Η θηλιά του χρέους
Μεγάλη δημόσια συζήτηση άρχισε να γίνεται για το δημόσιο χρέος το τελευταίο διάστημα. Παρ’ ότι το δημόσιο χρέος είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της οικονομίας της Ελλάδας –από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, μάλιστα– επιχειρείται να συγκαλυφθεί η σύνδεσή του με την πολιτική και τις κατευθύνσεις της αστικής τάξης. Επιχειρείται να συγκαλυφθεί το ποιος βαρύνεται και το ποιος ωφελείται από το δημόσιο χρέος. Αντίθετα, συσκοτίζονται οι αιτίες του προβλήματος και μεθοδεύεται μια νέα μεγάλη επίθεση στα λαϊκά στρώματα, δήθεν για την αντιμετώπισή του. Άρα πρέπει α) να γίνουν γνωστά τα βασικά στοιχεία του ζητήματος και β) να προβληθεί μια γραμμή αντίθεσης και αντίστασης σε όλα τα "εθνοσωτήρια" μέτρα που ήδη προβάρει η αστική τάξη.
Κείμενα: Χρίστος Καραμάνος
Η Ελλάδα χρεωμένη όσο δεν πάει
Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρωζώνη που έχει, εδώ και δεκαπέντε χρόνια, υψηλά ετήσια ελλείμματα αλλά και μεγάλο δημόσιο χρέος. Ο συνδυασμός γίνεται εκρηκτικός. Το ενδεχόμενο να μην μπορέσει η χώρα να πληρώσει τα ποσά που χρειάζονται για τους τόκους είναι υπαρκτό. Το ότι το κράτος δεν πλήρωνε από παλιά τα χρεολύσια δεν σημαίνει ότι πάντα θα βρίσκει κεφάλαια για να δανείζεται. Οι πιστωτές γίνονται πιο επιφυλακτικοί και δεν εμπιστεύονται να δανείσουν στο ελληνικό κράτος με μακροπρόθεσμα δάνεια. Έτσι, τα μέχρι σήμερα μακροπρόθεσμα δάνεια αντικαθίστανται με μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα, ενώ παράλληλα αυξάνουν τα επιτόκιά τους. Κυριολεκτική θηλιά. Ένα μεγάλο κομμάτι του χρέους γίνεται βραχυπρόθεσμο, τα ποσά που χρειάζονται για τους τόκους όλο και πιο μεγάλα, τα ελλείμματα μεγαλώνουν, το χρέος μεγαλώνει. Την ίδια στιγμή, η όποια ανάπτυξη της οικονομίας υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια –μια ανάπτυξη εν πολλοίς λογιστική και όχι υλική και πραγματική– πλέον αναιρείται εξαιτίας της κρίσης. Τα πράγματα βρίσκονται κοντά στο να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο.
Κοινωνικός εκβιασμός
"Αντικειμενικό το πρόβλημα, φταίει η διεθνής κρίση", δικαιολογείται η κυβέρνηση. "Να παρθούν επείγοντα μέτρα", φωνάζει επιτακτικά ο ΣΕΒ. Όλος ο αστισμός συμπαρατάσσεται με αυτή την αντίληψη. Το ΠΑΣΟΚ, επίσης. Το ΛΑΟΣ πρωτοστατεί. Και, φυσικά, όλα αυτά τα επείγοντα μέτρα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα νέο πακέτο επίθεσης στη ζωντανή εργασία και στη νεολαία. Το πιο επώδυνο απ’ ό,τι έχουμε δει μέχρι σήμερα. Υπό το μανδύα της "εθνικής σωτηρίας" και με το εκβιαστικό δίλημμα προς την κοινωνία: "ή το δέχεστε ή χρεοκοπεί η χώρα". Το ποιος (και το πώς) είναι ο πιο κατάλληλος να επιβάλει και να διαχειριστεί κοινωνικά μια τέτοια επίθεση είναι ένα από τα καθοριστικά ζητήματα των επερχόμενων πολιτικών εξελίξεων και συνδέεται με όλες τις αναζητήσεις εντός του αστικού κόσμου (πρόωρες εκλογές, υπουργοί κοινής αποδοχής, μεγάλος συνασπισμός κ.λπ.).
