Οι μπολσεβίκοι
του Γιώργου Τσίπρα
Οι μπολσεβίκοι αποτελούσαν πτέρυγα του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας, που ξεχώρισε από την αντίπαλη πτέρυγα των μενσεβίκων στο δεύτερο συνέδριο του ΣΔΕΚΡ το 1903 πάνω στο ζήτημα του τι είδους κόμμα χρειαζόταν η εργατική τάξη και η σοσιαλδημοκρατία. Η πλειοψηφία (μπόλσινστβο) πέρασε με τον Λένιν, εξ ου και η ονομασία μπολσεβίκοι. Το 1912 η διάσπαση οριστικοποιείται με την ίδρυση του ΣΔΕΚΡ (μπ.), και το χάσμα ανάμεσά τους θα βαθύνει με την αντιδιαμετρική στάση απέναντι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δυο χρόνια αργότερα. Οι μπολσεβίκοι, συνεπείς σε όσα διακήρυττε προπολεμικά η σοσιαλδημοκρατία (όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και σε όλη την Ευρώπη), κράτησαν μια διεθνιστική στάση αλληλεγγύης των εργαζόμενων στην Ευρώπη ενάντια στην αλληλοσφαγή, σε αντίθεση με τους μενσεβίκους (πλην εξαιρέσεων) και τη μεγάλη πλειοψηφία της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, που πρόδωσαν όσα υπόσχονταν και υποστήριξαν στον πόλεμο ο καθένας την «πατρίδα του».
Ο πόλεμος έκανε πια ολοφάνερο το γιατί μπολσεβίκοι και μενσεβίκοι δεν ανήκαν στο ίδιο κόμμα. Όπως έκανε ολοφάνερη, για όσους ήθελαν να παραμείνουν επαναστάτες, και τη χρεοκοπία της Δεύτερης Διεθνούς. Αλλά τα πράγματα δεν ήταν το ίδιο φανερά πριν από τον πόλεμο. Σε όλο το διάστημα από το 1903 ως το 1914, δεξιές και αριστερές πτέρυγες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας συμβούλευαν τους μπολσεβίκους να άρουν το πρωτοφανές τότε «σκάνδαλο» της διχοτόμησης ενός σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, και μάλιστα για οργανωτικά ζητήματα, κατηγορώντας για τη διάσπαση τους μπολσεβίκους.
«Απομονωμένοι»… μα και θριαμβευτές!
Οι μπολσεβίκοι κράτησαν και στον πόλεμο, από την πρώτη στιγμή, μια στάση «ακραία» για την υπόλοιπη ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, ακόμη και για την πασιφιστική της πτέρυγα, μια στάση απεχθή για τους μενσεβίκους: «επιθυμούμε η χώρα μας να ηττηθεί στον πόλεμο, επιδιώκουμε να μετατρέψουμε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο της δικής μας χώρας σε εσωτερικό εμφύλιο ταξικό πόλεμο, καλούμε την εργατική τάξη των εμπλεκόμενων ιμπεριαλιστικών χωρών να επαναστατήσει». Έτσι, στο μεγαλύτερο διάστημα του πολέμου οι μπολσεβίκοι ήταν εξαιρετικά απομονωμένοι εντός κι εκτός Ρωσίας, περισσότερο από ό,τι πριν τον πόλεμο.
