"Τότε ήμασταν αποφασισμένοι για θάνατο"
Συνέντευξη με τον Μανώλη Γλέζο
Μανώλη, θα ήθελα να μας πεις δυο λόγια για τον αδελφό σου.
Ο Νίκος Νικολάου Γλέζος ήτανε παιδί κοιλάρφανο, δηλαδή είχε πεθάνει ο πατέρας του όταν γεννήθηκε, και γι’ αυτό πήρε και τ’ όνομα του πατέρα μου. Και τ’ όνομά του ήταν Νίκος Νικολάου Γλέζος. Γεννήθηκε στην Παροικιά της Πάρου κι έζησε τα παιδικά του χρόνια, μέχρι 10 χρονών, στο Απεράθου της Νάξου. Μετά ήρθαμε όλη η οικογένεια στην Αθήνα, όπου, για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της ζωής, δούλεψε φαρμακοϋπάλληλος τέσσερα χρόνια περίπου. Όταν τελείωσε το γυμνάσιο πέτυχε στις εξετάσεις της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Ήτανε σπουδαστής της Μαράσλειου Παιδαγωγικής Ακαδημίας και πήρε μέρος στην Αντίσταση από το 1942. Έγινε μέλος του ΕΑΜ Νέων, μέλος της ΟΚΝΕ, μέλος της ΕΠΟΝ και στη συνέχεια του ΚΚΕ, όπου δούλευε σε μια ειδική μονάδα που συνεργαζότανε με την αστυνομία πόλεων Αθηνών και οργανωμένη στο ΕΑΜ. Στις 14 Απριλίου τον συνέλαβαν στην πλατεία Συντάγματος.
Τον συνέλαβαν σε μπλόκο;
Όχι, με προδοσία, μαζί με άλλους δυο που δουλεύανε στην ίδια ομάδα. Από τους άλλους δυο ο ένας, ο Γιώργης Ανδρεάκος, ήτανε ο γνωστός υπενοματάρχης που βοήθησε στην απόδραση των κομμουνιστών της Σωτηρίας, και ο άλλος ήτανε ο Ηλίας ο Λιβιεράτος. Δυστυχώς τους συνέλαβαν πριν προλάβουν να πάρουν τον οπλισμό τους. Τον οπλισμό τον έπαιρναν από αστυνομικούς που δουλεύαν σε αστυνομικά τμήματα, δηλαδή ο οπλισμός τους ήταν μες στα αστυνομικά τμήματα και τους τον έδιναν οι αστυνομικοί. Και πριν προλάβει ο αστυφύλακας να τους δώσει τον οπλισμό, από προδοσία τους συνέλαβαν. Τους πήγανε πρώτα στο πρώτο αστυνομικό τμήμα Λέκκα. Εκεί ήρθαν και τους παρέλαβαν οι γερμανοτσολιάδες και τους βασάνισαν πάρα πολύ. Έκαναν αρκετές απόπειρες δραπέτευσης. Τελικά τους πήγανε στη φρουρά των ανακτόρων. Από ‘κει τον μεν Ανδρεάκο τον παρέλαβε η χωροφυλακή, επειδή είχε τις σχέσεις του με τους χωροφύλακες, τον βασάνισε, και τον πέταξε από το κτίριο της γενικής ασφάλειας και τον σκότωσε. Μπορεί και να ‘ταν σκοτωμένος ήδη, πάντως πέταξαν το πτώμα του –όπως και της Ηλέκτρας Αποστόλου– στο δρόμο. Τον Νίκο τον παραδώσανε στους Γερμανούς, βασανίστηκε στην οδό Μέρλιν, από εκεί τον πήγανε στο Χαϊδάρι όπου τον έκλεισαν στο ειδικό μπλοκ των απομονώσεων, το μπλοκ 15. Στις 10 Μαΐου τον πήρανε μαζί με άλλους 91 αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους 10 γυναίκες, και τον εκτέλεσαν στην Καισαριανή. Πριν τον πάνε στην Καισαριανή έστειλε το μήνυμά του, που είναι σημαντικό και αποκαλύπτει την ιδεολογία της γενιάς εκείνης και την προσφορά, τη θυσία της. Το ουσιαστικό μέρος είναι καταγραμμένο και λέει "Σήμερα πάω για εκτέλεση" –δεν με πάνε δηλαδή, πάω? "Σήμερα πάω για εκτέλεση, πέφτοντας για τον ελληνικό λαό".