Η απάντηση της Αριστεράς
Η Αριστερά οφείλει να απέχει από κάθε σύμπραξη "εθνικής συνεννόησης". Οφείλει να αναδείξει ότι αιτία της ενδεχόμενης χρεοκοπίας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η νεοφιλελεύθερη πολιτική. Αυτή είναι που χρεοκόπησε – και οδηγεί και τη χώρα στη χρεοκοπία. Κάτω από τις οδηγίες της ΕΕ, άμεσες και έμμεσες (π.χ. με τον καθορισμό των επιχορηγούμενων τομέων), αποδιαρθρώθηκε ο παραγωγικός ιστός και ξεπουλήθηκε ο δημόσιος πλούτος. Οι δύο πτέρυγες του δικομματισμού πανηγύριζαν για την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ, για τη δήθεν σύγκλιση με την ΕΕ, ενώ η πραγματική παραγωγή αντί να αναπτύσσεται συρρικνωνόταν. Βιομηχανία και αγροτική οικονομία σε παρακμή. Επενδύσεις στους δυναμικούς τομείς ελάχιστες. Απογείωση του μεταπρατισμού. Μεγάλη μείωση των εξαγωγών και μεγάλη αύξηση των εισαγωγών. Τα πραγματικά εισοδήματα της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού σε διαρκή περιορισμό. Τελικά, με τέτοιου τύπου "ανάπτυξη", χωρίς ανάπτυξη της πραγματικής παραγωγής, και με ξεπουλήματα δεν αντιμετωπίζεται το δημόσιο χρέος. Αυτό είναι το μεγάλο δίδαγμα.
Κάθε "λύση" που αναπαράγει αυτό το μοντέλο αναπαράγει με χειρότερους όρους το αδιέξοδο. Η Αριστερά οφείλει να διατρανώσει ότι μόνο με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας –μια διαδικασία που στο επίκεντρό της θα έχει τον εργαζόμενο, την κοινωνία, τις ανάγκες, το δημόσιο, κι όχι το κυνηγητό του κέρδους– μόνο σ’ αυτό το πλαίσιο μπορεί να υπάρξει δυναμική ανάπτυξη και να αντιμετωπιστεί η θηλιά του χρέους.
Η τοκογλυφία σε στοιχεία
Το δημόσιο χρέος αυξάνεται τα τελευταία είκοσι χρόνια με ταχύτατους ρυθμούς και παραμένει γύρω στο 100% του ΑΕΠ. Όσο μεγάλωνε το παραγόμενο προϊόν στη χώρα (από τις δυνάμεις της εργασίας) άλλο τόσο μεγάλωνε παράλληλα και το δημόσιο χρέος. Την ίδια περίοδο, ξεπουλήθηκε σχεδόν το 80% του δημόσιου τομέα, ένα τεράστιο μέρος της δημόσιας περιουσίας. Όμως το χρέος δεν μειώθηκε καθόλου. Πρόκειται για τρανή απόδειξη της αποτυχίας της ακολουθούμενης πολιτικής του νεοφιλελευθερισμού, του ευρωπαϊσμού και του εκσυγχρονισμένου μεταπρατισμού.
Το κράτος δεν πληρώνει καθόλου τα χρεολύσια, τα ποσά δηλαδή που αφορούν την απόσβεση, τη μείωση του χρέους. Πληρώνει μόνο τους τόκους. Αυτό δεν είναι ευρύτερα γνωστό. Το κράτος πληρώνει μόνο τους τόκους, ενώ ανακυκλώνει τα δάνεια. Παίρνει νέα δάνεια για να ξεπληρώσει τα παλιά. Παίρνει πρόσθετα δάνεια για να ξεπληρώσει τους τόκους των προηγούμενων δανείων. Αυτό ακριβώς είναι που ονομάζουμε χρεομηχανή.
Οι τόκοι που πληρώνονται για τα δάνεια είναι το μεγαλύτερο μεμονωμένο κονδύλι του κρατικού προϋπολογισμού. Αντιστοιχούν περίπου στο 25% των εσόδων που συγκεντρώνει το κράτος από τους φόρους. Αν προσθέσουμε τους τόκους και τα χρεολύσια, τότε φτάνουμε σε δυσθεώρητα ποσοστά της τάξης του 75% των εσόδων από φόρους. Ακόμη μια απόδειξη ότι η ακολουθούμενη πολιτική αδυνατεί να απαλλάξει τη χώρα από τη θηλιά του χρέους.