Αλλά μέσα σε λίγα χρόνια θα βρεθούν, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, από μειοψηφική αντιπολίτευση στο εσωτερικό της Ρωσίας και οικτρή μειοψηφία της Δεύτερης Διεθνούς, στο προπύργιο της παγκόσμιας επανάστασης, με τη διεθνή αντίδραση συνενωμένη ενάντιά τους, αλλά και την πλειοψηφία του προλεταριάτου στην Ευρώπη –και όχι μόνο– να εμπνέεται από το παράδειγμά τους. Και άντεξαν! Ο μπολσεβικισμός είχε θριαμβεύσει. Είχε γίνει το συνώνυμο της σύγχρονης προλεταριακής επανάστασης, όπως οι γιακωβίνοι για την αστική επανάσταση. Η Κομμουνιστική Διεθνής δεν θα είναι μια μικρή ομαδοποίηση γύρω από τους μπολσεβίκους αλλά πολύ γρήγορα θα γίνει μια αληθινή Τρίτη Διεθνής των εργατών, η στρατιά μιας κοινωνικής τάξης από όλες τις γωνιές του πλανήτη, τις πιο διαφορετικές χώρες και έθνη, κάτι χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Η Κομμουνιστική Διεθνής γεννήθηκε από την επανάσταση και πολύ σύντομα γέννησε η ίδια νέες επαναστάσεις και κινήματα από κόμματα που είχαν μόλις συγκροτηθεί, ανταποκρινόμενα στο κάλεσμα της νέας Διεθνούς. Ποια μεγαλύτερη απόδειξη της ιστορικής αναγκαιότητας του μπολσεβικισμού;
Αν ο επαναστάτης ήταν τίτλος τιμής για τους σοσιαλδημοκράτες της Δεύτερης Διεθνούς, ο μπολσεβίκος έγινε τίτλος τιμής για τις νέες γενιές επαναστατών του προλεταριάτου. Ο μπολσεβικισμός έγινε το μίασμα και η χολέρα για τους αντιδραστικούς όλου του κόσμου, και δέχτηκε τη λύσσα τους, όπως ο γιακωβινισμός είχε δεχτεί τη λύσσα των απολυταρχιών του 18ου και 19ου αιώνα. Για «χάρη» του ανασυντάχτηκαν οι αστυνομίες στο κυνήγι του κομμουνισμού, γεννήθηκε ο φασισμός, στήθηκαν κάθε λογής υγειονομικές ζώνες για να περιορίσουν το μίασμα. «Θέλουν να μιάνουν τα ιερά και όσια της κοινωνίας μας, καταργούν την ιδιοκτησία, διαλύουν την οικογένεια, κυνηγούν τη θρησκεία και διαδίδουν τον αθεϊσμό, ανακατεύουν τα έθνη, φέρνουν τη βαρβαρότητα», φωνασκούσαν οι αστοί σε όλο τον κόσμο.
Εκφραστές και υλοποιητές των βαθύτερων πόθων του λαού
Οι μπολσεβίκοι γνώρισαν ιλιγγιώδη μαζικοποίηση στους μήνες από την αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη μέχρι τη σοσιαλιστική επανάσταση του Οκτώβρη του 1917. Υπερκέρασαν γρήγορα την υπόλοιπη αριστερά και βρέθηκαν αυτοί να είναι η κύρια αντιπολίτευση απέναντι στην «επαναστατική» κυβέρνηση Κερένσκι. Γιατί ήταν οι μόνοι που δεν είχαν αυταπάτες για τους σκοπούς των προσωρινών κυβερνήσεων που ακολούθησαν το γκρέμισμα του τσάρου. Γιατί επέμεναν να βγει εδώ και τώρα η Ρωσία από τον πόλεμο, να συναφθεί άμεσα συνθήκη ειρήνης, ξεσκεπάζοντας τη συνέχιση του ιμπεριαλιστικού πολέμου με «επαναστατικές» κορώνες. Γιατί ήταν οι μόνοι που υποστήριζαν την αυτενέργεια των αγροτικών μαζών που καταλάμβαναν τα τσιφλίκια, οι μόνοι που υποστήριζαν την άμεση αναδιανομή της γης, ξεσκεπάζοντας τις κούφιες αναβολές για μετά τη συντακτική συνέλευση. Γιατί αποκάλυψαν την παρελκυστική τακτική αναβολών της συνταχτικής συνέλευσης ωσότου η νέα εξουσία μανουβράρει την έκρυθμη κατάσταση. Γιατί κρατήθηκαν, μόνοι αυτοί, έξω από τις προσωρινές αστικές κυβερνήσεις και καλούσαν για το πέρασμα όλης της εξουσίας στα μόνα λαϊκά όργανα, τα σοβιέτ. Με όλα αυτά οι μπολσεβίκοι είχαν κερδίσει σημαντικό έδαφος στην ύπαιθρο, όπου είχαν μέχρι τότε ελάχιστες δυνάμεις, είχαν γίνει η ηγεμονική δύναμη στη νεαρή εργατική τάξη των αστικών κέντρων, είχαν κερδίσει την πλειοψηφία των ξεσηκωμένων φαντάρων. Με λίγα λόγια είχαν κατακτήσει την ηγεμονία στα Σοβιέτ των εργατών, αγροτών και στρατιωτών.
