Ηγεμονία και φθορά του δικομματισμού
Η μεγάλη διάσταση που παίρνει στα ΜΜΕ η “μεγάλη νίκη” του ΠΑΣΟΚ και το μεγάλο ποσοστό που συγκέντρωσε έχει καθαρά προπαγανδιστικό χαρακτήρα. Αποσκοπεί στο να σταθεροποιήσει στη συνείδηση του λαού την αίσθηση “αυτοί θα μας κυβερνήσουν”. Να αποκρύψει τη μεγάλη φθορά του δικομματισμού, που εκφράζεται με σαφή τρόπο και στα εκλογικά μεγέθη. Να δώσει χρόνο στο σύστημα για την αναστύλωση του δικομματισμού – καθώς η νικήτρια πτέρυγα απειλείται με γρήγορη φθορά, με βάση τα μέτρα που καλείται να λάβει, ενώ η ηττημένη είναι δύσκολο να ανακτήσει αξιοπιστία και θα δοκιμαστεί. Συνεπώς, το 44% του ΠΑΣΟΚ ή το 77,4% που συγκέντρωσε αθροιστικά ο δικομματισμός υπερπροβάλλονται, προκειμένου να δημιουργηθεί η αίσθηση αδυναμίας στο λαό για την ανατροπή του δικομματισμού. Αντίθετα, το ζήτημα που θα όφειλε να αναδειχθεί και να διερευνηθεί είναι η απώλεια από το δικομματισμό πάνω από 1.000.000 ψήφων σε σχέση με το 2004 – που ακόμη κι αν ληφθεί υπόψη ο ΛΑΟΣ και μιλήσουμε για τα τρία κόμματα του πλούτου, πάλι υπάρχει απώλεια πάνω από 830.000 ψήφων σε σχέση με το 2004.
Κείμενα: Χρίστος Καραμάνος
Ένα εκατομμύριο λιγότεροι ψήφοι
Ας εξετάσουμε την περίοδο από το 1989 και μετά, από τότε, δηλαδή, που με εφαλτήριο τις κυβερνήσεις συνεργασίας μπήκαν τα θεμέλια του νεοφιλελευθερισμού. Τα εκλογικά ποσοστά δείχνουν δύο χρονικά σημεία καμπής, το 1993 και το 2004. Το 1993 είναι στιγμή της κατάρρευσης της μισητής κυβέρνησης Μητσοτάκη και της επανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία για τα επόμενα 11 χρόνια, με το ΠΑΣΟΚ να συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων που συγκέντρωσε σε ολόκληρη τη μεταπολιτευτική περίοδο (3.224.777 ψήφοι). Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο κύμα νεοφιλελεύθερης επέλασης. Βασικό στήριγμα της αστικής ηγεμονίας τα ιδεολογήματα του εκσυγχρονισμού και του ευρωπαϊσμού και η σύγχρονη Μεγάλη Ιδέα (ένταξη στην ΟΝΕ, εξόρμηση στα Βαλκάνια, Ολυμπιάδα 2004). Οι προσδοκίες διαψεύδονται οικτρά, και το 2004 έχουμε την κατάρρευση της κυβέρνησης Σημίτη, έπειτα από μια εύκολη και αναμενόμενη εκλογική νίκη το 2000. Όμως, το 2004, στα μάτια του λαού η κυβέρνηση Σημίτη έχει γίνει μια βαθιά αντιλαϊκή κυβέρνηση. Βασική αιτία η ολοφάνερη στήριξη του πλούτου από το ΠΑΣΟΚ (με ιδιωτικοποιήσεις, χρηματιστήριο, σκάνδαλα), η υποταγή στους Αμερικάνους (παράδοση Οτσαλάν, πόλεμος στη Σερβία) και κυρίως η μεγάλη χειροτέρευση του βιωτικού επιπέδου του λαού.
Το σύστημα τότε είχε ήδη ετοιμάσει μια εναλλακτική λύση, τη Νέα Δημοκρατία του Κ. Καραμανλή. Είναι η ΝΔ που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη δύναμή της στη διάρκεια της μεταπολίτευσης το 2004 (3.360.506 ψήφοι). Κεντρική αιχμή της η διαφάνεια και οι μεταρρυθμίσεις. Μέσα στη σήψη της κυβέρνησης Σημίτη, το σύστημα καταφέρνει να διαμορφώσει μέσα σε λαϊκά στρώματα μια κατάσταση ανοχής, συνδυασμένη με ελπίδα, στη λογική “δεν μπορεί να πάνε τα πράγματα χειρότερα”. Κι όμως, χρειάστηκαν μόλις 5,5 χρόνια για να οδηγηθεί η κυβέρνηση Καραμανλή, η χειρότερη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης, σε κυριολεκτική κατάρρευση.
