Ποιηματα απο το Γκουανταναμο
Το καλοκαίρι του 2007 κυκλοφορούσε στις ΗΠΑ, μετά από πολλές προσπάθειες και δυσκολίες, η συλλογή Poems from Guantanamo: The detainees speak (επιμέλεια Mark Falhoff, University of Iowa Press). Η ιδιαιτερότητά της ήταν ότι ανθολογούσε ποιήματα κρατουμένων στο Γκουαντάναμο. Ήταν, ίσως, η πρώτη φορά που τους δινόταν η ευκαιρία να ακουστούν, να παρουσιαστούν στο κοινό. Η συλλογή, που περιλαμβάνει 22 ποιήματα από 17 (εξ ανάγκης οι περισσότεροι) ποιητές, έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πύλη.
Τα ποιήματα γράφτηκαν χωρίς προοπτική να εκδοθούν, λειτουργώντας περισσότερο σαν παρηγοριά για τους δημιουργούς τους –που συχνά δεν είχαν ασχοληθεί με την ποίηση όσο ήταν ελεύθεροι– και σαν μέσο επικοινωνίας και επαφής με τους συγκρατουμένους. Χαραγμένα σε ευτελή υλικά, όπως πλαστικά κύπελλα, άλλοτε χωρίς άλλο υλικό γραφής πέρα από κοινή οδοντόπαστα1, έκαναν το γύρο των κελιών. Πολλά ακόμη ποιήματα καταστράφηκαν από τους φρουρούς που τα κατέσχεσαν.
Ποίηση, λοιπόν, στην πιο στοιχειώδη μορφή της, άλλοτε ακατέργαστη και άλλοτε σε ευθεία σύνδεση με τη μακρά κουλτούρα λόγου στο μουσουλμανικό κόσμο, γραμμένη ως μήνυμα σε μπουκάλι, κατάφερε να βρει το δρόμο της στον έξω κόσμο, για να φωτίσει τους εν πολλοίς ανώνυμους και απρόσωπους κρατούμενους των Βορειοαμερικανών.
Ο Φάλκοφ –που ασχολείται με τους κρατούμενους στο Γκουαντάναμο από τον Ιούνιο του 2004 και υπερασπίζεται 17 από αυτούς– συνέλαβε την ιδέα της συλλογής το καλοκαίρι του 2005, όταν δύο πελάτες του, κατηγορούμενοι για συμμετοχή στην Αλ Κάιντα, του έστειλαν δύο ποιήματα στα γράμματά τους – που σύμφωνα με τους στρατιωτικούς κανονισμούς πρώτα στέλνονται σε αξιωματικούς ασφαλείας για να ελεγχθούν2. Ο Φάλκοφ επικοινώνησε με άλλους δικηγόρους κρατουμένων για να μάθει αν και εκείνοι είχαν πελάτες που έγραφαν ποιήματα. Ανακάλυψε ότι η ποίηση ήταν διαδεδομένη μεταξύ των κρατουμένων στο Γκουαντάναμο, και σκέφτηκε ότι μια έκδοση θα βοηθούσε να αντιληφθεί ο κόσμος την κατάσταση μέσα στη φυλακή, αφού τον λόγο, για μια σπάνια φορά, θα είχαν επιτέλους οι ίδιοι οι κρατούμενοι.
Οι δικηγόροι κατάφεραν, με πολλές δυσκολίες, να συγκεντρώσουν αρκετά ποιήματα – ο βασικότερος όμως σκόπελος που έπρεπε να ξεπεραστεί ήταν αυτός της λογοκρισίας. Τα αυθεντικά γραπτά στις γλώσσες των δημιουργών κρατούνται από τις βορειοαμερικάνικες αρχές ως απόρρητα, με το πρόσχημα ότι ίσως περιέχουν κάποια κωδικοποιημένα μηνύματα επικοινωνίας με τρομοκρατικές ομάδες. Μη εγκεκριμένοι γλωσσολόγοι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτά, κάτι που έκανε εξαρχής τη μετάφρασή τους προβληματική, καθώς ειδικευμένοι μεταφραστές δεν μπορούσαν να την αναλάβουν. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις το Πεντάγωνο απαγόρευσε τη δημοσίευση ακόμα και των μεταφράσεων.
Ούτως ή άλλως, η σημασία της έκδοσης υπερβαίνει την αισθητική αξία των στίχων που περιλαμβάνει, αν και αρκετοί από αυτούς τη διαθέτουν – μην ξεχνάμε ότι οι δημιουργοί προέρχονται από κουλτούρες που αποδίδουν τεράστια σημασία στο λόγο και έχουν μακρόχρονη ποιητική παράδοση.
1.Οι κρατούμενοι δεν είχαν πρόσβαση σε χαρτί και στιλό μέχρι το 2003.
2. Τα δύο αυτά ποιήματα θεωρούνται ακόμα απόρρητα και, έτσι, δεν συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή.