Όταν έγινε φανερό ότι η αστική τάξη και οι άλλοι ιμπεριαλιστές μπροστά στο αδιέξοδο ετοίμαζαν πραξικοπηματικές διεξόδους, η πανεθνική κρίση βάθυνε και οι μπολσεβίκοι δεν αρνήθηκαν την ευκαιρία. Τα σοβιέτ πήραν ένοπλα όλη την εξουσία από την προσωρινή κυβέρνηση και το αστικό κράτος. Θα ήταν η δημοκρατία των σοβιέτ και όχι η κοινοβουλευτική δημοκρατία που ονειρευόταν για δεκαετίες η σοσιαλδημοκρατία. Η εξουσία πάρθηκε με ένοπλη εξέγερση και όχι ειρηνικά με εκλογική πλειοψηφία. Κυρίως, η αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη σε μια τόσο καθυστερημένη χώρα όπως η Ρωσία, έδωσε βίαια, πολύ γρήγορα, τη θέση της στη σοσιαλιστική επανάσταση. Και την ίδια στιγμή στην ύπαιθρο, η επανάσταση υπόσχεται το μοίρασμα των τσιφλικιών σε ατομικούς κλήρους αντί για τη συλλογική, σοσιαλιστική καλλιέργεια κλίμακας που «προβλέπει» ο μαρξισμός για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Νέο, διπλό και τρίδιπλο «σκάνδαλο» των μπολσεβίκων που εξοργίζει τους μενσεβίκους και το «συντεταγμένο» μαρξισμό της Ευρώπης. Δικτατορία, γιακωβινισμός, αριστεροδέξιος βιασμός του μαρξισμού… Μέσα στη δίνη του πολέμου, οι μπολσεβίκοι εκείνους τους πρώτους μήνες αναθεματίστηκαν στο εξωτερικό περισσότερο από τη σοσιαλδημοκρατία, παρά από τις αστικές τάξεις.
Αυθεντικά τέκνα μιας αντιφατικής πραγματικότητας
Άρα οι μπολσεβίκοι ήταν κάτι διαφορετικό. Ναι, γιατί διαμορφώθηκαν σε μια πολύ ιδιαίτερη χώρα, που συγκέντρωνε το σύνολο των αντιθέσεων του τότε κόσμου. Ιμπεριαλιστική και εξαρτημένη. Μισοφεουδαρχική στην ύπαιθρο αλλά με αναπτυγμένο καπιταλισμό στις πόλεις, με μεγάλες βαριές βιομηχανικές μονάδες και μαζικοποιημένη, συγκεντρωμένη εργατική τάξη. Απολυταρχική, αλλά με πλούσια πολιτική ζωή και είσοδο των μαζών στον πολιτικό στίβο, καθώς και επαναστατικές παραδόσεις και, μαζί, το πιο προωθημένο πείραμα λαϊκής εξουσίας με τα σοβιέτ του 1905. «Φυλακή των εθνών» και ταυτόχρονα υποψήφιο θήραμα διαμελισμού από τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Καθυστερημένη όσο καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα και όμως με πρωτοποριακή συμβολή στην τέχνη, στις επιστήμες, στη φιλοσοφία.
Πριν ακόμη συγκροτηθεί ο μπολσεβικισμός, οι επαγγελματίες επαναστάτες ήταν αναγκαίο μέσο δράσης στις συνθήκες της απολυταρχίας, η παράνομη δράση ήταν συνώνυμο της ρώσικης αριστεράς. Οι εξεγέρσεις και οι διάφορες «επαναστατικές ενέργειες» των ναρόντνικων ήταν η πρόσφατη ιστορία της. Η αποτυχημένη επανάσταση του 1905 σιγόβραζε από καιρό στις εξαθλιωμένες μάζες και ο πόλεμος και η ήττα από την Ιαπωνία αποτέλεσε την αφορμή. Ο Μεγάλος Πόλεμος του ’14 με τις εκατόμβες θυμάτων, τη χρεοκοπία του ρωσικού ιμπεριαλισμού και της απολυταρχίας όξυνε στο έπακρο όλες τις αντιθέσεις.
