Σήμερα, για να δικαιολογηθεί η κατάσταση που βιώνουν εκατομμύρια εργαζόμενοι, επιστρατεύεται το επιχείρημα της οικονομικής κρίσης. Είναι ψέμα. Η κρίση, πέρα από πρόβλημα και κίνδυνος, αποτελεί και μια ευκαιρία να σαρωθεί ό,τι έχει μείνει όρθιο. Θεσμικά, οικονομικά, κοινωνικά… Ο εργασιακός Καιάδας δεν είναι αποτέλεσμα της “ύφεσης”. Υπήρχε και τον καιρό της “ανάπτυξης”.
Σήμερα, σε μια εξαιρετικά επιθετική στιγμή, καταγράφεται μια καινούρια πραγματικότητα, η οποία τροποποιεί τις φιγούρες των εργαζόμενων, όπως τις γνωρίζαμε. Κηρύσσει σε απαγόρευση τη μόνιμη και σταθερή εργασία και ό,τι την ακολουθούσε (ασφαλιστικό, συνδικαλισμό, προστασία των εργαζόμενων, παροχή στοιχειωδών αγαθών για το κοινωνικό σύνολο κ.ο.κ.). Κηρύσσει το βασίλειο της επισφάλειας, της προσωρινότητας, της μερικότητας. Επανατοποθετεί όχι μόνο τα στάνταρ της εργασίας αλλά και τα στάνταρ της ζωής. Νοείται πλέον ζωή η επιβίωση, παύει να αποτελεί ντροπή για την κοινωνία η ατομική και συλλογική εξαθλίωση, επιδεικνύεται σαν πρόκληση η σταθερή δουλειά και ο αξιοπρεπής μισθός, στοχοποιείται όποιος έχει ακόμα και το ελάχιστο δικαίωμα. Το βασίλειο του απασχολήσιμου, που είναι και συνταξιοδοτήσιμος και στεγάσιμος και εκπαιδεύσιμος κ.ο.κ. Ο Καιάδας πια χωράει όλους σχεδόν τους εργαζόμενους και διευρύνεται.
Κείμενα: Φειδίας Παϊρίδης
Το ΠΑΣΟΚ “είναι εδώ”…
Μετά τις εκλογές, και με την εικόνα του “νέου ΠΑΣΟΚ” να φτιάχνεται από τα ΜΜΕ και να κυριαρχεί στην εικονική πραγματικότητα, πολλοί διερωτήθηκαν “πού είναι το βαθύ ΠΑΣΟΚ”. Φυσικά, το ερώτημα είναι πλαστό, όπως πλαστή είναι και η εικόνα του “νέου και άφθαρτου”, δίνει όμως την ευκαιρία για ορισμένες σκέψεις.
Προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ και ο Παπανδρέου πολιτεύονταν με βάση μια εικόνα αξιοκρατίας, τιμιότητας, ευαισθησίας και ό,τι ακόμα μπορούσε να το φέρει σε αντιδιαστολή με την εικόνα της Νέας Δημοκρατίας. Με τη βοήθεια του Καραμανλή αλλά και αρκετών από τη μεριά της Αριστεράς, κατάφερε το εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσόν κόμμα και ο ηγέτης του να μπουν στην τηλεκολυμβήθρα του Σηλωάμ και να παρουσιαστούν άσπιλοι κι αμόλυντοι. Μετεκλογικά, η επιχείρηση κυριαρχίας της εικόνας συνεχίζεται, αλλά αρχίζει να κολλάει στη ρημάδα την πραγματικότητα.