Τώρα, στο βιβλίο που εκδίδουμε, έχουμε μαρτυρίες ανθρώπων που τον είδαν μέχρι και την τελευταία στιγμή στο Χαϊδάρι, και ανθρώπων που τον γνώρισαν, και όλοι τον χαρακτηρίζουν το γελαστό παιδί με την φοβερή ψυχραιμία που είχε. Μια ψυχραιμία δηλαδή άνευ προηγουμένου. Το ξέρω και προσωπικά.
Την Πρωτομαγιά δεν είχανε εκτελέσει τους 200 τότε στην Καισαριανή;
Την 1η του Μάη εκτελέσανε 200…
Και μετά άλλους 90;
Όχι, μετά στο μεσοδιάστημα μέχρι τις 10 Μαΐου εκτελούσανε τρεις, τέσσερις, πέντε, έξι, μες στο μεσοδιάστημα σχεδόν κάθε μέρα, και στις 10 Μαΐου εκτέλεσαν 92.
Εσύ τότε πού ήσουνα; Τα ήξερες αυτά ή τα έμαθες μετά;
Ήμουνα κρατούμενος στις φυλακές του Συγγρού. Μετά έμαθα το βασανιστήριο όλο που πέρασε. Δεν το ήξερα, από τη μάνα μου τα ‘μαθα, το τι τράβηξε. Και για την εκτέλεση, όλα αυτά τα ‘μαθα μετά. Όταν έμαθα παραδείγματος χάρη ότι έγινε η εκτέλεση των 200, έλεγα θα ‘ναι μέσα κι ο αδερφός μου. Περίμενα δηλαδή μες στους 200 θα ‘ναι μέσα κι ο Νίκος. Πέρασε λίγος καιρός, μετά ήρθε η μάνα μου και μου ‘πε ότι ήταν στους 92.
Τώρα σε ρωτάμε προσωπικά πράγματα, αλλά έχουν μια σημασία. Πώς αντιδρούσατε σ’ ένα τέτοιο νέο τότε; Σε μια τέτοια είδηση;
Κοίταξε, εκείνη την εποχή, ήμασταν όλοι όπως το γράφει κι ο Νίκος, πηγαίναμε για το θάνατο. Ήμασταν αποφασισμένοι για το θάνατο, δηλαδή δεν υπήρχε θέμα ολιγωρίας και τα λοιπά.
Αριστερά, φωτογραφία του Νίκου Γλέζου. Δεξιά, το σημείωμα που άφησε πηγαίνοντας για εκτέλεση. Ήταν γραμμένο στην άσπρη φόδρα του σκούφου του με μελανί μολύβι. Το πέταξε στη συμβολή της Ιεράς Οδού, Κωνσταντινουπόλεως και Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη στιγμή που το μαύρο καμιόνι του θανάτου του τον μετέφερε από το Χαϊδάρι στην Καισαριανή για εκτέλεση μαζί με άλλους ενενήντα πατριώτες. Καθώς έβγαζε το κεφάλι του κάτω από την τέντα του αυτοκινήτου και πετούσε το μήνυμα, τον είδαν περίοικοι. Τον αναγνώρισαν, κι όταν η φάλαγγα του αυτοκινήτου προσπέρασε, έτρεξαν, πήραν το μήνυμα και το παρέδωσαν στην οικογένειά του.