Κάθε θεσμός που δημιουργείται στην κοινωνία, φέρει τη σφραγίδα αυτών που τον δημιούργησαν. Κι επειδή οι κοινωνίες μας διαπερνιούνται από μεγάλες κοινωνικές αντιθέσεις, από κυρίαρχες κοινωνικές τάξεις και από κυριαρχούμενες, οι θεσμοί που δημιουργούνται σε αυτές τις συνθήκες φέρουν τη σφραγίδα των κυρίαρχων. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την ΕΕ. Η ΕΕ φέρει τη σφραγίδα των δυνάμεων που τη δημιούργησαν. Αυτό μπορεί να το δει κανείς σε όλη την ιστορική διαδρομή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μπορεί να το δει και στις συγκεκριμένες κεντρικές ρυθμίσεις, που προωθεί η ΕΕ τα τελευταία χρόνια.
Ιστορικά, στις δεκαετίες του ‘50, του ‘60 και του ‘70, το ευρωπαϊκό πρότυπο διακηρύχθηκε ως η επικράτηση της ειρήνης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, η οικοδόμηση του κοινωνικού κράτους και η προοπτική της ευημερίας για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτό το πρότυπο, προωθήθηκε στον ιδρυτικό πυρήνα της τότε ΕΟΚ και προβλήθηκε σαν όραμα για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, όπως η Ελλάδα. Όμως αυτό το πρότυπο, στηρίχθηκε επί της ουσίας στη μεγάλη εφόρμηση των ευρωπαϊκών πολυεθνικών και στην καταλήστευση του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου μέσω της τότε αποικιοκρατικής πολιτικής. Όσοι προβάλλουν αυτό το πρότυπο εύκολα ξεχνούν τα εγκλήματα των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών στην Ινδοκίνα και στην Αφρική. Αυτό το πρότυπο, ας το πούμε κωδικά ένας “καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο”, μπορούσε να λειτουργήσει (κι αυτό σχετικό είναι) μόνο μέσα σε μια Γαλλία ή Γερμανία ή Βέλγιο. Εκεί όπου η κοινωνική αναβάθμιση και η πολιτική εξαγορά εργαζομένων στρωμάτων μπορούσε να στηρίζεται στην υπερεκμετάλλευση εκατομμυρίων ανθρώπων στις χώρες που κρατιούνταν στην υπανάπτυξη. Δεν μπορούσε όμως αυτό το πρότυπο να εφαρμοστεί σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα, ούτε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που εντάχθηκαν στην ΕΕ στη τη μεγάλη Διεύρυνσή της στην αρχή του 2000. Σε όλες αυτές τις χώρες το “ευρωπαϊκό ιδεώδες” λειτούργησε χειριστικά. Οι αστικές τάξεις αλλά και το Ευρωπαϊκό διευθυντήριο πούλησαν “ευρωπαϊσμό” στους λαούς, απέσπασαν συναινέσεις και ηγεμόνευσαν ιδεολογικά. Η σταδιακή αποδόμηση του κοινωνικού κράτους από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, όλο και ορμητικότερη όσο περνούσαν τα χρόνια, θάμπωσε το “ευρωπαϊκό ιδεώδες” και αποτέλεσε τη βάση της ανάπτυξης μιας νέας κατάστασης. Κύριο χαρακτηριστικό της η εντεινόμενη κριτική απέναντι στην ΕΕ, μεγάλα κινήματα ενάντια στην ΕΕ ή σε κεντρικές πολιτικές της, η στοχοποίηση της ΕΕ.
Το συμπέρασμα είναι ότι τα διαδοχικά βήματα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτελούσαν μέρος της στρατηγικής του κεφαλαίου και όχι ένα διαταξικό όραμα όπως προπαγανδιστικά προβλήθηκε. Σημείο τομής αποτελεί η περίοδος του νεοφιλελευθερισμού και της χρησιμοποίησης αρχικά της ΕΕ ως μοχλού για την επιβολή του. Με τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) η ΕΕ γίνεται το στρατηγείο του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού.