Μιλάμε για την εικόνα. Η πολιτική; Η πολιτική του ΠΑΣΟΚ, παλιού και νέου, εδώ και δεκαετίες, δεν διαφέρει από εκείνη της Νέας Δημοκρατίας. Το είπε ο αείμνηστος, “είμαστε ένα σοσιαλιστικό κόμμα υποχρεωμένο να εφαρμόζει νεοφιλελεύθερη πολιτική”, και είχε απόλυτο δίκιο. Μόνο που, εκείνη την εποχή, έκφραζε μια αντίφαση. Με τον καιρό, η αντίφαση έπαψε να υπάρχει, κι αυτό που άλλαξε δεν ήταν η πολιτική αλλά το κόμμα. Η πραγματικότητα των πρώτων ημερών της διακυβέρνησης το δείχνει ξεκάθαρα για όποιον θέλει να το δει. Μόνο που όλοι αποφεύγουν να χαρακτηρίσουν την πολιτική των απολύσεων, του περιορισμού των κοινωνικών δαπανών, των μηδενικών αυξήσεων στους προνομιούχους του ΕΚΑΣ, της νέας επίθεσης στα ασφαλιστικά δικαιώματα κ.ο.κ. Όλα αυτά προσπαθούν να παρουσιαστούν σαν αναγκαία μέτρα λόγω της κατάστασης της οικονομίας, τη στιγμή που αποτελούν νεοφιλελεύθερες επιθέσεις μεγαλύτερης έντασης από της ΝΔ. Βλέπετε, οι καινούριοι έχουν τις 10 μονάδες διαφορά και τον “αντίπαλο” σε εμφύλιο, και άρα προχωρούν ακάθεκτοι. Ακόμα και τα περίφημα “θα διαπραγματευτώ με την Κομισιόν” μετατράπηκαν, σε μια μέρα, σε “μάλιστα, αφεντικό” και σε εφαρμογή με τον πιο απόλυτο τρόπο των εντολών.
Για όσους έχουν διάθεση να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ, και το μόνο νέο που έχει είναι οι καινούριοι υπουργοί. Είναι εδώ, προσπαθώντας, για άλλη μια φορά, να εφαρμόσει την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού καλύτερα από τη Δεξιά. Είναι εδώ με τους προβοκατόρικους βερμπαλισμούς, που βαφτίζουν το διωγμό δεκάδων χιλιάδων από το δημόσιο αξιοκρατία και μάχη ενάντια στο ρουσφέτι. (Από ένα κόμμα το οποίο διπλασίασε σχεδόν τα μέλη του προεκλογικά.) Που βαφτίζουν ρετιρέ τους εργαζόμενους στο λιμάνι, προκειμένου να προστατευτεί η σύμβαση με τους Κινέζους, την οποία οι ίδιοι χαρακτήριζαν αποικιοκρατική. Είναι εδώ, όταν ο Κουτρουμάνης από πρόεδρος των εργαζομένων στα ταμεία γίνεται υπουργός και ετοιμάζει τη νέα αντιασφαλιστική επίθεση. Όταν η ΑΔΕΔΥ αρνείται να πάρει απόφαση για τις απολύσεις δεκάδων χιλιάδων. Όταν ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ αναλαμβάνει βοηθός του Πάγκαλου. Και, φυσικά, δεν είναι μόνο του, ούτε “χάρη στη μαγκιά του”. Είναι εδώ γιατί απολαμβάνει την πλήρη υποστήριξη από τα δυναμικά κέντρα, διεθνή και εσωτερικά. Είναι εδώ σαν μια μεγάλη ελπίδα διαιώνισης του δικομματισμού, ο οποίος κινδύνευσε από την ίδια τη σαπίλα και τα σκάνδαλά του. Είναι εδώ κι έχει, για άλλη μια φορά, πολύ βρόμικη δουλειά να βγάλει για το σύστημα.
Το “όμοια κόμματα”, που λέγαμε πριν τις εκλογές, επαληθεύτηκε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο λίγες μέρες μετά από αυτές, κι όσοι ψάχνανε με το φακό να βρουν τις διαφορές του ΠΑΣΟΚ από τη ΝΔ μείνανε με το ψάξιμο, αν δεν έχουν σχέση με την πολιτική και δεν κρατάνε την εικόνα για “κάθε χρήση”.
