Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ στο Μπελέμ δεν είναι ακόμη ένα φόρουμ. Είναι το πρώτο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 2008. Έγινε σε μια στιγμή που η ολοκληρωτική αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού και ο καταστροφικός χαρακτήρας του παγκόσμιου καπιταλισμού έχουν εκτεθεί σε όλη τους τη σκληρή πραγματικότητα. Άλλωστε, ο βραζιλιάνικος Αμαζόνιος είναι ο κατάλληλος τόπος ώστε να υπογραμμιστεί η σχέση μεταξύ της κοινωνικής και οικολογικής κρίσης.
Ακόμα, αυτό το Φόρουμ πραγματοποιείται μετά από μία μακρά χρονική περίοδο, στην οποία το κίνημα της "εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης" έχει χάσει την κεντρικότητά του και τη δυνατότητά του να ενώνει. Οι κοινωνικές αντιστάσεις έχουν αναπτυχθεί σε όλο τον κόσμο, αλλά σε ένα πλαίσιο πιο πολυδιασπασμένο και διασκορπισμένο.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, η ορατότητα και η συνάφεια του ΠΚΦ δεν έγινε κατορθωτή, όπως και το να υπάρχουν χειροπιαστά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά, το ΠΚΦ συνεχίζει να είναι το πιο διακριτό σημείο αναφοράς του κινήματος της "εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης". Το κίνημα χρειάζεται μια νέα ώθηση, ώστε να αναπτύσσει αντιστάσεις "από τα κάτω" και ταυτόχρονα να βοηθά στο γενικό συντονισμό τους.
Η κρίση θέτει την πρόκληση να ανανεωθούν οι στρατηγικές προοπτικές και να δημιουργηθούν απαντήσεις στην τωρινή κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από μία αυξανόμενη, αν και διάχυτη, απόρριψη του σημερινού οικονομικού συστήματος. Μια απλή "αντινεοφιλελεύθερη" προσέγγιση δεν είναι αρκετή. Το ν’ αλλάξουμε προς μια συνεπή "αντικαπιταλιστική" προσέγγιση μοιάζει να είναι μια αναγκαία στρατηγική εξέλιξη, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε προς έναν "άλλο κόσμο" για τον οποίο το Φόρουμ λέει ότι είναι "εφικτός".
Είναι ώρα να βαθύνουμε τις εναλλακτικές λύσεις και να ριζοσπαστικοποιήσουμε τα περιεχόμενά τους. Θα πρέπει να αυξήσουμε το επίπεδο της κριτικής και να προτείνουμε μια ατζέντα η οποία θα είναι ενάντια στα νεοφιλελεύθερα πρότυπα κάτω από αντικαπιταλιστικό πρίσμα. Στα "κλασικά" αιτήματα και προτάσεις που προωθήθηκαν τα τελευταία χρόνια (φόρος Τόμπιν, ακύρωση του χρέους, καταστολή των φορολογικών παραδείσων κ.λπ.) πρέπει να προσθέσουμε κι άλλες προτάσεις, οι οποίες ήταν "εκτός πλαισίου" μέχρι πολύ πρόσφατα – όπως π.χ. να θέσουμε το τραπεζικό σύστημα κάτω από δημοκρατικό δημόσιο έλεγχο.
Είναι πολύ νωρίς να ξέρουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα του Φόρουμ στο Μπελέμ, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι τα Κοινωνικά Φόρουμ δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι χρήσιμα στο βαθμό που εμφανίζονται σαν μια έκφραση των αγώνων και των αντιστάσεων, κάνουν δυνατό το συντονισμό των κοινωνικών κινημάτων, και ενθαρρύνουν τη συζήτηση και την αντιπαράθεση για τις στρατηγικές.
Πέντε χρόνια πριν, στο ΠΚΦ που έγινε στη Βομβάη, η Ινδή συγγραφέας Αρουντάτι Ρόι επεσήμανε: "Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να συζητήσουμε επειγόντως για τις στρατηγικές της αντίστασης. Χρειάζεται να κατατείνουμε προς αληθινούς στόχους, να εξαπολύσουμε αληθινές μάχες και να καταφέρουμε αληθινή ζημιά". Τώρα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να έχουμε αυτή τη σκέψη στο μυαλό μας.
Ο Γιόζεπ Μαρία Αντέντας
διδάσκει Κοινωνιολογία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης
και είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής
του ισπανικού περιοδικού "Viento Sur".
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Publico" στις 27/1/2009.