ΟΝΕ και Σύμφωνο Σταθερότητας
Με μοχλό τα κριτήρια που θεσμοθετήθηκαν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και αργότερα με το Σύμφωνο Σταθερότητας, που αποτέλεσε τη βάση για την ίδρυση της ΟΝΕ (1998) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και για την εισαγωγή του ευρώ, προωθήθηκαν βασικοί στόχοι του νεοφιλελευθερισμού. Επιγραμματικά (αναλυτικά στο φ. 263, σελ. 10):
-
Πανευρωπαϊκή λιτότητα.
-
Ιδιωτικοποιήσεις και διάλυση του δημόσιου τομέα.
-
Εξάπλωση των πολυεθνικών και πανευρωπαϊκός έλεγχος των στρατηγικών τομέων της οικονομίας από 4-5 ομίλους.
-
Κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους (Παιδεία, Υγεία, Ασφάλιση).
-
Απορρύθμιση της σταθερής εργασίας και εξάπλωση της επισφαλούς εργασίας.
-
Φορολογική αφαίμαξη των εργαζομένων και φορολογική ασυλία του πλούτου.
Στρατηγική της Ανταγωνιστικότητας
Από το 2000 συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στη Λισαβόνα να προωθηθούν μια σειρά οδηγίες για να γίνει η ΕΕ η πιο “ανταγωνιστική οικονομία του πλανήτη”. Το πλέγμα ρυθμίσεων που προωθήθηκε δεν επικέντρωσε στην τεχνολογική αναβάθμιση αλλά στη μισθολογική και εργασιακή υποβάθμιση. Για να μπορεί ο Ευρωπαίος καπιταλιστής να ανταγωνιστεί τον Κινέζο στην παγκόσμια αγορά δεν μπορεί ένας Γερμανός εργαζόμενος να πληρώνεται όσο διακόσιοι Κινέζοι. Στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό υπάρχει μόνον η λογική της εξίσωσης προς τα κάτω. Στη λογική αυτή προωθήθηκαν:
1) Η οδηγία Μπολκενστάιν. Σύμφωνα με αυτήν επιτρέπεται σε μία χώρα να εργάζονται εργάτες από άλλη χώρα της ΕΕ, τηρώντας το εργασιακό καθεστώς (μισθοί, ασφάλιση, ωράριο) που ισχύει στη χώρα προέλευσης και όχι στη χώρα εργασίας. Να ένας από τους βασικότερους λόγους που έγινε η διεύρυνση της ΕΕ. Πλέον, ο Γερμανός καπιταλιστής μπορεί να χρησιμοποιεί το Βούλγαρο τεχνίτη, μειώνοντας το εργατικό κόστος στο ένα δέκατο! Τώρα που η οδηγία αυτή μπαίνει στη ζωή μας, πριν από λίγο καιρό χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τώρα θα ζήσουμε στο πετσί μας τι σημαίνει.
2) Η Flexicurity. Τυπικά σημαίνει ελαστικότητα εργασίας με κάποια στοιχειώδη ασφάλεια για τον εργαζόμενο. Ουσιαστικά κατάργηση του 8ωρου, κατάργηση της σταθερής εργασίας, καθιέρωση των ενοικιαζόμενων εργαζομένων. Υιοθέτηση συμβάσεων όπου ο εργαζόμενος παρουσιάζεται σαν αυτοαπασχολούμενος και ο εργοδότης γλυτώνει την ασφάλιση. Περιορισμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων, π.χ. όταν απολύονται. Η ελαστική εργασία και ανασφάλιστη εργασία αποτελεί στόχο της ΕΕ από το 1993 (Λευκή Βίβλος για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα –- μέχρι και ο τίτλος είναι ενδεικτικός). Το πρώτο δε βήμα σ’ αυτήν την κατεύθυνση ήταν τα διαβόητα προγράμματα stage.
3) 65ωρο. Δεν ισχύει ακόμη, παρότι ορισμένες χώρες όπως η Βρετανία το εφαρμόζουν. Ισχύει όμως η δυνατότητα των εργοδοτών, να έχουν το απόλυτο δικαίωμα για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, μέχρι και 13 ώρες την ημέρα –χωρίς καν να πληρώνουν υπερωρίες– τηρώντας υποτίθεται το ανώτατο μηνιαίο όριο.