Αλλά η επανάσταση του 1905 υπενθύμιζε επίσης ότι η εξέγερση δεν ανήκε στο παρελθόν. Αυτό το επισήμανε τότε και η αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη, όπως ο Κάουτσκι, χωρίς όμως αυτό να αλλάξει πράγματα. Αντίθετα, οι μπολσεβίκοι και προσωπικά ο Λένιν θα κατηγορηθούν πολύ πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση, και μάλιστα από τα αριστερά, για γιακωβινισμό. Όμως επαναστάτης χωρίς το γονίδιο του γιακωβινισμού δεν νοείται. Όσοι καταφέρονταν ενάντια στο γιακωβινισμό του Λένιν ήταν συνήθως και όσοι έμειναν έκπληκτοι από την επανάσταση του 1905. Ο Λένιν απαντούσε, ναι, είμαστε οι γιακωβίνοι της προλεταριακής επανάστασης. Ωστόσο, οι μαρξιστές και ιδιαίτερα οι μπολσεβίκοι δεν ήταν, δεν μπορούσαν να είναι γιακωβίνοι, γιατί είναι οι μάζες που επιδιώκουν να καθοδηγήσουν στην επανάσταση. Και είναι αυτό το μεγαλειώδες που κατάφεραν, και κανείς άλλος από την τότε σοσιαλδημοκρατία δεν επεδίωκε να κάνει.
Κόμμα νέου τύπου, με σαφείς στόχους, καινοτόμο
Το οργανωτικό ζήτημα που αποτέλεσε την αιτία που ξεχώρισαν οι μπολσεβίκοι το 1903 ήταν ακριβώς αυτό: Το πώς στις νέες συνθήκες του αναπτυγμένου καπιταλισμού ένα επαναστατικό κόμμα μπορούσε να οδηγήσει τις μάζες στην επανάσταση. Γιατί ο εχθρός απέναντί τους ήταν ήδη πολύ διαφορετικός απ’ ό,τι την εποχή της Κομούνας το 1871. Απέναντι σε ένα συντεταγμένο, οργανωμένο αντίπαλο, το προλεταριάτο μπορούσε να έχει τύχη μόνο αν και το ίδιο ορθωνόταν συντεταγμένο και οργανωμένο περισσότερο από το παρελθόν. Οι μπολσεβίκοι διαμόρφωσαν ένα κόμμα που έμαθε να δένεται με τις μάζες και να τις οργανώνει. Έδωσαν μεγάλη σημασία στη στρατηγική και τακτική και στην πολιτική γραμμή που μόνο αυτές μπορούν και δίνουν περιεχόμενο στην έννοια της πρωτοπορίας αλλά «με τον όρο ότι οι πιο πλατιές μάζες θα πείθονται από την ίδια τους την πείρα» για την ορθότητά τους. Για να γίνουν, όμως, αυτά λείπει ακόμη κάτι. Ένα κόμμα αληθινά πρωτοπόρο απόσπασμα της τάξης και συλλογικός οργανωτής της, πειθαρχημένο στους σκοπούς και τον εαυτό του, και όχι ένα κόμμα-όμιλος. Ένα κόμμα δημοκρατικό με πλειοψηφίες-μειοψηφίες, αλλά και συγκεντρωτικό ταυτόχρονα σε αυτά που τελικά αποφασίζει. Χωρίς αυτό οι τεράστιες επιτυχίες των μπολσεβίκων από το Φλεβάρη ως τον Οκτώβρη του 1817 θα ήταν αδύνατες. Αυτή ήταν και η αιτία της διάσπασης του 1903 και ό,τι δεν ήθελε να αντιληφθεί τότε η υπόλοιπη σοσιαλδημοκρατία. Αλλά πόσο η τελευταία είχε πραγματικά στόχο την επανάσταση; Το κόμμα νέου τύπου καθόρισε ένα μεγάλο μέρος της νέας συλλογικής «μενταλιτέ» που διαμόρφωσαν οι μπολσεβίκοι και κληρονόμησαν οι επαναστάτες κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο, αυτής της «μενταλιτέ» που ειρωνεύεται, συκοφαντεί, επιτίθεται ο αστικός κόσμος και όχι μόνο (και δεν έχει καμία σχέση με πολλές σύγχρονες «κομμουνιστικές» καρικατούρες).
