Επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία
Είναι άγνωστο ακόμα αν η επίσκεψη Ομπάμα στην Άγκυρα θα είναι «το» ταξίδι σε μουσουλμανική χώρα, απ’ όπου ο νέος Aμερικανός πρόεδρος θα απηύθυνε μήνυμα επαναπροσέγγισης με τον ισλαμικό κόσμο μετά την καταστροφική οκταετία Μπους, όπως είχε υποσχεθεί προεκλογικά. Όπως και να έχει, είναι η πρώτη επίσκεψη του νέου προέδρου, σε διμερές επίπεδο, εκτός της αμερικανικής ηπείρου, και αυτό από μόνο του έχει το συμβολισμό του – όχι τόσο για το Ισλάμ, όσο για την Τουρκία του Ερντογάν.
Μετά από μια οκταετία εμπλοκής στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ύστερα από τις περιπλοκές που δημιούργησε η νέα κατάσταση στο Ιράκ, η επίσκεψη Ομπάμα έρχεται να αναθερμάνει τις σχέσεις αυτές και να σηματοδοτήσει μια –ίσως– νέα προσέγγιση των ΗΠΑ: θα αποδέχονται σε ένα βαθμό τις περιφερειακές βλέψεις και «καινοτομίες» της διακυβέρνησης Ερντογάν, ακόμη κι αν αυτές δεν ευθυγραμμίζονται πάντα με τις επιθυμίες της Ουάσιγκτον, προκειμένου να τις εκμεταλλευτούν για ίδιον όφελος. Η Τουρκία σαν ενεργειακός κόμβος, σαν διαμεσολαβητική δύναμη με τον ισλαμικό κόσμο και τη Μέση Ανατολή, σαν περιφερειακή δύναμη προς την Κασπία, και με αναβαθμισμένες σχέσεις με τη Ρωσία, ίσως ακόμη και σαν δίοδος προς το Αφγανιστάν, παραμένει στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ.
Ο κομπασμός του Ερντογάν, ότι «η Τουρκία είναι εκ των ων ουκ άνευ για τις ΗΠΑ» δεν βρίσκεται, λοιπόν, μακριά από την πραγματικότητα. Η επιμονή της Άγκυρας να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο και με το Ιράν (πράγμα που δεν φαίνεται να αποδέχονται οι ΗΠΑ), η επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, και το υπέρτατο «άγχος» της Άγκυρας, το ιρακινό Κουρδιστάν, αποτελούν αγκάθια – αλλά όχι τόσο οδυνηρά ώστε να ακυρώσουν άλλες πλευρές της αμερικανοτουρκικής συνεργασίας. Η πρόσφατη απευθείας επίσκεψη Aμερικανών αξιωματούχων στη Δαμασκό, όπως και τα ανοίγματα Ομπάμα προς το Ιράν και τη Ρωσία, ανεξάρτητα από την τελική τους κατάληξη (ας κρατάμε μικρό καλάθι καλύτερα…), δείχνουν ότι η νέα αμερικανική διπλωματία έχει να ωφεληθεί από μια πιο ευέλικτη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Τουρκίας.
Από την άλλη μεριά, η πρόσφατη μεγαλοπρεπής υποδοχή του προέδρου Γκιουλ στη Μόσχα, σε συνδυασμό με την επιλογή της Τουρκίας για την πρώτη επίσημη επίσκεψη του νέου πλανητάρχη, επιβεβαιώνει τη δραστήρια εξωτερική πολιτική Ερντογάν – που επιδρά και στο εσωτερικό της χώρας, όπου μέχρι και σήμερα οι κεμαλιστές αποτελούν προνομιακό συνομιλητή των ΗΠΑ.
Στον αντίποδα, η νέα αυτή αμερικανική διπλωματία συνδυάζεται με νέες «φάπες» για την αμερικανόδουλη πολιτική Μπακογιάννη. Το ίδιο το ταξίδι Ομπάμα στην Άγκυρα, η σχεδόν επιδεικτική περιφρόνηση προς την Αθήνα από Κλίντον και Μίτσελ στις επισκέψεις τους στην περιοχή, οι δηλώσεις του υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Φίλιπ Γκόρντον περί μη κατοχής της Bόρειας Κύπρου αλλά… απλής παρουσίας των τουρκικών στρατευμάτων, η πιθανή συνάντηση Ταλάτ-Κλίντον στην Ουάσιγκτον, συνδυαζόμενα και με τη δήλωση Μπαρόζο για αποσύνδεση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας από το Κυπριακό, μάλλον συνιστούν ήδη κάτι σαν «έφαγα ήττα» για την πολιτική Μπακογιάννη. Η οποία, στη δική της επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, το μόνο που «απέσπασε» ήταν… οι αμερικανικές πιέσεις για αποσυγχρωτισμό με τη Μόσχα. Κατά τ’ άλλα, ίσως το 2009 αποδειχτεί έτος «επίλυσης» του Kυπριακού (με ικανοποίηση των τουρκικών ορέξεων από ΗΠΑ και ΕΕ), πεδίον δόξης λαμπρόν για τους εδώ θιασώτες ενός ιδιότυπου ραγιαδισμού.
Γιώργος Τσίπρας