Ποιήματα από το Γκουαντάναμο
Εκδόσεις Πύλη
Επιμέλεια: Μαρκ Φάλχοφ (συνήγορος κρατουμένων στο Γκουαντάναμο, καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βορείου Ιλινόις)
Πρόλογος: Φλαγκ Μίλερ (ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν-Μάντισον)
Επίλογος: Άριελ Ντόρφμαν (Χιλιανός συγγραφέας, ποιητής και ακτιβιστής)
Ποίημα Θανάτου
του Τζουμάχ Αλ Ντοσαρί*
Ρούφα το αίμα μου.
Πάρε το σάβανο
και το λείψανό μου.
Φωτογράφισε το πτώμα μου στον τάφο, μοναχό του.
Στείλε τις φωτογραφίες στον κόσμο, στους δικαστές
και στους ανθρώπους με συνείδηση.
Στείλ’ τες σ’ εκείνους που έχουν αρχές
και σ’ εκείνους που σκέφτονται.
Κι ας ρίξουν το ένοχο βάρος
αυτής της αθώας ψυχής
στον κόσμο.
Ας ρίξουν το βάρος
αυτής της σπαταλημένης, αναμάρτητης ψυχής
στα παιδιά τους και στην ιστορία.
Αυτής της ψυχής που υπέφερε στα χέρια
των "υπερασπιστών της ειρήνης".
*Ο Τζουμάχ Αλ Ντοσαρί κατάγεται από το Μπαχρέιν. Κρατούμενος στο Γκουαντάναμο χωρίς κατηγορητήριο και δίκη για πάνω από πέντε χρόνια, έχει υποστεί σειρά από βασανιστήρια. Στην απομόνωση από το τέλος του 2003, έχει αποπειραθεί να αυτοκτονήσει πάνω από 12 φορές.
Δείτε
Ο δρόμος για το Γκουαντάναμο
Σκηνοθεσία: Ματ Γουάιτκρος, Μάικλ Γουιντερμπότομ
Δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, παρακολουθεί την περιπέτεια τριών Βρετανών πακιστανικής καταγωγής που, έχοντας επισκεφτεί το Πακιστάν για ένα γάμο, αποφασίζουν να συνεχίσουν στο σπαρασσόμενο, μετά την 11/9, Αφγανιστάν, για να καταλήξουν για δύο χρόνια κρατούμενοι στο Γκουαντάναμο χωρίς καμία κατηγορία.
Διαβάστε
Andy Worthington
The Guantanamo Files: The Stories of the 774 Detainees in America’s Illegal Prison
Ένα βιβλίο που καταγράφει τις ιστορίες όλων των κρατουμένων στο Γκουαντάναμο, αναδεικνύοντας μέσα από αυτές όλον τον παραλογισμό της εκστρατείας του Μπους "ενάντια" στην τρομοκρατία. Μπορείτε να το προμηθευτείτε μέσω διαδικτύου (δείτε στο http: //www.andyworthington.co.uk).
Η ιστορία του Γκουαντάναμο
Ο Κόλπος του Γκουαντάναμο στην Κούβα βρίσκεται υπό βορειοαμερικάνικο έλεγχο από τα τέλη του 19ου αιώνα, και το 1903 υπογράφηκε ένα μισθωτήριο συμβόλαιο που παραχωρούσε τον πλήρη έλεγχό του στις ΗΠΑ (αργότερα εντάχθηκε στο σύνταγμα της Κούβας με αυξημένη τυπική ισχύ). Στη δεκαετία του ‘30 προστέθηκε ο όρος ότι η συμφωνία μπορεί να λυθεί μονάχα με συναίνεση και των δύο πλευρών ή με οικειοθελή αποχώρηση των ΗΠΑ. Έτσι, αν και ο Κάστρο εδώ και χρόνια δεν δέχεται το μίσθωμα και έχει προχωρήσει, χωρίς αποτέλεσμα, σε καταγγελία της συμφωνίας ως παράνομη, συμβαίνει το παράδοξο μέσα στην Κούβα να υπάρχει μια ζώνη υπό βορειοαμερικανική κατοχή.
Οι ΗΠΑ είχαν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν τη βάση του Γκουαντάναμο ως κέντρο παραμονής Αϊτινών και Κουβανών προσφύγων. Μια απόπειρά τους να το μετατρέψουν σε κέντρο κράτησης προσφύγων φορέων και ασθενών του AIDS στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 κρίθηκε αντισυνταγματική.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου η ναυτική βάση στο Γκουαντάναμο χρησιμοποιήθηκε για την κράτηση των "μαχητών" του εχθρού. Οι πρώτοι κρατούμενοι έφτασαν το Γενάρη του 2002. Πάμπολλες φορές έχουν διαρρεύσει ειδήσεις για απόπειρες αυτοκτονίας και απεργίες πείνας, αποτέλεσμα της παράνομης κράτησης, της στέρησης βασικών δικαιωμάτων, των βασανιστηρίων. Η ενημέρωση δεν μπορεί να είναι πλήρης καθώς οι ΗΠΑ δημιουργούν διαρκώς προβλήματα και εμπόδια στην επικοινωνία των κρατουμένων με τον έξω κόσμο – ακόμα και με τους δικηγόρους τους.
Κείμενα – Επιμέλεια: Μαρία Ξυλούρη