Στις 23 του Σεπτέμβρη που μόλις πέρασε, ένας 22χρονος Φινλανδός άνοιξε πυρ εναντίον των συμμαθητών του σε μια επαγγελματική σχολή, σκοτώνοντας 10 άτομα πριν αυτοκτονήσει. Ο δράστης, μαθεύτηκε αργότερα, είχε "προβάρει" τη θεαματική του έξοδο μέσω του διαδικτύου, με βίντεο στο YouTube – η αστυνομία διερεύνησε την υπόθεση, τον άφησε όμως ελεύθερο λίγο πριν από το μακελειό. Περιστατικό που ακούγεται συνηθισμένο, ίσως, μέσα στη φρικαλεότητά του, αφού έρχεται να προστεθεί σε μια μακρά λίστα αντίστοιχων φονικών σε σχολεία και πανεπιστήμια – με το μακελειό στο Κολουμπάιν να έρχεται πρώτο στο μυαλό.
Στις 23 του Σεπτέμβρη που μόλις πέρασε, ένας 22χρονος Φινλανδός άνοιξε πυρ εναντίον των συμμαθητών του σε μια επαγγελματική σχολή, σκοτώνοντας 10 άτομα πριν αυτοκτονήσει. Ο δράστης, μαθεύτηκε αργότερα, είχε "προβάρει" τη θεαματική του έξοδο μέσω του διαδικτύου, με βίντεο στο YouTube – η αστυνομία διερεύνησε την υπόθεση, τον άφησε όμως ελεύθερο λίγο πριν από το μακελειό. Περιστατικό που ακούγεται συνηθισμένο, ίσως, μέσα στη φρικαλεότητά του, αφού έρχεται να προστεθεί σε μια μακρά λίστα αντίστοιχων φονικών σε σχολεία και πανεπιστήμια – με το μακελειό στο Κολουμπάιν να έρχεται πρώτο στο μυαλό.
Είναι το δεύτερο περιστατικό μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο για τους Φινλανδούς, καθώς το Νοέμβρη του 2007 ένας άλλος νεαρός είχε δολοφονήσει οκτώ άτομα σε γυμνάσιο, πριν σκοτωθεί κι ο ίδιος. Και σε εκείνη την περίπτωση, ο δράστης είχε δημοσιοποιήσει, διά του διαδικτύου, τα δικά του μανιφέστα.
Το παράδοξο σ’ αυτή την περίπτωση ίσως είναι ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας θεωρείται από πολλούς υποδειγματικό για την ελευθερία του πνεύματός του –και όντως, σε αρκετές αρχές του φαντάζει παράδεισος σε σχέση, για παράδειγμα, με το δικό μας–, κάτι που κάνει δύσκολη, με την πρώτη ματιά, την ενοχοποίηση του bullying και της καταπίεσης εντός του σχολικού συστήματος, που αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ερμηνείας τέτοιων περιστατικών. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με περσινή έρευνα του Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών της Γενεύης, η Φινλανδία είναι τρίτη παγκοσμίως στα ποσοστά οπλοκατοχής1, μετά τις ΗΠΑ και την Υεμένη. Το σχετικό νομικό πλαίσιο είναι από τα πλέον ελαστικά στην Ευρώπη, επιτρέποντας στους πολίτες να οπλοφορούν από τα 15 τους χρόνια (απόρροια, λένε, της διαχρονικής αντιπαλότητας της χώρας με τη Ρωσία). Και όπως δείχνει και η βορειοαμερικάνικη εμπειρία, σε μια κουλτούρα όπου η οπλοκατοχή θεωρείται τόσο φυσική και δεδομένη, δεν είναι καθόλου δύσκολο να χαθεί το όριο – αν τέθηκε, βέβαια, και ποτέ.