Συμβασιούχοι – stage:
Το νέο πρότυπο για το δημόσιο
Η πρόσφατη επίθεση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στους εργαζόμενους με προγράμματα stage και τους συμβασιούχους ξεκινάει από δημοσιονομικά κριτήρια. Αλλά, όπως κι οι άλλες αλλαγές που προωθούνται, έχει κι άλλες όψεις.
Πρώτον, τη διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών και κυρίως αυτών που σχετίζονται με την εξυπηρέτηση του πολίτη. Όσοι περιμένουν να “φύγουν αυτοί” για να πάρουν θέση “οι δικοί μας” έχουν κάποιο δίκιο. Μόνο που οι θέσεις θα είναι πολύ λιγότερες και οι όροι δεν θα διαφέρουν από αυτούς του ιδιωτικού τομέα. (Το προηγούμενο φύλλο της εφημερίδας δίνει μια πολύ καλή εικόνα των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο.) Γιατί οι εντολές της Κομισιόν απαιτούν λιγότερο κράτος, και ο συντονιστής (των αντιλαϊκών επιθέσεων) Πάγκαλος σπεύδει να ενημερώσει πως “η Ελλάδα έχει τους τριπλάσιους δημόσιους υπαλλήλους απ’ όσους χρειάζεται”. Προς γνώση και συμμόρφωση των ιθαγενών αλλά σαν σήμα προς τις Βρυξέλλες πως το μήνυμα ελήφθη. Άσχετα αν οι ίδιες οι υπηρεσίες μιλάνε για δεκάδες χιλιάδες κενά, τα οποία θα πρέπει να καλυφθούν με κάποιον τρόπο.
Δεύτερον, εργαζόμενοι στα πλαίσια αυτού που ορίζει σήμερα η αγορά εργασίας. Ήδη η μονιμότητα αφορά μια συρρικνούμενη μειοψηφία και μπαίνει συνεχώς υπό αμφισβήτηση. Ο ιδιωτικός τομέας είναι το πρότυπο και προς τα εκεί θα οδηγηθούν τα πράγματα. Τα stage καταγγέλθηκαν, για να πεταχτούν στο δρόμο οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι, αλλά η λογική των stage και της σύμβασης επεκτείνεται και προνομοποιείται σε όλο το δημόσιο.
Οι εξαγγελίες για τις αλλαγές στον τρόπο πρόσληψης στο δημόσιο αλλά και ο νέος εργασιακός χάρτης για τους εκπαιδευτικούς, τον οποίο εξήγγειλε η Α. Διαμαντοπούλου, παρά το θόρυβο περί αξιοκρατίας και αντικειμενικότητας, δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματικότητα. Καταρχήν στις προσλήψεις στο δημόσιο προστίθενται και οι προσλήψεις συμβασιούχων, για να μην υπάρχει ορατός διαχωρισμός. Θα μπαίνεις με την αξία σου στο δημόσιο για 8 μήνες (το συνταγματικό όριο, για να μην ξεχνιόμαστε) και μετά σειρά έχει το ΑΣΕΠ και η αξιοκρατία. Δεύτερον, όλο το “πακέτο” φορτώνεται στο ΑΣΕΠ, μια υπηρεσία που αυτή τη στιγμή δυσκολεύεται να φέρει σε πέρας το υπάρχον έργο. Αλλά η κυβέρνηση θα κάνει απλά τον άσχετο και θα στέλνει τους διαμαρτυρόμενους στην “ανεξάρτητη αρχή”. Κάτι σαν το “τα σκάνδαλα στον εισαγγελέα”, μόνο που εδώ το πρόβλημα θα είναι πολύ πιο πραγματικό για εκατομμύρια ανθρώπους, που θα πρέπει να εξυπηρετηθούν σε νοσοκομεία, σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες. Υπάρχει η σκέψη να ενισχυθούν οι δομές του ΑΣΕΠ σε πανελλαδική κλίμακα, αλλά κανείς ακόμα δεν έχει μιλήσει για προσλήψεις στο ΑΣΕΠ, δεν υπάρχει κανένα χρονοδιάγραμμα. Ούτε σκέψη. Τι υπάρχει; Μια φιλολογία αξιοκρατίας (δεν θα μπούμε στην ουσία των προτάσεων) και το απόλυτο χάος, που είναι απαραίτητο για να μειωθούν δραστικά οι προσλήψεις και τα σχετικά κονδύλια του προϋπολογισμού.