Ο στόχος της επαναστατικής εξέγερσης ξεχώριζε τους μπολσεβίκους από το μεγαλύτερο μέρος της τότε σοσιαλδημοκρατίας χωρίς όμως να είναι οι μόνοι σε αυτό. Το κόμμα νέου τύπου ήταν η μια μεγάλη καινοτομία του μπολσεβικισμού. Υπάρχουν ακόμη άλλες δύο. Πρώτον, οι μπολσεβίκοι ήταν το μόνο κόμμα της Δεύτερης Διεθνούς που καταπιάστηκε σοβαρά με το αγροτικό ζήτημα και τις μάζες της υπαίθρου, απέναντι στις οποίες υπήρχε έως τότε μια υποτίμηση. Τι πιο φυσιολογικό για ένα κόμμα στην αγροτική Ρωσία: κι όμως οι μενσεβίκοι, ακόμη και η πιο αριστερή τους εκδοχή, όπως ο Τρότσκι, δεν ακολούθησαν αυτό το δρόμο. Η «εργατοαγροτική συμμαχία» που γέννησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, όσο παράδοξο και αν ακούγεται σήμερα, ήταν το παράδοξο τότε για το μαρξισμό της εποχής.
Δεύτερον, μέσα από την ίδια την πείρα τους στη Ρωσία, οι μπολσεβίκοι άνοιξαν έναν δρόμο, ή μάλλον μια λεωφόρο προς τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της γης, δηλαδή τη μεγάλη πλειοψηφία των λαών, που επίσης υποτιμούσε η τότε σοσιαλδημοκρατία. Η νέου τύπου αστικοδημοκρατική επανάσταση με την ηγεμονία του προλεταριάτου, η παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση που όχι μόνο περιλάμβανε το επαναστατικό προτσές στην περιφέρεια αλλά μπορούσε να του δίνει πρωτοπόρο ρόλο, επιβεβαιώθηκε κατά κάποιο τρόπο ήδη από την επιτυχία της επανάστασης στην ίδια τη Ρωσία. Και αυτό ήταν το πιο μεγάλο «σκάνδαλο» από όλα για το μαρξισμό της Δεύτερης Διεθνούς.
Λένιν, ο νους και η ψυχή των μπολσεβίκων
Η αντίληψη του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό σαν νέο στάδιο του καπιταλισμού ήταν καθοριστική σε πολλά από τα παραπάνω. Λέγεται ότι ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού. Ισχύει επίσης πριν απ’ αυτό, ότι το μπολσεβίκικο κόμμα ήταν με διαφορά το πιο ολοκληρωμένο κόμμα στα πεδία της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής συγκρότησης σε όλη τη μέχρι τότε πορεία του προλεταριακού κινήματος. Καθοριστική ήταν η «βουτιά» συνολικά στη θεωρία και στις ίδιες τις βάσεις του μαρξισμού, και ακόμη στη διαλεκτική και την υλιστική φιλοσοφία. Αλλά δεν είναι μόνο η θεωρία. Συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης και όχι δογματισμός. Πολιτική αρχών και όχι οπορτουνισμός. Συνωμοτικότητα και επαγρύπνηση και όχι φιλελευθερισμός. Μαχητικότητα, αποφασιστικότητα, αυτοθυσία, αντοχή, απλοχεριά, πειθαρχία αλλά και επαναστατικός αυθορμητισμός και θάρρος της γνώμης και των συνεπειών της. Πολλά από αυτά τα «απλά» δεν ήταν δεδομένα τότε στα περισσότερα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Ο Λένιν ήταν αδιαμφισβήτητα η ψυχή και ο νους των μπολσεβίκων. Ήταν ο πιο γνωστός στην Ευρώπη μπολσεβίκος αλλά και ο πιο γνωστός στη βάση του κόμματος στο εσωτερικό. Ένα τμήμα των μελών του ΣΔΕΚΡ που τάχτηκαν με τους μπολσεβίκους μετά το 1903 δεν στράφηκε μόνο προς αυτούς αλλά και ιδιαίτερα προς τον Λένιν και τις απόψεις του. Ο πολιτικός και ιδεολογικός του λόγος μέσα από τις κομματικές εφημερίδες και τα κείμενα στις συνθήκες της παρανομίας και των φτωχών μέσων επικοινωνίας της εποχής έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της φυσιογνωμίας των μπολσεβίκων, όχι μόνο μέσα από το κόμμα αλλά και ατομικά. Αυτό δεν ισχύει για όλους όσοι είχαν ταχτεί μετά το 1903 με τους μπολσεβίκους και ισχύει λιγότερο όσο πλησιάζουμε την καθοδηγητική τους ομάδα. Άλλωστε μετά το συνέδριο της διάσπασης το 1903 μέχρι και τον πόλεμο η όσμωση ανάμεσα στα δύο κομμάτια και τις ενδιάμεσες ομαδοποιήσεις του παλιού ΣΔΕΚΡ δεν έπαψε να υπάρχει. Ο Λένιν θα γίνει κάτι παραπάνω από πρώτος μεταξύ ίσων, θα γίνει ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης κυρίως με τον πόλεμο, την περίοδο της δυαδικής εξουσίας και την επανάσταση. Όπως και η 25χρονη δράση του έτσι και η πρόωρη απώλειά του ήταν ένα καθοριστικό στοιχείο, που άφησε ένα αληθινά δυσαναπλήρωτο κενό.