Ένα διαρκές σόου
Οι δράστες, θυμίζοντας και την περίπτωση του Σέουνγκ Χούι Τσο, του νοτιοκορεάτικης καταγωγής φοιτητή που σκότωσε 32 ανθρώπους στο Virginia Tech τον Απρίλιο του 2007 και φρόντισε ο ίδιος να προμηθεύσει τα ΜΜΕ με τη βιντεοσκοπημένη απολογία-μανιφέστο του, στήνουν τις επιθέσεις τους σαν ένα ολοκληρωμένο προσωπικό σόου: όχι μόνο σκοτώνουν, αλλά και προσφέρουν άφθονο ακόμα υλικό στο κοινό – καλοί μαθητές της εποχής της κυριαρχίας των μίντια, μοιάζουν να προσπαθούν να εξασφαλίσουν την προσοχή για λίγα παραπάνω λεπτά. Σε έναν κόσμο όπου όλα γίνονται θέαμα κι ο θάνατος εμπορεύσιμο είδος –όταν δεν βαφτίζεται παράπλευρη απώλεια– με όλη την πραγματικότητα να κομματιάζεται, να καταρρέει, το μόνο που σε σώζει από τη σιωπή είναι ο ήχος των όπλων. Μια ευκαιρία να λάμψεις κι ας σε καταπιεί η ίδια σου η φλόγα.
Το εύκολο είναι να τους βαφτίσει κανείς τρελούς και να ξεμπερδεύει. Το δύσκολο είναι να εξηγήσει κανείς γιατί αυτή η τρέλα μοιάζει να εξαπλώνεται και να βρίσκει μιμητές που σχεδόν κάνουν αγώνα να ξεπεράσουν τους εμπνευστές τους. Γιατί τότε θα έπρεπε να αναγνωρίσει την τρέλα δίπλα του, αν όχι μέσα του, υπό το υπνωτικό φως της τηλεόρασης, που εκείνη την ώρα θα δείχνει ίσως τη σφαγή πολύ περισσότερων ανθρώπων, βαφτισμένη ως "ανθρωπιστική επέμβαση", από κάποιους παράφρονες ηγέτες που, προφανώς, παράφρονες πολίτες τούς εξέλεξαν.
Και, όπως το έθεσε η μπάντα των Pitchshifter στο "As Seen on TV", στον απόηχο της σφαγής στο Κολουμπάιν, αφού περίπου τα πάντα είχαν κατηγορηθεί για το μακελειό –από τα βίντεο γκέιμ μέχρι ταινίες, όπως το "Basketball Diaries", και ένα ολόκληρο μουσικό ρεύμα, με πιο "ύποπτο" εκπρόσωπο τον Μέριλιν Μάνσον– εκτός από το ίδιο το δολοφονικό σύστημα που παράγει στρατιές ανθρώπων που δεν βλέπουν μπροστά τους παρά τοίχους: "Άλλη μια ομάδα έφηβοι-τέρατα πυροβολούσαν στο σχολείο τους σήμερα. Τι τους οδηγεί σ’ αυτό; Τα βίντεο γκέιμ; Ο Μέριλιν Μάνσον; Ω, δεν μπορεί να φταίνε οι γονείς ή το γεγονός ότι το σχολείο είναι χάλια ή ότι τους αθληταράδες2 τους χαϊδεύουν όταν βαράνε τους σπασίκλες3 και ότι οι δουλειές που θα κάνεις μετά την αποφοίτηση είναι ηλίθιες, βαρετές, χωρίς νόημα, και ένα αδιέξοδο προς την παράνοια…"
Μαρία Ξυλούρη
1. Περισσότερες από 1,6 εκατ. άδειες οπλοφορίας σε πληθυσμό 5,2 εκατ. ανθρώπων.
2. The jocks: Αναφέρεται στους μαθητές που έχουν καλές αθλητικές επιδόσεις και συνήθως είναι οι δημοφιλέστεροι στα βορειοαμερικάνικα σχολεία.