Σε όλο αυτό το διάστημα, από το 1990 μέχρι το 2004, το δικομματικό σύστημα λειτουργεί αρκετά καλά για τα δυναμικά κέντρα. Απορροφά τη λαϊκή δυσαρέσκεια, ενώ παράλληλα προωθεί το σκληρό νεοφιλελευθερισμό. Δεν είναι όμως αυτή η κατάσταση σήμερα. Παρ’ ότι τα ΜΜΕ κατάφεραν να δημιουργήσουν μέσα στο λαό μια κατάσταση ελπίδας και προσμονής από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου, η τάση αυτή είναι αδύναμη και ευάλωτη. Κι αυτό γιατί:
Ο λαός δύσκολα τσιμπάει πλέον. Πειθαναγκάζεται μεν, αλλά δεν δίνει μεγάλα περιθώρια ανοχής. Αυτό πιστοποιείται, για παράδειγμα, από το γεγονός ότι το νικηφόρο κόμμα συγκεντρώνει σαφώς μικρότερο αριθμό ψήφων απ’ ό,τι στις προηγούμενες καμπές, που υπήρξε αλλαγή κόμματος στην εξουσία, το 1993 και το 2004. Το ΠΑΣΟΚ συγκεντρώνει 3.000.000 ψήφους, όσες δηλαδή και το 2004, τότε που πανηγυρικά έχασε τις εκλογές.
Ο δικομματισμός μπουκώνει. Η πτώση του δικομματισμού έχει αρχίσει από το 2006 και μετά, όταν εξαντλήθηκαν τα καύσιμα της κυβέρνησης Καραμανλή (Ολυμπιάδα και τάχα ήπια προσαρμογή), όταν πια ο λαός άρχισε να νιώθει στο πετσί του ότι “έφαγε” χοντρή κοροϊδία. Οι αριθμοί δείχνουν την αποκλιμάκωση και των ποσοστών αλλά κυρίως των ψήφων του δικομματισμού. Αυτή η τάση αποκτά πλέον στοιχεία μονιμότητας. Είναι μεγάλο μέγεθος η απώλεια ενός εκατομμυρίου ψήφων σε εθνικές εκλογές –ας μη μιλήσουμε για την κατρακύλα στις ευρωεκλογές.
Δεν θα είναι εύκολη στο μέλλον η αναστύλωση του δικομματισμού. Είναι εξίσου ή και πιο πιθανή μια ακόμη μεγαλύτερη απονομιμοποίησή του. Το ΠΑΣΟΚ, το ισχυρό άλογο του δικομματισμού, θα κληθεί να πάρει άμεσα ιδιαίτερα επώδυνα μέτρα για το λαό, με βάση την κρίση. Τα μέτρα που δεν μπορούσε να πάρει η κυβέρνηση Καραμανλή. Θα στριμωχτεί επίσης από τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις, την προώθηση των αμερικάνικων συμφερόντων –με τα οποία έχει συνταχθεί– σε Αιγαίο, Κύπρο, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή. Η “νωπή εντολή” μπορεί καν να μην προλάβει να ωριμάσει. Κι έτσι δεν μπορεί να αποκλειστεί μια γενικότερη πολιτική αναδιάταξη, ακόμη και υπέρβαση του δικομματισμού, μέσα από νέα επιχειρηματικά σχήματα. Το σίγουρο είναι ότι οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις θα είναι πολύ πυκνές.
|
Κόμμα |
ΒΟΥΛΗ ’09 |
ΒΟΥΛΗ ’07 |
ΒΟΥΛΗ ’04 |
ΒΟΥΛΗ ’00 |
ΒΟΥΛΗ ’96 |
ΒΟΥΛΗ ’93 |
ΒΟΥΛΗ ’90 |
|
ΝΔ |
2.295.967 |
2.994.979 |
3.360.506 |
2.935.196 |
2.584.765 |
2.711.241 |
3.086.578 |
|
ΠΑΣΟΚ |
3.012.373 |
2.727.279 |
3.003.920 |
3.007.596 |
2.813.245 |
3.234.777 |
2.543.046 |
|
ΛΑΟΣ |
386.152 |
271.809 |
162.494 |
|
|
|
|
|
ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ* |
|
|
|
147.678 |
440.000 |
336.316 |
95.586 |
|
ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ |
9.933.222 |
9.918.917 |
9.899.472 |
9.372.541 |
9.140.742 |
8.972.258 |
8.655.014 |
|
ΨΗΦΙΣΑΝ |
7.044.362 |
7.355.026 |
7.573.368 |
7.026.527 |
6.978.656 |
7.019.193 |
6.697.994 |
|
ΕΓΚΥΡΑ |
6.858.226 |
7.159.006 |
7.406.619 |
6.868.011 |
6.780.049 |
6.899.629 |
6.585.540 |
|
ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ |
5.308.340 |
5.722.258 |
6.364.426 |
5.942.792 |
5.398.010 |
5.946.018 |
5.629.624 |
|
ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ |
5.694.492 |
5.994.067 |
6.526.920 |
6.090.470 |
5.838.010 |
6.282.334 |
5.725.210 |
|
ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ |
53,4% |
57,7% |
64,3% |
63,4% |
59,1% |
66,3% |
65,0% |
|
ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ |
77,4% |
79,9% |
85,9% |
86,5% |
79,6% |
86,2% |
85,5% |
|
ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ |
83,0% |
83,7% |
88,1% |
88,7% |
86,1% |
91,1% |
86,9% |
Παρά τη μικρή μείωση του συνολικού ποσοστού του δικομματισμού, ο τελευταίος ούτε τέλειωσε ούτε νικήθηκε ούτε έστω μπλοκαρίστηκε. Η πολύ μικρή εκλογική του απονομιμοποίηση βρίσκεται σε αντίθεση με την πλατιά καθημερινή, επαναλαμβανόμενη και διαρκή απονομιμοποίησή του στην κοινωνία, και ειδικά στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα (εργατική τάξη, αγρότες, μικροαστικά στρώματα, εργαζόμενοι).
