Ο κρίσιμος τομέας της υγείας, που βρίσκεται στις μέρες μας στη δίνη των πολιτικών εξελίξεων, είναι ένας χώρος που κατά καιρούς έχει "θρέψει" φιλόδοξους πολιτικούς, ο καθένας από τους οποίους έβαζε τη σφραγίδα του στις… καινοτόμες λύσεις που προωθούσε. Και με το ΠΑΣΟΚ και με τη ΝΔ, οι υπουργοί Υγείας προωθούσαν λύσεις και μεταρρυθμίσεις που τελικά έκαναν την κατάσταση χειρότερη αντί καλύτερη.
Η προσέγγιση του ζητήματος δεν είναι εύκολη. Το σύστημα έχει συσσωρεύσει τεράστια προβλήματα και αυτά που φτάνουν στ’ αυτιά μας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Μιλάμε για ένα δίκτυο που καλείται να λειτουργήσει με τεράστιες ελλείψεις σε έμψυχο δυναμικό και υλικοτεχνική υποδομή, με απουσία δομών πρωτοβάθμιας φροντίδας, με τεράστιο συγκεντρωτισμό και, κυρίως, σε συνθήκες υποχρηματοδότησης.
Κείμενα: Γιάννης Καράμπελας,
ειδικευόμενος γενικός γιατρός στο Γ.Ν.Α. "Γ. Γεννηματάς"
Το κραχ της δημόσιας υγείας
Οσημερινός υπουργός συνεχίζει την πεπατημένη των προκατόχων του. Εξαγγέλλει έργα και μεταρρυθμίσεις, τομές και παρεμβάσεις, την ίδια στιγμή που ο κόσμος αυτό που βλέπει είναι ότι χρειάζεται να βάλει όλο και πιο βαθιά το χέρι του στην τσέπη για "να βρει την υγειά του". Οι δομές και οι υπηρεσίες στη χώρα μας ολοένα και συρρικνώνονται, ο τομέας της πρωτοβάθμιας είναι ανύπαρκτος, οι υπηρεσίες της πρόληψης και περίθαλψης, ιδιαίτερα των χρονίως πασχόντων, είναι ανεπαρκέστατες, οι πολυεθνικές του φαρμάκου και των υλικών αλωνίζουν ανεξέλεγκτες και ο ιδιωτικός τομέας διογκώνεται εντυπωσιακά. Τι βλέπει ο πολίτης; Ότι, αν έχει έναν καρκινοπαθή στην οικογένεια, χρειάζεται να πάρει δάνειο για να τα βγάλει πέρα, ότι για μια απλή εξέταση (π.χ. γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση, αξονική) ή μια επέμβαση (π.χ. χολή, καταρράκτης) μπορεί να χρειαστεί να περιμένει σε λίστες για μήνες, ότι μόνο αν βάλει το χέρι στην τσέπη, είτε πάνω απ’ το τραπέζι (βλέπε ιδιωτικός τομέας) είτε κάτω (βλέπε φακελάκι), θα εξυπηρετηθεί.
Όμως τι μπορούμε να περιμένουμε από ένα σύστημα που δουλεύει υποχρηματοδοτούμενο από τη στιγμή της ίδρυσής του; Ένα σύστημα που δουλεύει με μεγάλες ελλείψεις –και αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην περιφέρεια– σε υλικά, υποδομές αλλά, κυρίως, σε έμψυχο υλικό;
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στην υγεία, τα τελευταία χρόνια, έχουν ένα κεντρικό δόγμα: ότι το δημόσιο σύστημα υγείας θα πρέπει να φέρνει κέρδος. Στη χώρα μας, βέβαια, ακόμα κι αυτό διαστρεβλώνεται, το κέρδος αυτό πηγαίνει σε προμήθειες και μίζες, σε μεγάλους ομίλους και ιδιώτες ή σε "δημόσιους λειτουργούς". Η τελευταία μόδα είναι κι αυτή εισαγόμενη. Τα περίφημα ΣΔΙΤ στο χώρο της υγείας έρχονται να βάλουν ένα ακόμα χέρι σ’ αυτό που λέγεται διάλυση της δημόσιας υγείας. Το σενάριο είναι χιλιοειπωμένο: Επειδή δεν υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι, θα αναγκαστούμε να βάλουμε στο παιχνίδι τους ιδιώτες. Έτσι θα αναλάβουν αυτοί το κόστος της ανέγερσης ενός νοσοκομείου, της λειτουργίας ενός τμήματος ή ενός τομέα που το κράτος δεν θέλει να αναλάβει, με το ανάλογο αντίτιμο, βέβαια. Φιλέτα ανταλλάσσονται μ’ αυτόν τον τρόπο, εκποιείται δημόσια περιουσία σε εξευτελιστικές τιμές και μαύρο χρήμα διακινείται. Και το πιο εντυπωσιακό: Στην Ευρώπη, όπου εφαρμόστηκαν τα ΣΔΙΤ (και μάλιστα με πολύ καλύτερους ελεγκτικούς μηχανισμούς απ’ ό,τι στη χώρα μας) φάνηκε ότι το κόστος ανέβηκε δυσανάλογα σε σχέση με το αν το κράτος αναλάμβανε από μόνο του τα συγκεκριμένα έργα.
Απ’ την άλλη μεριά, η όλη σχέση του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα δημιουργεί αυτά που βλέπουμε κατά καιρούς να παίρνουν διαστάσεις στα ΜΜΕ: τεράστιες καθυστερήσεις στις πληρωμές φαρμάκων και υπηρεσιών των ασφαλισμένων, ομηρία των δημόσιων νοσοκομείων από τους κρατικούς προμηθευτές λόγω της ασυνέπειας του δημοσίου και, συνολικά, ένα δημόσιο σύστημα που αφήνεται στον αυτόματο πιλότο να καταρρεύσει.
Εφημερίες "στο κόκκινο"
Το τελευταίο ατόπημα του υπουργείου και της κυβέρνησης ξεπέρασε κάθε όριο. Εδώ και δυόμισι μήνες ο Αβραμόπουλος εμπαίζει τους νοσοκομειακούς γιατρούς, κι εκεί που τελικά είχε υπογραφεί η κλαδική σύμβαση, το τελικό κείμενο του ν/σ που θα κύρωνε τη συμφωνία είναι διαφορετικό! Οι νοσοκομειακοί γιατροί είναι εξοργισμένοι, και με το δίκιο τους.
Συγκεκριμένα, εδώ και ενάμιση χρόνο που το ζήτημα βρίσκεται σε εξέλιξη, η κυβέρνηση παρατείνει συνεχώς την επίλυσή του. Η ανάγκη εναρμόνισής της με την κοινοτική οδηγία για τον ανώτατο χρόνο εργασίας των γιατρών την ανάγκασε να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη κλαδικής σύμβασης. Τι ζητούσαν οι γιατροί; Προσλήψεις γιατρών στο σύστημα, ανθρώπινα ωράρια, αυξήσεις στους μισθούς. Ακόμα, δικλίδες ασφαλείας για το χρόνο που θα υλοποιηθούν αυτά. Κι αυτό, γιατί ήταν –βάσει της νομοθεσίας– απαραίτητη η κλαδική συμφωνία με την κυβέρνηση προκειμένου ν’ αποδεχτούν οι γιατροί να εφημερεύουν, όπως τώρα, για ένα χρονικό διάστημα μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες προσλήψεις.
Τελικά, και ύστερα από πολλές παλινωδίες και υποχωρήσεις, πρωτοφανείς για τον κλάδο γενικές συνελεύσεις και κινητοποιήσεις σε ολόκληρη τη χώρα επί ένα χρόνο σχεδόν, προέκυψε μια συμφωνία, η οποία υπογράφτηκε από την ομοσπονδία και το Υπουργείο στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη. Προέβλεπε 2.000 προσλήψεις για το 2009 και 2.500 για το 2010, αυξήσεις μισθών και διοικητική εξέλιξη (πολυδιευθυντικό σύστημα). Με μεγάλη όμως καθυστέρηση (αρχές Φλεβάρη), ο νόμος που ήρθε για να κυρώσει τη συμφωνία αυτή είναι διαφορετικός.
Συγκεκριμένα, οι αυξήσεις είναι σημαντικά μικρότερες από αυτές που είχαν συμφωνηθεί, η διάρκεια της σύμβασης δεν αποσαφηνίζεται (ενώ η δέσμευση ήταν αυστηρά για ετήσια σύμβαση), οι προσλήψεις παραπέμπονται, για μία ακόμα φορά, στις καλένδες. Και ο υπουργός πανηγυρίζει στα κανάλια για το ότι υπέγραψε συμφωνία με τους γιατρούς.
Οι ενώσεις και η ΟΕΝΓΕ κάλεσαν τους νοσοκομειακούς γιατρούς να αντιδράσουν σ’ αυτή την κατάσταση. Η πρώτη 48ωρη απεργία (12-13 Φλεβάρη) είχε σημαντική επιτυχία. Ενδεικτικό είναι ότι η πρόταση για κινητοποιήσεις στο Γ.Σ. της ομοσπονδίας πέρασε σχεδόν ομόφωνα, με νέα απεργία στις 18 και 19 Φεβρουαρίου και ταυτόχρονο κλείσιμο της εφημερίας σε 5 μεγάλα νοσοκομεία στις 18/2.
Ζητείται η ανατροπή της πολιτικής αλητείας της κυβέρνησης και του Αβραμόπουλου και η ψήφιση της κλαδικής σύμβασης έτσι ακριβώς όπως έχει υπογραφεί από το Υπουργείο και την ομοσπονδία.
Ψυχιατρική "απορρύθμιση"
Μεγάλο το πρόβλημα και με τους χρονίως πάσχοντες ψυχιατρικούς ασθενείς. Η συρρίκνωση και η υποχρηματοδότηση όλων των δομών, μιας και η επονομαζόμενη "αποασυλοποίηση" στη χώρα μας πέρασε στο μεγαλύτερο βαθμό από ιδιώτες που έλαβαν κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για να περιθάλψουν τους ψυχικά ασθενείς, έχει επιφέρει τεράστιες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικές υποδομές. Η ψυχιατρική υποστήριξη των ασθενών στηρίζεται σε επανειλημμένες εισαγωγές τους σε τριτοβάθμιες ψυχιατρικές κλινικές όταν πια το πρόβλημά τους έχει φτάσει στο απροχώρητο. Η κοινωνική τους επανένταξη, η οικονομική στήριξη των ίδιων και των οικογενειών τους έχει πάει περίπατο.
Οι ίδιες οι ψυχιατρικές κλινικές στην Αθήνα, και κυρίως στην επαρχί, α ασφυκτιούν. Όλοι, ανεξαρτήτως πάθησης (καταθλιπτικοί, σχιζοφρενείς, τοξικομανείς) ή ηλικίας, στοιβάζονται σε κρεβάτια και σε ράντσα, ενώ πολλοί περιμένουν στην ουρά για την εξεύρεση ενός κρεβατιού. Ο οικογενειακός προϋπολογισμός τινάζεται στον αέρα, όταν θα πρέπει να περιθάλψει έναν άρρωστο σε κάποιο, αμφιβόλου ποιότητας τις περισσότερες φορές, ίδρυμα. Και ένα τελευταίο στοιχείο: Με επίσημα δεδομένα, δυο στους τρεις άστεγους της Αθήνας είναι ψυχικά ασθενείς.
Πολλές "Κούνεβες" στα νοσοκομεία
Η δραματική εξέλιξη με την Κωνσταντίνα αποκάλυψε ότι τα νοσοκομεία αποτελούν έναν παράδεισο για τις εταιρίες ενοικιαζόμενων εργαζομένων, που με ελαστικά ωράρια, εξαθλιωμένους μισθούς, απειλές και διώξεις ορίζουν ένα σύγχρονο εργασιακό μεσαίωνα στην καρδιά του δημόσιου τομέα. Εταιρίες σεκιούριτι, καθαρισμών, πλυντηρίων, μαγειρείων κ.ά., κοστίζοντας πολύ περισσότερο απ’ ό,τι αν είχαν προσληφθεί μόνιμοι εργαζόμενοι, λυμαίνονται τα χρήματα του λαού, αναπαράγοντας το νέο σκλαβοπάζαρο. Σ’ αυτές τις μαφίες, άμεση εμπλοκή έχουν πολλές φορές, πέρα από τις διορισμένες διοικήσεις, και παράγοντες του δικομματισμού, μέσα από προμήθειες κι άλλες σχέσεις.
Υπάρχει διέξοδος;
Όσο η κυβέρνηση κινείται στα πλαίσια της περικοπής των κοινωνικών και δημόσιων δαπανών, δεν είναι δυνατό να οικοδομήσει ένα σύστημα υγείας επαρκές για τον πολίτη. Το δημόσιο σύστημα υγείας δεν μπορεί να λειτουργεί με γνώμονα το αν μπορεί να φέρει κέρδος. Η χρηματοδότηση του συστήματος είναι το κλειδί για τη σωτηρία του. Άλλωστε, όλοι μας πληρώνουμε, και μάλιστα αδρά, για ασφαλιστικές εισφορές και φόρους και η περίθαλψη είναι από τις βασικές υποχρεώσεις του κράτους στους πολίτες του. Προσλήψεις στα νοσοκομεία και στα κέντρα υγείας, υποδομές και δίκτυα πρωτοβάθμιας, ανανέωση και αύξηση του δυναμικού που εργάζεται στο σύστημα είναι μόνο τα στοιχειώδη που μπορεί η κυβέρνηση να κάνει για να σώσει την κατάσταση.
Η θέση της ΚΟΕ
-
Η υγεία είναι κοινωνικό δικαίωμα
-
Δημόσια, δωρεάν, καθολική, υψηλής ποιότητας υγεία για όλους
-
Άμεσες προσλήψεις νοσηλευτών, προσωπικού και γιατρών στο ΕΣΥ
-
Κατάργηση όλων των ιδιωτικών συμβάσεων στα νοσοκομεία (καθαρισμοί, μαγειρεία, άλλες υπηρεσίες)
-
Καμία Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) – Χρηματοδότηση νέων δομών αποκλειστικά από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων
-
Δημιουργία Δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σ’ όλη τη χώρα
-
Ανάπτυξη, υπό δημόσια χρηματοδότηση, όλων των δομών επανένταξης των ψυχικά ασθενών – Μονιμότητα και σταθερές εργασιακές σχέσεις για τους εργαζόμενους σ’ αυτά
-
Νέα πολιτική για το φάρμακο και τις προμήθειες υλικών, στην κατεύθυνση της εγχώριας παραγωγής και ελέγχου – Απεξάρτηση από τις πολυεθνικές