Είναι πράγματι δύσκολο να γράψει κανείς για τα δεκατέσσερα χρόνια μιας εφημερίδας, ιδιαίτερα κάτω από το βάρος ότι τούτο το φύλλο αποτελεί το τελευταίο της. Δεν θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στην υποχρέωση αυτή που έχουμε σαν συντακτική επιτροπή, απέναντι στους εαυτούς μας αλλά και στους αναγνώστες μας, παρά μόνο αν η αποτίμηση γίνει με βάση τους στόχους που είχαν τεθεί, αλλά και τις ανάγκες και τα κενά που επιχειρήθηκε να καλυφθούν με την έκδοση της νέας, τότε, εφημερίδας.
1996… Η αρχή
Βρισκόμαστε σε μία δύσκολη, φαινομενικά άγονη πολιτική περίοδο. Μπαίνουν οι βάσεις κυριαρχίας του σημιτισμού, σιγά-σιγά διαμορφώνεται το ασφυκτικό πολιτικό σκηνικό που θα βιώσουμε με τη δικομματική εναλλαγή την επόμενη δεκαετία. Οι σπασμοί της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, η στενωπός της ΟΝΕ, η βαλκανική κρίση, τα θερμά πολεμικά μέτωπα στον Κόλπο και στη Γιουγκοσλαβία σφραγίζουν τη νεοταξική περίοδο. Η κατάσταση πνευμάτων μάλλον παραλυτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Η Αριστερά σε επταετή αφασία μετά την κατάρρευση του 1989, χωρίς προβληματισμό, χωρίς αυτοκριτική, χωρίς τόλμη.
Είπαμε, όμως, στην αρχή: φαινομενικά άγονη πολιτικά περίοδος.
Οι απαιτήσεις
Δεν ήταν εύκολη υπόθεση μία τέτοια εφημερίδα. Τι είδους εφημερίδα δηλαδή; Όχι ένα βήμα “ελεύθερης” έκφρασης των συντακτών της, με την έννοια του προσωπικού ιδεολογικού “ξεμπουκώματος”. Δεν επρόκειτο βέβαια περί αυτού. Δεν επρόκειτο ούτε για ένα τυπικό κομματικό έντυπο. Μία οργάνωση οφείλει να έχει καθοδήγηση, γραφεία, μέλη οπωσδήποτε –αν και στην πράξη στις οργανώσεις-καρικατούρα αυτό δεν είναι πάντα απαραίτητο–, οφείλει να έχει και την εφημερίδα “της”. Όχι, εδώ είχαμε να κάνουμε με μία προσπάθεια σε εξέλιξη, όπου η Αριστερά! καλούνταν να παίξει το σύνθετο ρόλο του συνεκτικού ιστού, του πολιτικού και ιδεολογικού τροφοδότη, του εκφραστή και του πολλαπλασιαστή της κίνησης ενός ολόκληρου δυναμικού, σταδιακά όλο και πλατύτερου, όλο και πιο έξω από τα όρια της δεδομένης πολιτικής οργάνωσης.
“Να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα, την κοινωνία, την Αριστερά.”
“Να αναδειχτεί η πολιτική γραμμή του Αριστερού Πόλου κόντρα στο νεοφιλελευθερισμό και τη Νέα Τάξη, να αλλάξει το τοπίο, να πληγεί ο δικομματισμός.”
“Να έρθουν κοντά μας μεγάλα κινήματα από κάθε γωνιά του πλανήτη, να αναγεννηθεί ο διεθνισμός μιας νέας κοινότητας των αγωνιζόμενων λαών.”
“Να αναδειχτεί μέσα από το αναγκαίο ιδεολογικό έργο αλλά και την πρακτική κίνηση η επικαιρότητα του κομμουνισμού.”
“Μετεξέλιξη σε κομμουνιστική οργάνωση, ζωντάνεμα και δυνάμωμα της κομμουνιστικής Αριστεράς.”
Ακούγονται βαριά και δυσβάσταχτα; Κι όμως, ήταν, κωδικά και συνθηματικά διατυπωμένα, τα περιεχόμενα-καθήκοντα στα οποία κλήθηκε να ανταποκριθεί αυτή η εφημερίδα.