Αντίστοιχα ο εργασιακός χάρτης για τους εκπαιδευτικούς (και αυτός χρειάζεται περισσότερη ανάλυση) αλλά και τα δημοσιεύματα για αντίστοιχες κινήσεις του Παπακωνσταντίνου δείχνουν το δρόμο για την ιδιωτικοποίηση των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο τομέα. Με το ίδιο πρόσχημα “τι μήνυμα δίνουμε στα παιδιά, όταν στον ίδιο το χώρο της εκπαίδευσης, που είναι ο κατεξοχήν χώρος μάθησης, βλέπουν να πρυτανεύουν τα “κονέ”, τα “βίσματα” και οι “άκρες”” η υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι “δεν ευθύνονται οι εκπαιδευτικοί για όλα τα στραβά, αλλά θα ξαναγράψουμε το κεφάλαιο αυτό από την αρχή”. Όπερ μεθερμηνευόμενον εστί: Το ξέρω πως δεν φταίτε, αλλά θα σας αλλάξω τα φώτα. Πράγμα το οποίο αποδεικνύεται και από τις συγκεκριμένες “προτάσεις”.
Η αρχή έχει γίνει με τους “νέους” εργαζόμενους στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ήρθε η σειρά των δημοσίων υπαλλήλων. Στον Καιάδα, αδέλφια, στον Καιάδα!
“Το ασφαλιστικό είναι μόνιμα ανοικτό”
Η δήλωση ανήκει στον Α. Λοβέρδο και έγινε τις πρώτες μέρες της νέας κυβέρνησης προϊδεάζοντας για το επίσημο άνοιγμα του ασφαλιστικού που ακολούθησε. Μάθαμε, λοιπόν, από τα πλέον υπεύθυνα χείλη πως η προηγούμενη “μεταρρύθμιση” απέτυχε και χρειαζόμαστε μια νέα “μεταρρύθμιση”. Όπως είχε αποτύχει η μεταρρύθμιση Σιούφα και ήρθε του Ρέππα, η οποία απέτυχε, για να έρθει της Πετραλιά. Και η μεταρρύθμιση του Λοβέρδου θα αποτύχει, για να έρθει η επόμενη, μέχρι η ασφάλιση να γίνει ιδιωτική υπόθεση του καθένα. Φυσικά, θα προηγηθεί “κοινωνικός διάλογος” με τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ (θα κέρδιζαν χρόνο αν έπιναν έναν καφέ στην Ιπποκράτους, αλλά μάλλον πρέπει να “γράψουν” ώρες συνεδριάσεων), το ΣΕΒ κ.ο.κ. Όσο για την ατζέντα, αν δεν θυμάστε την προηγούμενη, να σας ενημερώσουμε. Εξίσωση των ορίων ηλικίας στο δημόσιο. “Κίνητρα” για την παραμονή στην εργασία, δηλαδή θα είναι τέτοια η σύνταξη που όποιος αντέχει θα δουλεύει για να ζήσει. Μείωση των πρόωρων συντάξεων. Αναμόρφωση της λίστας για τα βαρέα και ανθυγιεινά. “Διόρθωση” κάποιων αδικιών του νόμου Πετραλιά, αν βρεθούν τα κονδύλια (που δεν θα βρεθούν). Περαιτέρω ενοποίηση ασφαλιστικών ταμείων. Και το ανέκδοτο για την πάταξη της εισφοροδιαφυγής (μάλλον ετοιμάζουν καμιά νέα χαριστική διάταξη).