Τα πρόσωπα
Δίπλα και πίσω από τον Λένιν υπάρχει μια πλειάδα ηγετικών στελεχών που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο, είτε στα χρόνια διαμόρφωσης από το 1903 ως το 1917, είτε στην περίοδο κατάκτησης της εξουσίας, είτε, τέλος, στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Τα πρόσωπα που έφτασαν πιο γνωστά ως τις μέρες μας δεν ήταν αναγκαία και τα πιο σημαντικά σε όλες αυτές τις περιόδους. Τα παρακάτω ονόματα είναι περισσότερο ενδεικτικά και η σειρά τυχαία.
Ο Γιάκοβ Σβερντλόφ, από τα πιο ενεργά στελέχη της επανάστασης, παλιός μπολσεβίκος και μέλος της ΚΕ από τη Συνδιάσκεψη της Πράγας το 1912, ήταν ο πρώτος πρόεδρος της νεαρής σοβιετικής δημοκρατίας. Πέθανε όμως πολύ νωρίς από την επιδημία γρίπης του 1918.
Ο Στάλιν, παλιός μπολσεβίκος από τον Καύκασο, από τα 2-3 πιο σημαντικά στελέχη στο εσωτερικό πριν το 1917, πρωτοστάτησε στην εξέγερση του 1917 και στον εμφύλιο πόλεμο, διετέλεσε Επίτροπος στα λαϊκά επιτροπάτα για τις εθνότητες και για τον εργατοαγροτικό έλεγχο και μέχρι το θάνατο του Λένιν ήταν οργανωτικός γραμματέας του κόμματος.
Ο Φελίξ Ντζερζίνσκι, το μέλος της ΚΕ που προετοίμασε την επανάσταση με τα περισσότερα χρόνια φυλακής και εξορίας στην πλάτη του, έγινε ο οργανωτής της περίφημης Τσεκά και αργότερα Γκε Πε Ου. Μέσα σε λίγους μήνες, οι τσεκίτες, οι «άνθρωποι με τα μαύρα πέτσινα σακάκια» έστησαν ένα μηχανισμό που κυριολεκτικά βραχυκύκλωσε τις πολύ πιο έμπειρες ξένες μυστικές υπηρεσίες, αποκάλυψε δεκάδες ραδιουργίες ιμπεριαλιστών και λευκοφρουρών, τσάκισε όσους πήγαν να σηκώσουν όπλα ενάντια στην επανάσταση. Πέθανε κι αυτός πρόωρα.
Ο Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, ο πιο γνωστός μπολσεβίκος προεπαναστατικά μετά τον Λένιν, δίπλα στον τελευταίο όλη αυτή την περίοδο, στιγματίστηκε μετά την άρνηση και σχεδόν προδοσία της ένοπλης εξέγερσης τον Οκτώβρη του ’17 μαζί με τον Λεβ Κάμενεφ, με τον οποίο είχε σχεδόν παράλληλη πορεία από το 1903 μέχρι και την υποστήριξη της τροτσκιστικής αντιπολίτευσης στα μέσα της δεκαετίας του ’20. Ο Ζινόβιεφ ήταν ο πρώτος πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής της Διεθνούς και σε αυτόν ανήκει η πατρότητα του όρου «λενινισμός» μετά το θάνατο του Λένιν. Ο Κάμενεφ, από την άλλη, ήταν το πρωτοκλασάτο στέλεχος με τις περισσότερες αμφιταλαντεύσεις προς τους μενσεβίκους πριν από το 1917.