3. The weirdos: Οι "παράξενοι", οι περίεργοι μαθητές που ξεχωρίζουν για λόγους εμφάνισης ή συμπεριφοράς από το κοπάδι.
Ξέρετε πώς είναι να σε βασανίζουν και να σε ταπεινώνουν; Ήρθε η ώρα και το έκανα. Εσείς με βάλατε στη γωνία και μου αφήσατε μόνο μια προοπτική. Η απόφαση ήταν δική σας. Τώρα έχετε αίμα στα χέρια σας.
(Από το βίντεο που έστειλε ο Σέουνγκ Χούι-Τσο στα ΜΜΕ για τη σφαγή στο Virginia Tech τον Απρίλη του 2007)
Όλη η ζωή είναι πόλεμος, και όλη η ζωή είναι πόνος. Και θα πολεμήσεις μόνος σου τον προσωπικό σου πόλεμο.
(Από βίντεο που είχε ανεβάσει στο YouTube ο Μάτι Γιουχάνι Σάαρι, δράστης της πρόσφατης σφαγής στη Φινλανδία)
Επεισόδια του… σόου
Μερικά από τα πιο αιματηρά επεισόδια σε σχολεία και πανεπιστήμια τα τελευταία χρόνια:
Ιανουάριος 2002, ΗΠΑ: Ένας φοιτητής, αποβληθείς από νομική σχολή της Βιρτζίνια, σκοτώνει τον πρύτανη, έναν καθηγητή κι ένα φοιτητή και τραυματίζει άλλους τρεις.
Απρίλιος 2002, Γερμανία: Σε πόλη της Ανατολικής Γερμανίας μαθητής ανοίγει πυρ λέγοντας ότι δεν θα γράψει διαγώνισμα στα μαθηματικά. Σκοτώνει 17 ανθρώπους πριν αυτοκτονήσει.
Μάρτιος 2005, ΗΠΑ: Ένας 16χρονος μαθητής λυκείου δολοφονεί πέντε συμμαθητές του, καθώς κι ένα δάσκαλο και ένα φρουρό, σε σχολείο καταυλισμού Ινδιάνων στη Μινεσότα. Προηγουμένως είχε σκοτώσει τον παππού του κι ένα ακόμα άτομο.
Σεπτέμβρης 2006, Καναδάς: Σκοτώνεται ένας μαθητής και τραυματίζονται άλλοι 19 σε κολέγιο του Μόντρεαλ. Ο δράστης αυτοκτονεί μετά από μάχη με την αστυνομία.
Οκτώβρης 2006, ΗΠΑ: Ένας οδηγός φορτηγού επιτίθεται σε σχολείο της κοινότητας των Μενονιτών στην Πενσιλβάνια. Πυροβολεί 10 κορίτσια, σκοτώνει τα πέντε και αυτοκτονεί.
Απρίλης 2007, ΗΠΑ: Ο Σέουνγκ Χούι Τσο, φοιτητής του πανεπιστημίου Virginia Tech, σκοτώνει 32 ανθρώπους και τραυματίζει άλλους 15, πριν αυτοκτονήσει, στην πιο αιματηρή σφαγή σε πανεπιστήμιο στην ιστορία των ΗΠΑ.
Νοέμβρης 2007, Φινλανδία: Ο Πέκα-Έρικ Αουβίνεν δολοφονεί έξι συμμαθητές του, τη σχολική νοσοκόμα και το διευθυντή σε γυμνάσιο της πόλης Τζοκέλα κοντά στο Ελσίνκι. Αυτοκτονεί.
Φεβρουάριος 2008, ΗΠΑ: Μια φοιτήτρια της νοσηλευτικής σκοτώνει δύο γυναίκες κι έπειτα αυτοκτονεί μπροστά στα μάτια των συμφοιτητών της σε κολέγιο της Λουϊζιάνας.
Φεβρουάριος 2008, ΗΠΑ: Ένας άντρας ανοίγει πυρ σε αίθουσα διαλέξεων σε πανεπιστήμιο κοντά στο Σικάγο. Σκοτώνει πέντε ανθρώπους και τραυματίζει 18 πριν αυτοκτονήσει.