Σωστά θυμάστε, είναι η ίδια ατζέντα εδώ και δεκαετίες. Το γεγονός ότι παραμένει επίκαιρη δείχνει κάτι διαφορετικό από αυτό που προβάλλουν. Δεν δείχνει την ανικανότητα των κυβερνήσεων διαδοχικά να λύσουν το πρόβλημα, αλλά την ικανότητά τους να βουλιάζουν τα ταμεία και να δημιουργούν κάθε τρεις και λίγο “εκρηκτικές καταστάσεις”. Για να βρίσκουν την αφορμή να παίρνουν νέα μέτρα, μέχρι να φτάσουμε στο στόχο που περιγράψαμε παραπάνω.
Για να μην τα ισοπεδώνουμε όλα, θα πρέπει να παρατηρήσουμε πως ο θόρυβος για την κατάσταση της οικονομίας και η άνεση της κυβερνητικής πλειοψηφίας επιτρέπουν να περάσουμε από την εγγύηση των συντάξεων από τον Γ. Παπανδρέου προεκλογικά στις σκέψεις για την καθιέρωση της “βασικής σύνταξης”. Δηλαδή, της σύνταξης προνοιακού επιπέδου, η οποία προβλέπεται από το “τριφασικό σύστημα”. Αν δεν περάσει, μην ανησυχείτε, έχουν εφεδρικό σχέδιο για την αναλογική συνταξιοδότηση και τον υπολογισμό της σύνταξης από όλο τον εργάσιμο βίο, που θα επιφέρει δραστικές μειώσεις στις ήδη πενιχρές συντάξεις.
Και αυτά μόνο με το άνοιγμα του ζητήματος…
Ο ιδιωτικός τομέας δείχνει το δρόμο
Αν υπάρχει ένας κοινωνικός χώρος όπου ο Καιάδας είναι ενεργός επί δεκαετίες, αυτός είναι ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας. Χάρη στις θεσμικές πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων του δικομματισμού, στη συνειδητή εγκατάλειψη από κόμματα και συνδικάτα, τη διάλυση κάθε ελεγκτικού μηχανισμού και την επιθετικότητα της “ιδιωτικής πρωτοβουλίας”, ο νόμος της αγοράς κυριαρχεί.
Η πρόσφατη κρίση αποτέλεσε μια θαυμάσια ευκαιρία για την προώθηση με ταχύτατα βήματα των βασικών χαρακτηριστικών τα οποία επιθυμεί το μεγάλο κεφάλαιο να έχει η αγορά εργασίας. Ελαστικοποίηση, μέχρι να ορίζουν οι επιχειρήσεις τη ζωή μας. Πλήρης ανασφάλεια, για να είναι οι εργαζόμενοι πειθήνια θύματα. Αποδοχές ανάλογα “με τις δυνατότητες” της εταιρίας, δηλαδή όλο και χαμηλότερες. Όλα αυτά και πολύ περισσότερα, όπου βασιλεύουν τα stage, οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι, η μαύρη εργασία, τα μπλοκάκια και οι υπεργολαβίες, τον τελευταίο χρόνο, απλώθηκαν καλύπτοντας τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζόμενων. Για να μην ξεχνιόμαστε, η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν περίμενε την κρίση. Η αναμονή της και μόνο έδωσε το έναυσμα για ένα κύμα αλλαγής των συμβάσεων με μειώσεις μισθών, ελαστικοποίηση, περιορισμό της εργασίας και της αμοιβής. Το γενικευμένο σύνθημα ήταν “Ξεχάστε αυτά που ξέρατε”, και η εφαρμογή του αγκάλιασε τους πάντες, από τη γενιά των 600 ευρώ μέχρι τους υπαλλήλους και τους εργάτες. Με αφορμή τα στοιχεία του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, είχαμε δώσει μια εικόνα της πραγματικότητας των εργαζόμενων στην Ελλάδα του 2008. Το 2009 η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Ο