Δυσκολίες…
Ένα φύλλο με τέτοιο σύνθετο χαρακτήρα που μάλιστα στηρίζεται σε πρωτόπειρους στην συντριπτική τους πλειοψηφία συντάκτες, ερασιτέχνες και βέβαια… εθελοντές, είναι φυσικό να συγκεντρώνει αρκετά κουσούρια και στη μορφή και στο περιεχόμενό του. Δεν μπορούν εύκολα να συνδυαστούν οι απαιτήσεις σχολιασμού και παρακολούθησης της επικαιρότητας με την ανάδειξη και την επικέντρωση στα στοιχεία της πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Η υπερπολιτικοποίηση και ο στείρος δημοσιογραφικός λόγος είναι οι συμπληγάδες, ενώ η απαίτηση ανάδειξης και διάδοσης μίας αιχμηρής και μάχιμης κατανοητής στους πολλούς πολιτικής γραμμής είναι μία διαρκής επίπονη άσκηση γραφής, σε ύφος και ουσία, για το σύνολο της συντακτικής επιτροπής και για τον καθένα ξεχωριστά. Εδώ εντάσσεται και παίρνει τα πραγματικά της χαρακτηριστικά η έννοια της “στράτευσης”. Στράτευση –χωρίς εισαγωγικά– για την υπηρέτηση των στόχων που τέθηκαν παραπάνω. Όλα τα εκφραστικά μέσα, οι δυνατότητες και οι δεξιότητες υποτάσσονται, επιχειρείται αυτό διαρκώς, σε αυτούς τους κεντρικούς πολιτικούς στόχους.
Απλότητα και όχι απλοϊκότητα ή υπεραπλούστευση, λαϊκότητα και όχι λαϊκισμός, πολιτική ουσία και όχι ξύλινα στερεότυπα μιας αριστερίστικης κλασικής εικονογραφίας, ανάδειξη των ζωντανών χαρακτηριστικών των κινητοποιήσεων μικρών και μεγάλων και όχι ξερή καταγραφή ή στείρα υμνολογία των σημαντικών εξεγέρσεων που συγκλόνισαν τη δεκαπενταετία: σε αυτά τα στοιχήματα δοκιμάστηκε η “Αριστερά!”, δοκιμαστήκαμε και ατομικά όλοι όσοι εμπλακήκαμε σε αυτή την προσπάθεια…
Επιτυχίες
Το δυναμικό της εφημερίδας καταπιάστηκε και πάλεψε με τα προβλήματα και τις δυσκολίες και γι’ αυτό κατοχύρωσε βήμα το βήμα ένα φύλλο δυναμικό, με άποψη και γραμμή, φρέσκο και ζωντανό, επίκαιρο και ενημερωμένο, δικτυωμένο όχι μόνο στα ντόπια καυτά μέτωπα αλλά ακόμα και στις διεθνείς εστίες της έντασης ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και τη νεοταξική βαρβαρότητα. Αναγκαστικά θα σταχυολογήσουμε: Στο επίπεδο της πολιτικής γραμμής μονιμοποιήθηκε μία ομογενοποίηση στις βασικές σταθερές. Η Βαλκανική αναταραχή, η αντίθεση στον ευρωπαϊσμό, ο αντικυβερνητισμός και η αντιδικομματική διαχωριστική γραμμή, η παγκόσμια οικονομική κρίση και τα ελλαδικά της χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερα η αντιιμπεριαλιστική-διεθνιστική γραμμή απέναντι στους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία, στην αλβανική εξέγερση, η στάση απέναντι στην τρομοϋστερία και τη Νεοταξική επέλαση μετά τους δίδυμους πύργους, η ξεκάθαρη αντικυβερνητική γραμμή μετά την καταστροφή στην Πελοπόννησο και τη δολοφονία του Αλέξη. Όλα αυτά αποτελούν “στιγμές” πολιτικών τοποθετήσεων που έδωσαν το στίγμα της εφημερίδας σε κρίσιμες περιόδους.