Από το 1988 έως το 2008, οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους –αθροιστικά, δηλαδή, τα χρεολύσια (που δεν πληρώνονται) και οι τόκοι– έχουν πολλαπλασιαστεί κατά 18 φορές. Μέσα στην τελευταία δεκαετία, έχουν διπλασιαστεί. Η χρεομηχανή δουλεύει στο φουλ.
|
ΠΙΝΑΚΑΣ 1 |
||||||||
|
Έτος |
ΑΕΠ |
Δημόσιο |
ΔΧ/ |
Χρεο–λύσια |
Τόκοι |
Φορολ. |
Τόκοι/ |
Τόκοι+ |
|
2009 |
246,4 |
237,9 |
96,6% |
29,2 |
12,0 |
60,9 |
20% |
68% |
|
2008 |
245,9 |
228,9 |
93,1% |
26,3 |
11,3 |
53,8 |
21% |
70% |
|
2005 |
198,6 |
195,3 |
98,3% |
21,8 |
9,8 |
42,1 |
23% |
75% |
|
2000 |
136,3 |
124,8 |
91,6% |
13,9 |
9,9 |
32,3 |
31% |
74% |
|
ΠΙΝΑΚΑΣ 2 |
|
|
Χρεολύσια και τόκοι |
|
|
Έτος |
Πληρωμές |
|
1985 |
0,9 |
|
1990 |
4,4 |
|
1995 |
17,3 |
|
2000 |
22,7 |
|
2005 |
30,1 |
|
2008 |
37,3 |
Ποιοι κερδίζουν από το δημόσιο χρέος;
Την ώρα που ο λαός πληρώνει μέσα από τις διαδοχικές φοροεπιδρομές τεράστια ποσά σε φόρους, για να χρηματοδοτεί τους τόκους του χρέους, την ίδια ώρα κάποιοι βγάζουν τεράστια κέρδη από τα δάνεια προς το δημόσιο. Πρόκειται για το διεθνές (κυρίως) και το ντόπιο χρηματιστικό κεφάλαιο. Τράπεζες και επενδυτικά funds έχουν μεγάλες αποδόσεις από το δημόσιο χρέος. Και όταν τα πράγματα είναι παρακινδυνευμένα, όπως σήμερα, τότε εκβιάζουν για μεγαλύτερα επιτόκια. Χρησιμοποιούν δε κάποιον από τους λεγόμενους "οίκους αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας", που κάνει μια υποτίμηση, και αμέσως τα επιτόκια ανεβαίνουν. Ως προς το ποιόν αυτών των "οίκων", δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά: ευνόητο είναι ότι κάνουν ό,τι τους ζητήσουν οι πελάτες τους, οι παγκόσμιοι διαχειριστές κεφαλαίων – έτσι έβγαλαν τη Lehman Brothres σε άριστη κατάσταση λίγες μόλις μέρες προτού καταρρεύσει.
Η ουσία είναι ότι το χρηματιστικό κεφάλαιο ουσιαστικά δεν φορολογείται για τα κέρδη του. Έτσι αυξάνονται τα δημόσια ελλείμματα και διογκώνεται το χρέος, ενώ το χρηματιστικό κεφάλαιο αγοράζει τις κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις αντί πινακίου φακής, κι έτσι πάλι το κράτος στερείται εσόδων και διογκώνεται το χρέος. Και μετά έρχεται και το παίζει "δανειστής", βγάζοντας πάλι νέα προκλητικά κέρδη. Για να μην πούμε ότι οι τράπεζες δανείζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και μετά έρχονται και δανείζουν το ελληνικό δημόσιο βάζοντας το σχετικό "καπέλο", ενώ το ίδιο το δημόσιο απαγορεύεται να δανειστεί από την ΕΚΤ με βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Μια τρελή κερδοσκοπία έχει στηθεί από τα χρηματιστικά παράσιτα, που ρουφούν τον κόπο εκατομμυρίων εργαζομένων, ενώ ο δικομματισμός συγκαλύπτει και αβαντάρει τη ληστεία.
Η θέση της ΚΟΕ
-
Αγώνας για να μην περάσει κανένα νέο πακέτο σε βάρος της ζωντανής εργασίας
-
Άμεσα μέτρα ανακούφισης των εργαζομένων: ριζικές αυξήσεις στους μισθούς και στις κοινωνικές δαπάνες
-
Να φορολογηθεί δραστικά το μεγάλο κεφάλαιο
-
Άμεσα μέτρα για να σταματήσει η κερδοσκοπία γύρω από το δημόσιο χρέος
-
Όχι σε δήθεν υπερκομματικά σχήματα "εθνικής σωτηρίας"
-
Αγώνας για ριζική αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών υπέρ της Αριστεράς και σε βάρος του δικομματισμού, όρος για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας