Παρά τα αλλεπάλληλα ρεκόρ αρνητικής γνώμης που καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις, το ΠΑΣΟΚ ούτε θέλει ούτε μπορεί να αλλάξει.
Ανεξάρτητα από τις φανερές ανικανότητες του προέδρου, το διχασμό της ηγεσίας και τη φθορά και των στελεχών του, η αδυναμία ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ είναι πρόβλημα πολιτικό. Έχει μια διεθνή και μια εσωτερική πλευρά.
Η διεθνής πλευρά σχετίζεται με την ενσωμάτωση της σοσιαλδημοκρατίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στο κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο ρεύμα, στην αντικειμενική αδυναμία διατύπωσης ενός εναλλακτικού, εντός του συστήματος, οικονομικού και πολιτικού προγράμματος.
Η εσωτερική πλευρά της αδυναμίας ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη τιμωρία του κυβερνητικού του παρελθόντος από ευρύτατη κατηγορία κόσμου και την αδυναμία του να δει αυτοκριτικά, έστω και για τα μάτια του κόσμου, ακόμα και τις πιο κραυγαλέες αντιλαϊκές επιλογές της κυβέρνησης Σημίτη. Σχετίζεται ακόμα με τη σημαντική συρρίκνωση των μικρομεσαίων στρωμάτων, σαν αποτέλεσμα των οικονομικών μέτρων των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, που αποτελούσαν την κατεξοχήν εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ. Αυτή η πραγματικότητα, ακόμα κι αν είναι γνωστή στην ηγεσία του, καθιστά αδύνατη κάθε προσπάθεια υπέρβασής της.
Δημαγωγικές αερολογίες
Μια "νέα κοινωνική συμμαχία" και "ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο" ανακάλυψε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στην ομιλία του προς το 8ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Όρισε το ΠΑΣΟΚ σαν εκφραστή της συμμαχίας "των δυνάμεων της εργασίας, της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, μαζί με τους αδύνατους, τους μη προνομιούχους, τους περιθωριοποιημένους" και οραματίστηκε αυτή την κοινωνική συμμαχία σαν το όχημα που θα επιτρέψει την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ε, λοιπόν αυτή η κοινωνική συμμαχία δεν υπάρχει αντικειμενικά στις μέρες μας. Η "επιχειρηματικότητα" έχει κηρύξει τον πόλεμο στις δυνάμεις της εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το μαρτυρά η συνθήκη της Λισαβόνας, το πιστοποιεί η οδηγία για την ευλυγισία της εργασίας, που υποστηρίζονται από το ΠΑΣΟΚ. Η πολιτική των "απασχολήσιμων", τα "τοπικά σύμφωνα απασχόλησης" ήταν επιλογές της κυβέρνησης Σημίτη. Η "επιχειρηματικότητα" αντιλαμβάνεται μόνο φθηνά μεροκάματα, κατάργηση δικαιωμάτων, ξεπούλημα του δημόσιου τομέα και εκχώρηση των δραστηριοτήτων του στον ιδιωτικό τομέα, ιδιωτικοποιήσεις στην παιδεία, την υγεία, σε κάθε κερδοφόρα δημόσια επιχείρηση, φοροαπαλλαγές και αναπτυξιακούς νόμους για τη στήριξη της κερδοφορίας της. Μάταια, λοιπόν, πασχίζει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, καθώς φρόντισε να ανατραπούν οριστικά οι δυνατότητες τέτοιων συμμαχιών.
Το ίδιο και οι αναφορές του για την απελπιστική θέση των εργαζομένων, των νέων, των μικρομεσαίων δεν πείθουν. Η "εκτεταμένη φτώχεια, η ανισότητα, η στυγνή εκμετάλλευση, η απαξίωση και η έλλειψη βασικών δημοσίων αγαθών, η ξέφρενη κερδοσκοπία, η υπονόμευση της δημοκρατίας" δεν αντιμετωπίζεται ούτε με τη "διά βίου εκπαίδευση" –πρόσχημα της επιχειρηματικότητας για εργασιακή ευλυγισία– ούτε με ιδιωτικά πανεπιστήμια ούτε "με τετραετή συμβόλαια εισόδου στην εργασία". Η αβεβαιότητα των νέων απαιτεί μέτρα εξασφάλισης μόνιμης εργασίας με αξιοπρεπή μισθό, κατάργηση της πρόσκαιρης και μερικής απασχόλησης, πλήρη υγειονομική κάλυψη εργαζομένων και ανέργων, υψηλά επιδόματα ανεργίας για όσους δεν βρίσκουν δουλειά. Ο αποκλεισμός και η ανεργία να κοστίσουν στην "επιχειρηματικότητα" που τα δημιουργεί, και όχι στους εργαζομένους και τους νέους που την υφίστανται για να τονωθεί ο "υγιής ανταγωνισμός". Τέτοια μέτρα, βέβαια, δεν μπορεί να "οραματιστεί" ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ούτε για τα μάτια του κόσμου.
Η "Ελλάδα των αξιών": επικαιροποίηση του μεταπρατισμού
Τρεις άξονες οικονομικής ανάπτυξης πρότεινε ο Γ. Παπανδρέου. "Ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, που παράγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας, ανταγωνιστικά, με ταυτότητα ελληνική", "επένδυση στη γνώση, στην καινοτομία, στην παιδεία, στο ανθρώπινο δυναμικό", "τη συμμαχία του σοσιαλισμού και της οικολογίας" και "επένδυση στον πολιτισμό, στη σύνδεσή του με τις παραγωγικές διαδικασίες". Το τι σημαίνουν όλα αυτά δεν έχει λεχθεί ακόμα με λεπτομέρειες. Εκείνο που σκόπιμα όμως αποκρύβεται είναι και το σημαντικότερο. Η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και ο "εκσυγχρονισμός" σήμαναν μια μεγάλης έκτασης συρρίκνωση του παραγωγικού ιστού της χώρας, τον έλεγχο των πιο δυναμικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας από τα ξένα μονοπώλια. Τώρα ετοιμάζεται η ιδιωτικοποίηση της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, των υποδομών, των λιμανιών, ακόμα και των δημόσιων εκτάσεων. Για όλα αυτά δεν ψέλλισε τίποτα το ΠΑΣΟΚ. Άλλωστε, είναι και δικό του έργο. Επαναφέρει τάχα σαν καινούρια όσα έχουν δρομολογηθεί εδώ και χρόνια. "Τουρισμός, υπηρεσίες, πολιτισμός", να το σχέδιο. Έτσι, για να λέμε κάτι, γιατί στην ουσία πρόκειται για το ευρωπαϊκό σχέδιο για τη χώρα, που την καταδικάζει σε φτώχεια αλλά και βάθεμα της εξάρτησής της από τη Δύση. Άλλωστε, ο πρόεδρος δεν άφησε περιθώρια για παρανοήσεις: "Είμαστε τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να σφραγίσουμε ενεργητικά τις επιλογές της".
Σπύρος Παναγιώτου