Ακόμα τέσσερα στοιχεία. Ήταν συνειδητή πολιτική επιλογή στα πλαίσια της ανάδειξης του Αριστερού πόλου το άνοιγμα των σελίδων στο διάλογο του κόσμου της Αριστεράς, με εντυπωσιακή ανταπόκριση. Το δεύτερο στοιχείο: από την πρώτη περίοδο ακόμα της μηνιαίας έκδοσης χρωμάτισε τον προσανατολισμό της εφημερίδας η εξωστρεφής ματιά οπουδήποτε στον πλανήτη αναπτύσσονταν απόπειρες, εξεγέρσεις, αντιστάσεις. Δύο φαινομενικά ανόμοια “παραδείγματα”: η εξέγερση στα Γαλλικά προάστια και η μεγάλη αλλαγή στο Νεπάλ προβλήθηκαν με ιδιαίτερο βάρος και ξεχωριστή άποψη από την “Αριστερά!”, προσδίδοντάς της μοναδική “πληροφοριακή” αξία για το σύνολο του ελλαδικού τύπου. Ιδιαίτερο βάρος έδωσε η “Αριστερά!” και στον αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα. Το παρακολούθησε από την πρώτη στιγμή της γέννησης του, στο Σιάτλ, το υποστήριξε και έπαιξε σοβαρό ρόλο στην ανάδειξη του σε ελλάδικό επίπεδο. Το τρίτο στοιχείο: η καθιέρωση περιοδικά του ένθετου “Σελίδες της Αριστεράς” έδωσε πολύτιμο υλικό ιδεολογικής συγκρότησης, εμπλουτισμού της σκέψης και προβληματισμού με επιχειρήματα, βάθος ανάλυσης ακόμα και με ιστορικά στοιχεία.
Και τέλος, αλλά όχι τελευταίο σε αξία –το αντίθετο–, δόθηκε σταδιακά όλο και μεγαλύτερο βάρος στην παρουσίαση και την ανάδειξη μεγάλων αλλά και μικρών-τοπικών κινήσεων και αντιστάσεων.
Το τέλος είναι μια νέα αρχή
Είναι η ώρα από αυτές τις γραμμές για ένα μεγάλο από καρδιάς ευχαριστώ σε όλους όσους εργάστηκαν σε κάθε τομέα της εφημερίδας. Στην σύνταξη, στην επιμέλεια, στην διόρθωση, στην αποστολή, στους συνδρομητές, στην διακίνηση, στα οικονομικά, στα γραφιστικά, στην σελιδοποίηση, στις φωτογραφίες, στο αρχείο, στην ιστοσελίδα κ.ο.κ. Σε όλους όσους στήριξαν, προώθησαν και έδωσαν ζωή σε αυτή τη δεκατετράχρονη προσπάθεια.Χωρίς αυτούς δεν θα ήταν δυνατή η έκδοση και η εμβέλεια που έχει αποκτήσει. Είναι πραγματικά όλοι αυτοί πάρα πολλοί. Όσοι μπορεί να ενσαρκώνουν τη ζωντανή κίνηση που πασχίσαμε να αποδώσουμε, να χρωματίσουμε, να προσανατολίσουμε στο μέτρο του δυνατού μέσα και από τις γραμμές αυτής της εφημερίδας το τελευταίο φύλλο της οποίας κρατάτε στα χέρια σας.
Κι αν αυτή την ώρα δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη λύπη και τη μελαγχολία που αυθόρμητα συνοδεύουν κάθε τι το τελευταίο, ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι ένα “τέλος” σαν αυτά που έχουμε συνηθίσει σε πολιτικά και εκδοτικά εγχειρήματα. Αλλά είναι ένα αναγκαίο τέλος που δίνει ώθηση σε μία νέα αρχή. Είναι μία συνειδητή απόφαση που σταθμίζει τις νέες συνθήκες της συγκυρίας, αλλά και τα εφόδια που έχει πλέον συσσωρεύσει αυτή η μακριά πορεία. Στην ίδια γραμμή του “Να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα, την κοινωνία, την Αριστερά”, υπάρχουν οι όροι για ένα νέο προωθητικό βήμα σύνθεσης και ανοίγματος στη ζωντανή κοινωνία. Αυτή είναι η απαίτηση της στιγμής. Το αναγνωρίζουμε και το τολμούμε. Αυτό μάθαμε αυτά τα δεκατέσσερα χρόνια. Όχι στο βόλεμα, στην επάρκεια, στην παραλυτική αναπαραγωγή, στην ακίνδυνη στασιμότητα. “Αριστερά!”… Αριστερά!… Αριστερά!
Μαχητική, ζωντανή, κινηματική εφημερίδα!
Αυτή η εφημερίδα ήταν πάνω από όλα εφημερίδα του κόσμου που τη διάβαζε, τη στήριζε, τη διακινούσε. Ήτανε παντού: στα τραπεζάκια των εκδηλώσεων, στα χέρια των διαδηλωτών, στις ζωντανές πωλήσεις σε συγκεντρώσεις, είτε χέρι-χέρι στους χώρους δουλειάς και σε παρέες.