Ο Τρότσκι πέρασε στους μπολσεβίκους τρεις μήνες πριν από την επανάσταση αλλά έγινε η δεύτερη πιο γνωστή φιγούρα της δίπλα στον Λένιν. Πρωτοστάτησε στην ένοπλη εξέγερση και στον εμφύλιο πόλεμο και διετέλεσε Επίτροπος στα λαϊκά επιτροπάτα για τις εξωτερικές υποθέσεις και στη συνέχεια για τις στρατιωτικές υποθέσεις. Βρέθηκε σε διάφορες αντιπολιτευτικές θέσεις πριν και μετά τον εμφύλιο, οπότε άρχισε σταδιακά να περνά σε δεύτερη γραμμή. Με όσα υποστήριξε στα μέσα της δεκαετίας του ’20 στην εσωκομματική αντιπαράθεση φαίνεται καθαρά ότι δεν ενστερνίστηκε ποτέ του τον μπολσεβικισμό, παραμένοντας ένας κεντριστής ανάμεσα σε αυτόν και τη σοσιαλδημοκρατία, ένα αριστερός, διεθνιστής μενσεβίκος.
Ο Νικολάι Μπουχάριν, το «τρομερό παιδί» των μπολσεβίκων, ήταν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς τους, ο νεότερος του επιτελικού δυναμικού στα πρώτα χρόνια της επανάστασης, εκδότης της Πράβντα. Ήταν ο ηγέτης της πιο σημαντικής αριστερής αντιπολίτευσης και κρίσης στο μπολσεβίκικο κόμμα αμέσως μετά την επανάσταση, παίρνοντας θέση ενάντια στη συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία. Επανήλθε στα πράγματα και αργότερα έγινε ο κύριος υπέρμαχος της Νέας Οικονομικής Πολιτικής και της συνέχισής της στη δεκαετία του ’20.
Η Αλεξάνδρα Κολοντάι, που πέρασε από τους μενσεβίκους στους μπολσεβίκους το ’14, μέλος της ΚΕ το 1917, υπήρξε η πιο σημαντική γυναικεία φυσιογνωμία της επανάστασης, Επίτροπος στο λαϊκό επιτροπάτο για την κοινωνική πρόνοια, ηγετική προσωπικότητα στο γυναικείο κίνημα. Έγινε αργότερα η πρώτη στον κόσμο πρέσβειρα.
Ο Αντρέι Μπουμπνόφ, παλιός μπολσεβίκος και μέλος της ΚΕ το 1917, από τα πιο ενεργά στελέχη του Οκτώβρη.
Ο Στέπαν Σαουμιάν, μέλος της ΚΕ το 1917, τις μέρες του Οκτώβρη προωθούσε την εξέγερση στο Μπακού. Όταν ξεκίνησε η ξένη επέμβαση πιάστηκε αιχμάλωτος από αγγλικές δυνάμεις και εκτελέστηκε εν ψυχρώ μαζί με άλλους κομισάριους τον Σεπτέμβρη του 1918.
Ο Μοϊσέι Ουρίτσκι, μέλος της ΚΕ το 1917, προερχόμενος από τους μενσεβίκους, δολοφονήθηκε από ένα νεαρό δεξιό τον Αύγουστο του 1918.
Κι ακόμη ο Κρεστίνσκι, ο Καλίνιν, ο Μολότοφ, ο Ορτζονικίτζε, ο Κίροφ, ο Σλιάπνικοφ και δεκάδες άλλοι και άλλες, από τους οποίους ορισμένοι θα περάσουν στην αντιπολίτευση και θα «αποστρατευθούν» αναλαμβάνοντας κρατικές θέσεις και άλλοι θα διαμορφώσουν την ηγετική ομάδα που θα προχωρήσει αργότερα στην εκβιομηχάνιση και κολεκτιβοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης.