Συνέντευξη με τον Δημήτρη Προύσαλη, δάσκαλο και αφηγητή παραμυθιών
Το Σάββατο 14 Νοεμβρίου έγινε στη λέσχη “Ανατολικός Άνεμος” η παρουσίαση του νέου ημερολογίου των εκδόσεων Α/συνεχεια για το 2010. Τα θεματικά ημερολόγια των εκδόσεων Α/συνεχεια αποτελούν μια επιτυχημένη παράδοση, καθώς η ανάδειξη σημαντικών θεμάτων της τέχνης, του πολιτισμού, της κοινωνίας και της πολιτικής έρχεται να μπολιάσει την οργάνωση του χρόνου ημερολογιακά. Το άνοιγμα της βραδιάς έγινε από τον επιμελητή της έκδοσης και αφηγητή Δημήτρη Προύσαλη (από τις εκδόσεις Απόπειρα κυκλοφορούν δύο συλλογές παραμυθιών σε επιμέλειά του: Ελληνόφωνα Παραμύθια από την Κάτω Ιταλία και Παραμύθια του Κάτω Κόσμου), με μια αναφορά στο λαϊκό παραμύθι, τα χαρακτηριστικά του και τη σημασία του. Ακολούθησε η παρουσίαση του υλικού της συλλογής: δώδεκα παραμύθια –ένα για κάθε μήνα– για το περιβάλλον, την εξουσία, τον έρωτα, τη ζωή και το θάνατο με μια έντονα λαϊκή φιλοσοφική διάθεση.
Ακολούθησε προφορική αφήγηση παραμυθιών από τον επιμελητή. Η ανταπόκριση του –νεανικού κυρίως– κοινού ήταν ζεστή, καθώς η δικαιολογημένη αρχική επιφύλαξη ανατράπηκε από την ατμόσφαιρα που δημιούργησε η αφηγηματική λειτουργία.
Τι είναι παραμύθι;
Σήμερα υπάρχει μια συγκεχυμένη άποψη για το τι είναι παραμύθι. Ο καθένας που γράφει ή λέει κάτι με στοιχεία μυθοπλασίας χρησιμοποιεί καταχρηστικά τον όρο παραμύθι και οι περισσότεροι τον ταυτίζουν με την παιδική λογοτεχνία. Πολύ συχνά έχει μια υποτιμητική και απαξιωτική αντιμετώπιση. Όμως παραμύθι είναι μόνο το λαϊκής προέλευσης ανώνυμο προφορικό ανθρωπολογικό υλικό που αποτελεί έναν τόπο συνάντησης διαθέσεων, αντιλήψεων, προσδοκιών, σκέψεων και προσεγγίσεων από τον λαϊκό άνθρωπο όλων των τόπων κι όλων των εποχών. Ήταν ένας προστατευμένος τρόπος να εκφράσει τον προβληματισμό του και να τοποθετηθεί απέναντι στα σημαντικά ζητήματα της κοινωνικής συμβίωσης, των διαπροσωπικών σχέσεων, της προσωπικής αναζήτησης κι ανάπτυξης, των μεγάλων φιλοσοφικών ερωτημάτων της ύπαρξης και να κρύψει κάτω από ψέματα μεγάλες αλήθειες για τη ζωή. Είναι ένα υλικό πολυσυλλεκτικόως προς τις πηγές και τις επιρροές του, και λειτουργεί σε πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Έχει συμβολικό περιεχόμενο, στηρίζεται στις μεταφορές και έχει έντονο το φανταστικό στοιχείο. Χαρακτηρίζεται από την ποιητικότητα του λαϊκού λόγου. Αντανακλά την πορεία ανάπτυξης της λαϊκής σκέψης και σίγουρα δεν είναι ουδέτερο και ακίνδυνο. Δεν φτιάχτηκε για να αποκοιμίζει τους μικρούς, αλλά ν’ αφυπνίζει τους μεγάλους.
Τι όμως έχουν να προσφέρουν τα παραμύθια σήμερα;
Σε μια εποχή θορυβώδικου κενού λόγου και ματαιόδοξου εντυπωσιασμού, κατανάλωσης του θεάματος και των ανθρωπίνων σχέσεων, τα λαϊκά παραμύθια έρχονται να λειτουργήσουν αναστοχαστικά για την πορεία του καθένα αλλά και συλλογικά. Επιζητούν την επιστροφή στα ανθρώπινα, ήπια, οικεία μέτρα της επικοινωνίας και την ψυχαγωγία με όρους συλλογικούς σε κοινό χρόνο και χώρο. Επιπλέον, αποτελούν ένα υλικό που στηρίζει, ενθαρρύνει, συμβουλεύει, παρακινεί, διδάσκει, οδηγεί και μπορεί να γίνει αποκούμπι αλλά και οδηγός μύησης στη ζωή – αφού τα παραμύθια μπορούν να μιλούν για όλα. Μας βοηθούν να δούμε τη ζωή με άλλα μάτια, σε δρόμους δοκιμασμένους. Οι ήρωές τους είναι καθολικά ενεργοί και δίνουν το μήνυμα του αγώνα που είναι αναπόφευκτος στη ζωή, αν θέλεις να κατακτήσεις την προσωπική και κοινωνική αξιοπρέπεια. Η μαθητεία στην προσπάθεια σε κάνει καλύτερο και ολοκληρωμένο άνθρωπο, απέναντι σε εμπόδια και αντιπάλους φαινομενικά ανίκητους. Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης τα λαϊκά παραμύθια αναδεικνύουν τα κοινά στοιχεία που φέρνουν τους λαούς κοντά αλλά και τις όποιες διαφορές υπάρχουν ως όρια καινούργιων αφετηριών εκκίνησης. Είναι τα σταυροδρόμια όπου συναντιούνται η εμπειρία με τον λόγο.
Από την εμπειρία σου του αφηγητή, ώς λειτουργεί η αφήγηση των παραμυθιών;
Στις σύγχρονες συνθήκες και μέσα από νέες ανάγκες εμφανίζονται οι νεοαφηγητές. Είναι άνθρωποι καθημερινοί που συναντιούνται σε κάποια στιγμή της ζωής τους με τις ιστορίες που ταξιδεύουν μέσα στο χρόνο και επιθυμούν να τις μοιραστούν σαν πολύτιμο θησαυρό με το κοινό, τους άγνωστους φίλους τους. Ο άνθρωπος από τις απαρχές της εμφάνισής του σ’ αυτόν τον κόσμο θέλησε να δώσει νόημα στην εμπειρία του μέσα από τη συνάντησή του με την εμπειρία του άλλου. Έναν τέτοιο τόπο συνάντησης αποτέλεσαν τα παραμύθια και οι συνθήκες αφήγησης. Ο συμβολικός και μεταφορικός λόγος των παραμυθιών και οι μηχανισμοί προβολής, ταύτισης και μετάθεσης μέσα από την ζωντανή συνομιλία του αφηγητή με το υλικό του αλλά και με το ακροατήριο, το συλλογικό μοίρασμα του κοινού χρόνου, η βαρύτητα της ιστορίας και η ειλικρίνεια του αφηγητή που βρίσκεται στο κέντρο του λόγου με σκοπό να “παραδώσει” την ιστορία σε δυνάμει αφηγητές της ομήγυρης κάνοντας τα αφτιά τους μάτια, δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα. Αν δεν την ζήσεις δεν μπορείς να καταλάβεις. Αν μάλιστα η κατάλληλη ιστορία συναντήσει την στιγμή που πρέπει τον κατάλληλο άνθρωπο μπορεί να του αλλάξει τη ζωή.
Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Σκαλιδάκης
Ημερολόγιο 2010
Λαϊκά Παραμύθια από τις Άκρες του Κόσμου
Επιμέλεια: Δημήτρης Προύσαλης
192 σελίδες, εκδόσεις Α/συνεχεια
12 ευρώ
Σε όλα τα κεντρικά βιβλιοπωλεία