίσκεψη στο σπίτι που χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και στο μουσείο-βιβλιοθήκη του Κεφαλοχωρίου (ιδιωτική συλλογή με αντικείμενα από τον εμφύλιο και όχι μόνο), φτάσαμε στο χωριό Χρυσή. Από εκεί, μετά από μια εκτός δρόμου διαδρομή στο δάσος, εκπληκτικής ομορφιάς, ξεκινήσαμε να κατεβαίνουμε την απότομη πλαγιά ενός βουνού, με τελικό προορισμό τις σπηλιές που χρησιμοποιούνταν από τον ΔΣΕ ως νοσοκομείο. Αυτό που αντικρίσαμε δεν το περίμενε κανείς μας: μια τοποθεσία κοντά στις πηγές του Αλιάκμονα, δύσβατη, κρυμμένη και με εκπληκτική θέα είχε επιλεγεί για να περιθάλπονται οι τραυματίες αντάρτες. Στο πλάτωμα κοντά στις σπηλιές υπάρχουν ακόμα οι νάρκες που τους προστάτευαν από τον εχθρό… Δύσκολο να χωρέσει το μυαλό μας το πώς οι τραυματιοφορείς (κυρίως γυναίκες) βάδιζαν τα μονοπάτια και κατάφερναν να μεταφέρουν εδώ τους τραυματισμένους μαχητές του ΔΣΕ.
Αξέχαστη θα μας μείνει η ομορφιά με την οποία ήρθαμε σε επαφή το τριήμερο 1-3 Μάη: η ομορφιά του τοπίου και η ομορφιά του αγώνα! Στο Γράμμο κάθε ύψωμα είναι και μια σελίδα από την ιστορία της εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας!
Σ.Τ.