Μεταρρυθμιστική Συνθήκη (ευρωσυνθήκη)
Από το 2001 ξεκινάνε οι προσπάθειες της ΕΕ για τη συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού. Το 2004 εισάγεται το πρώτο ευρωσύνταγμα, που όμως έχει άδοξο τέλος χάρη στο βροντερό ΟΧΙ του γαλλικού και του ολλανδικού λαού. Το 2007 εισάγεται το νέο ευρωσύνταγμα, η ευρωσυνθήκη, με τη συμφωνία να μην τεθεί σε δημοψήφισμα. Στην Ιρλανδία, όμως, που δεν μπορούσε να παρακαμφθεί το Σύνταγμα, ο λαός είπε ξανά ΟΧΙ. Η ευρωσυνθήκη συνοπτικά (αναλυτικά στο φ. 244, σελ. 14) συνταγματοποιεί σαν θεμέλιους λίθους της σημερινής ΕΕ πέντε κατευθύνσεις: α.νεοφιλελευθερισμός, β. στρατιωτικοποίηση, γ. υπερεξουσίες στην Κομισιόν και στο Διευθυντήριο των μεγάλων ιμπεριαλιστικών χωρών, δ. αστυνομοκρατία, σιδηρόφρακτη δημοκρατία και ευρωφακέλλωμα, ε. “Ευρώπη–φρούριο” για τους μετανάστες.
Μέσα στην κρίση
Το αντεργατικό και αντιλαϊκό μένος της ΕΕ φάνηκε από τα μέτρα που πήρε μπροστά στην κρίση:
-
ενίσχυση της ελαστικοποίησης της εργασίας, εβδομάδα των 2 ή 3 ή 4 εργασίμων ημερών με αντίστοιχη μείωση των μισθών
-
επιβολή έκτατων μέτρων στις πιο αδύναμες οικονομίες: μειώσεις μισθών 10%, αύξηση φορολογίας (το γνωστό “ιρλανδικό κοστούμι”, που μετά τις ευρωεκλογές έρχεται και στην Ελλάδα)
-
τεράστια ποσά για τη στήριξη των τραπεζών (στην Ελλάδα 28 δις, στην ευρώ -ζώνη 1.300 δις)
-
προσήλωση στο Σύμφωνο Σταθερότητας, δηλαδή συνέχιση του νεοφιλελευθερισμού με περισσότερο νεοφιλελευθερισμό
-
αντιλαϊκή θωράκιση με πανευρωπαϊκή καταστολή και ευρω-φακέλλωμα
Χρίστος Καραμάνος
Να σταματήσει η εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας, ΤΩΡΑ!
Ο ΣΥΡΙΖΑ ζητάει να καταργηθεί αυτό το Σύμφωνο, ο θεμέλιος λίθος του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη. Και αυτό το ζητάει άμεσα, τώρα. Να μην αποτελέσει το άλλοθι για νέα μέτρα. Και δεν συμφωνεί με όσους λένε, όπως ο Γ. Παπανδρέου, να υπάρξει διαβούλευση για την αναθεώρησή του. Γνωρίζουμε πού αποσκοπούν τέτοιες διαβουλεύσεις. Τα άμεσα αιτήματα των κινητοποιήσεων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη, για να σωθούν οι θέσεις εργασίας, για την ανακούφιση των εργαζομένων, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν όσο το Σύμφωνο Σταθερότητας είναι σε ισχύ.
Έχουμε πια μια Ευρώπη των 20 εκατομμυρίων ανέργων, μια Ευρώπη των 130 εκατομμυρίων φτωχών. Έχουμε μια κυβέρνηση στην Ευρώπη, την Κομισιόν, που παίρνει μέτρα για τη στήριξη των τραπεζών με πακτωλό δισεκατομμυρίων. Μια κυβέρνηση που επιβάλλει σκληρότερο νεοφιλελευθερισμό για τις κοινωνίες. Φτάνει πια με αυτήν την Ευρώπη.
Οι “επιτυχίες” του Συμφώνου