εργαζόμενος-εξάρτημα της επιχείρησης είναι πια μια πραγματικότητα, η οποία μάλιστα έχει χτυπήσει την πόρτα και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Αλλά το ακόμα τραγικότερο είναι η πλήρης σιωπή γύρω από το πρόβλημα. Εδώ βρισκόμαστε στην κοινωνική ζώνη που δεν επισκέπτονται οι τηλεοπτικές κάμερες (εκτός αν πρόκειται να χύσουν χολή οι πληρωμένοι κονδυλοφόροι) και άρα δεν υπάρχει για την τηλεδημοκρατία. Ακόμα κι αν το τετραήμερο εφαρμόζεται στη συντριπτική πλειοψηφία, αν όχι στην ολότητα, της βιομηχανίας. Ακόμα κι όταν οι καταγγελίες φτάνουν στις επιθεωρήσεις εργασίας και τα υπουργεία. Ακόμα κι όταν όλοι γνωρίζουν το τι γίνεται. Και δεν είναι μόνο η σιωπή, αλλά και η ενεργή βοήθεια του κράτους, το οποίο, αφού φαλίρισε τα ασφαλιστικά ταμεία, σπαταλάει με γοργούς ρυθμούς τα αποθεματικά του ΟΑΕΔ για να επιχορηγεί τους ιδιώτες.
Η “επίσημη” ανεργία πάνω από 10%
Αυτό είναι το αποτέλεσμα των απολύσεων βασικά του τελευταίου χρόνου. Μάλιστα, οι προβλέψεις λένε ότι το ποσοστό θα φτάσει το 12% πριν εμφανιστούν “σημάδια ανάκαμψης”. Αυτό όμως που λένε στην πραγματικότητα τα ποσοστά είναι ότι μερικές εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι βρίσκονται κυριολεκτικά στο δρόμο και καλούνται να ζήσουν με τα ψίχουλα του επιδόματος, για όσο καιρό το παίρνουν. Μετά, θα πρέπει να παρακαλάνε για ένα μεροκάματο, να ζουν οικογένειες ολόκληρες από ένα μισθό, ακόμα και των 700 ευρώ (αν υπάρχει) και να βυθίζονται αργά ή και πιο γρήγορα στην εξαθλίωση. Γιατί οι επιχειρήσεις δεν βγάλανε αρκετά κέρδη ή γιατί έπρεπε να αυξήσουν την κερδοφορία τους μειώνοντας το προσωπικό. Και γιατί τα λεφτά του ΟΑΕΔ πηγαίνουν στους επιχειρηματίες και όχι στους άνεργους.
Βεβαίως, η πραγματική κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Κι αυτό γιατί είναι γνωστό στο πανελλήνιο ότι η επίσημη ανεργία είναι ένα πλασματικό νούμερο, το οποίο στοχεύει όχι να παρουσιάζει αλλά να κρύβει τον πραγματικό αριθμό των ανέργων. Αφού δεν θεωρείται άνεργος όποιος έχει δουλέψει έστω και μια ημέρα τον τελευταίο μήνα. Αφού δεν καταγράφονται οι μακροχρόνια άνεργοι ούτε οι νέοι οι οποίοι αναζητούν δουλειά για πρώτη φορά και δεν βρίσκουν. Όπως δεν θεωρούνται εργαζόμενοι, ούτε φυσικά άνεργοι, όσοι δουλεύουν με μπλοκάκι. Και αν οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα είναι μια φορά αόρατοι, οι άνεργοι είναι δέκα φορές εξαφανισμένοι από ένα σύστημα το οποίο φροντίζει να τους κρύβει στον ίδιο βαθμό που τους χρησιμοποιεί σαν μοχλό πίεσης για την ακόμα μεγαλύτερη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Μέχρι να τους ξαναχρειαστεί, εννοείται, με άλλους όρους. Χωρίς να υπολογίσουμε σε αυτή την κατάσταση το μοίρασμα της εργασίας μέσα από την ελαστικοποίηση και όλη την γκρίζα περιοχή της μερικής ανεργίας, η οποία αφορά μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ακόμα.