Από την πρώτη στιγμή της έκδοσής της φιλοδόξησε να είναι μέσα στα κινήματα, στις αντιστάσεις, στις εξεγέρσεις. Όπου παρεμβαίναμε υπήρχε μία ακόμα προτεραιότητα: τι, πώς θα γραφτεί στην εφημερίδα για να αποτυπώσει την κίνηση του κόσμου. Κι όπου δεν έφτανε η παρουσία μας κάναμε τα πάντα για να φτάσει το αφτί μας και το μάτι μας, ώστε να διαμορφώνουμε μία γνήσια και φρέσκια άποψη που θα προωθήσει το κίνημα και στη χώρα μας. Σιάτλ, Πόρτο Αλέγκρε, Φλωρεντία, Γένοβα, αντιπολεμικές διαδηλώσεις, συγκρούσεις για το ΑΣΕΠ, μαθητικοί αγώνες ενάντια στον Αρσένη, εργατικός ξεσηκωμός για το Ασφαλιστικό Γιαννίτση, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στην Αθήνα, Άρθρο 16, Δεκέμβρης, ήμασταν σχεδόν παντού.
Αλλά θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό και τιμητικό ότι αναδείξαμε πολλούς “μικρούς” και αφανείς αγώνες από όλη την Ελλάδα. Από τις κινητοποιήσεις για τα κλεισίματα εργοστασίων στη Β. Ελλάδα, ως τις αντιστάσεις για τις εγκαταστάσεις λιθάνθρακα, τις συγκρούσεις για τους ΧΥΤΑ στη Λευκίμη, τα Λιόσια και το Γραμματικό και από τα αγροτικά μπλόκα στην Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία ως τους αγώνες των κατοίκων στην Ηλεία και τη Μεσσηνία μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007, τις κινήσεις πολιτών ενάντια στις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, αλλά και τις αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες στις γειτονιές της Αθήνας και στο λιμάνι της Πάτρας.
Η εφημερίδα στήριξε αποφασιστικά τις πρώτες δημοτικές παρεμβάσεις στη Νίκαια και στη συνέχεια σε Αχαΐα, Θεσσαλονίκη και μία σειρά περιοχές της χώρας.
Πολλοί αγωνιστές μάς τίμησαν αναγνωρίζοντας στις σελίδες μας ένα πολύτιμο βήμα, πολλές φορές το μοναδικό προβολής και στήριξης. Σαν ένθετα στα φύλλα της Αριστεράς βρήκαν φιλόξενο χώρο οι περιοδικές εκδόσεις των εκπαιδευτικών, των φοιτητών και των μαθητών (Εκτός ύλης, Δίκτυο κριτικής και δράσης στην παιδεία, Αριστερά των μαθητών, Αριστερά Σχήματα) αντανακλώντας ζωντανές κινήσεις κριτικής και αντίστασης στην εκπαίδευση.
Βήμα Αριστεράς
Οι σελίδες της “Αριστεράς” σταδιακά όλο και πιο συχνά μετατράπηκαν σε βήμα διαλόγου και αντιπαράθεσης του κόσμου της πολιτικής και κοινωνικής Αριστεράς. Εκατοντάδες ήταν όσοι ανταποκρίθηκαν στα καλέσματα διαλόγου και συνέβαλαν καθοριστικά σε κρίσιμες καμπές ώστε η ώθηση “αριστερά και ενωτικά” να χρωματίσει τις εξελίξεις. Ο συντροφικός διάλογος και η αντιπαράθεση έδειξαν ένα δρόμο για την ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση και την ανοιχτή διαπάλη και διαμόρφωση συσχετισμών με άξονα τα πραγματικά πολιτικά προβλήματα. Το διήμερο για την επέτειο έκδοσης της “Αναγέννησης” αποτέλεσε σημαντικό γεγονός συζήτησης, αντιπαράθεσης και συνεύρεσης του κόσμου της Αριστεράς σε ένα σταυροδρόμι εξελίξεων που οδήγησαν στην αρχική συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ. Σε κομβικές καμπές για την ενότητα και τον προσανατολισμό της Αριστεράς, η