Από την ανακοίνωση της ΚΟΕ για το εκλογικό αποτέλεσμα, 5/10/2009
Είναι ανατρέψιμη η ηγεμονία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ;
Θα ήταν ανεπίτρεπτο για την Αριστερά να μη θέτει αυτή την προοπτική, να μη θέτει τις προϋποθέσεις και τις κατευθύνσεις για το διεμβολισμό του δικομματισμού. Αυτό σημαίνει σύγκρουση με το δικομματισμό σε όλα τα επίπεδα: πολιτικό, ιδεολογικό, προγραμματικό. Αλλά και ρίζωμα της Αριστεράς μέσα στην κοινωνία και συγκρότηση πλατιών συμμαχιών, που να αναφέρονται στα φτωχά στρώματα, στην εργατική τάξη και στους εργαζόμενους, στη νεολαία, στα μικροαστικά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, ειδικά σε αυτά που υφίστανται τη διαδικασία φτωχοποίησης, προλεταριοποίησης. Εκεί μπορεί να συμπτυχθεί ένα πλατύ κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και στον ιμπεριαλισμό, με πρόταγμα την κοινωνική ανακούφιση και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Για έναν τέτοιο αριστερό πόλο υπάρχουν, όμως, ορισμένες βασικές προϋποθέσεις. Κωδικά:
Δεν μπορεί να ανατρέψει τη δικομματική ηγεμονία μια Αριστερά προσανατολισμένη στην αναζήτηση προγραμματικών συγκλίσεων με το ΠΑΣΟΚ. Χρειάζεται συνολική αντιπαράθεση με την κεντροαριστερά. Και, ταυτόχρονα, χρειάζονται πρωτοβουλίες απεύθυνσης και κοινής δράσης με πλατύ προοδευτικό κόσμο, που μπορεί να ψηφίζει ΠΑΣΟΚ.
Χρειάζεται συστηματική κίνηση της Αριστεράς προς το “λαό της κρίσης”. Όχι μιντιακή απεύθυνση, αλλά κοινωνική γείωση με οικοδόμηση δεσμών. Δημιουργία των όρων και στήριξη όλων των προσπαθειών ενάντια στον εργασιακό Καιάδα. Να τεθεί, να υλοποιηθεί από την Αριστερά και να κερδίσει μέσα στο λαό η λογική του ανυποχώρητου αγώνα.
Χρειάζεται συστηματική αποκάλυψη των πολιτικών και των ιδεολογημάτων που προβάλλει ο δικομματισμός. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να είναι στο απυρόβλητο η νεοφιλελεύθερη και αντιδραστική πολιτική της ΕΕ, δεν μπορεί να μην τίθεται εμφατικά το αίτημα να ανατραπεί το Σύμφωνο Σταθερότητας. Το ίδιο ισχύει για τη λογική της ιδιωτικοποίησης, για τη φοροληστεία του λαού και τη φοροασυλία του κεφαλαίου, για την επιχειρηματική δήθεν ευαισθησία για το περιβάλλον (πράσινη ανάπτυξη) κ.λπ.
Να αναδειχθεί η Αριστερά σε δύναμη ουσιαστικά διαφορετική, προγραμματικά ανταγωνιστική, αξιακά ελπιδοφόρα και συνεπής. Αυτή είναι η μόνη απάντηση για να μην περάσει το κλίμα “όλοι ίδιοι είναι”, για να μην εγκλωβίσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια τα νέα ενδεχόμενα σχήματα της επιχειρηματικής πολιτικής, του κάθε επίδοξου Έλληνα Μπερλουσκόνι.