εφημερίδα έπαιξε αποφασιστικό ρόλο, σαν χώρος έκφρασης, ζύμωσης και σύνθεσης. Όχι ταμπέλες, όχι τεχνητά τείχη, όχι περιχαρακώσεις. Στη μικροπολιτική, στις διπλότητες, στην επικοινωνιακή πολιτική αλλά και στην κομματική αυτοϊκανοποίηση η εφημερίδα άνοιξε σταθερά μέτωπο. Στην πράξη έδειξε το δρόμο του Αριστερού πόλου. Σε αυτή την κατεύθυνση ανέδειξε εγχειρήματα και απόπειρες από το διεθνή χώρο (Ευρώπη, Λ. Αμερική). Και σε αυτή τη γραμμή είναι προφανές ότι θα επιμείνουμε…
Οι διεθνιστικές πρωτοβουλίες
Από το ξεκίνημά της, η εφημερίδα –τότε μηνιαία– έδωσε το στίγμα της. Με σημαντικούς αντιπροσώπους από τα κομμουνιστικά και απελευθερωτικά κινήματα του Κογκό, της Τουρκίας, των Φιλιππίνων και του Περού στήθηκαν μαζικές εκδηλώσεις σε πόλεις της Ελλάδας, όπου πολύς κόσμος γνώρισε σπουδαία κινήματα και εκδήλωσε την αλληλεγγύη του. Η πανελλαδική καμπάνια “Το Μεξικό είναι κοντά μας” με θέμα το –άγνωστο στην Ελλάδα– αριστερό λαϊκό αντάρτικο του EPR, γνώρισε μεγάλη επιτυχία, σε μία περίοδο όπου η Λ. Αμερική, με εξαίρεση τη ζαπατίστικη εξέγερση, δεν ήταν της μόδας, ούτε είχε ξεμυτίσει το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα. Οι καμπάνια για το Αργεντινάτσο ήταν η πρωτοβουλία που ξεχώρισε ανάμεσα σε διάφορες κινήσεις και διεθνιστικές αποστολές για τον αγωνιζόμενο παλαιστινιακό λαό, τις Φιλιππίνες, την αλληλεγγύη στα Βαλκάνια. Με την παρουσίαση πρωτότυπων κυβερνητικών εγχειρημάτων από όλο τον πλανήτη (Νεπάλ, Βενεζουέλα, Βολιβία), από τη μια, και σημαντικών κινημάτων και εξεγέρσεων (Αργεντινή, Γαλλία, Γουαδελούπη), από την άλλη, επιχειρήθηκε να προβληθεί μια φρέσκια ματιά, για ένα νέο διεθνισμό, στην κατεύθυνση της οικοδόμησης της Διεθνούς Κοινότητας των Λαών.
Η “Αριστερά!” ήταν πάντα στο πλεύρό των εξεγέρσεων. Έπαιξε ενεργητικό ρόλο ιδιαίτερα στην εξέγερση της ελληνικής νεολαίας τον Δεκέμβρη του 2008 στην προβολή, στην ανάπτυξη και τον προσανατολισμό του κινήματος.
Πλούτος Ιδεών
Η καθιέρωση του ένθετου “σελίδες της Αριστεράς” κάλυψε επιτυχημένα την ανάγκη της ιδεολογικής συγκρότησης και μόρφωσης σε ένα εύρος και ένα βάθος που σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να καλύψει η δεκαπενθήμερη εφημερίδα. Πολλοί ντόπιοι και ξένοι διανοούμενοι, πανεπιστημιακοί, στελέχη κομμάτων και οργανώσεων, σημαντικοί άνθρωποι της Αριστεράς, άνθρωποι της Τέχνης τίμησαν την εφημερίδα μας και την πλούτισαν με τη συμμετοχή τους. Από μεγάλες ηγετικές μορφές επαναστατικών κινημάτων πάρθηκαν συνεντεύξεις, οργανώθηκαν αποστολές σε φόρουμ προβληματισμού στο εξωτερικό, μεταφράστηκαν και δημοσιεύτηκαν βαρύνοντα κείμενα και ντοκουμέντα ανάλυσης και προσανατολισμού. Όσοι ενδιαφέρονται ας αναζητήσουν πολύ σημαντικές υπογραφές όχι μόνο στα ειδικά ένθετα μα και στις στήλες “σε μεγεθυντικό φακό”, “σημειώματα”, στα “διεθνή” και αλλού, στο διαδικτυακό αρχείο. Οικονομική κρίση, παγκοσμιοποίηση, Ευρωπαϊσμός, Κομμουνιστικό κίνημα, Ρόζα, Γκράμσι, κάποια από τα περιεχόμενα, για αναζήτηση…