Τις επόμενες ημέρες θα πραγματοποιηθεί στην Κοπεγχάγη η διεθνής σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Θα ακουστούν πάλι ωραία λόγια, και δεν θα καταλήξει σε τίποτα ουσιαστικό. Αυτό το έχουν ήδη αποφασίσει οι “διεθνείς ηγέτες”. Όμως η κατάσταση γίνεται δραματική, και αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για διεθνή κινητοποίηση, όπως αυτή που θα γίνει (και) στην Ελλάδα το Σάββατο 12 Δεκέμβρη.
“Να αλλάξουμε το σύστημα – Όχι το κλίμα”, είναι ο τίτλος ενός μικρού βιβλίου που περιλαμβάνει τρία κείμενα των Ντέιβ Χολμς, Τέρι Τάουνσεντ και Τζον Μπέλαμι Φόστερ (εκδ. Resistance Books, 2007). Ο Φόστερ είναι γνωστός στην Ελλάδα από το βιβλίο του “Οικολογία και Καπιταλισμός” (ο πρωτότυπος τίτλος ήταν “Ecology Αgainst Capitalism”, η οικολογία ενάντια στον καπιταλισμό).
Οι τρεις συγγραφείς εξετάζουν το θέμα της κλιματικής αλλαγής από τη σοσιαλιστική οπτική, θεωρούν ότι το αρπακτικό καπιταλιστικό σύστημα που λειτουργεί και έχει αναπτυχθεί με βάση το κέρδος είναι υπεύθυνο για τη ραγδαία ανατροπή της κλιματικής ισορροπίας και επισημαίνουν ότι “μόνο η αντικατάσταση του καπιταλισμού από το σοσιαλισμό θα επιτρέψει την υπέρβαση της κρίσης”.
Η πρόταση να αντικαταστήσουμε τον καπιταλισμό από το σοσιαλισμό (τώρα πώς τον εννοεί ο καθένας μας το σοσιαλισμό είναι ένα άλλο ερώτημα) πιο παραστατικά περιγράφεται με το δίλημμα “Οικοσοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα” στο πρώτο Οικοσοσιαλιστικό Μανιφέστο των Τζόελ Κόβελ και Μισέλ Λόουι (2001), αλλά και στο βιβλίο με τον ομώνυμο τίτλο που έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Socialist Resistance (2006) και περιλαμβάνει άρθρα επιφανών μαρξιστών (Φόστερ, Λόουι, Ταρούνο κ.ά.). Το δίλημμα “Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα”, φυσικά, προϋπήρχε από τη Ρόζα, χωρίς το “οικο-“.
Ότι ο καπιταλισμός, που κυνηγάει το κέρδος χωρίς να σέβεται το περιβάλλον, είναι υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή δεν είναι ένας ισχυρισμός που προέρχεται από τους μαρξιστές, τους οικοαριστερούς ή τους οικοσοσιαλιστές. Επιβεβαιώνεται και από άλλους, μη μαρξιστές πολιτικούς. Χαρακτηριστική είναι μια δήλωση του Κάρολου Παπούλια, τον Νοέμβριο του 2007: “Οι περισσότερες περιβαλλοντικές καταστροφές έγιναν στο όνομα του κέρδους και μιας ανάπτυξης χωρίς κανόνες”.
Μια ανάπτυξη, λοιπόν, χωρίς κανόνες και το πάθος για την αύξηση του πλούτου – είναι τα βασικά στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος. Ακόμα όμως και η ατομική ευθύνη που έχουμε ως πολίτες για τη συμβολή μας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου (υπερκαταναλωτισμός σε είδη και ενέργεια – όσοι μπορούμε να υπερκαταναλώνουμε) συνδέεται με τις αξίες που προβάλλει και επιβάλλει με τα ΜΜΕ και τις ανεξέλεγκτες διαφημίσεις το καπιταλιστικό σύστημα. Ένα μόνο παράδειγμα: με ένα τζιπ 4Χ4 μπορείς (σου λένε) να φτάσεις στην κορυφή ενός βουνού, να διασχίσεις ένα ποτάμι, να επιστρέψεις στην πόλη… καταναλώνοντας υπέρμετρα καύσιμα και εκπέμποντας πολύ περισσότερα καυσαέρια απ’ ό,τι με ένα συνηθισμένο αυτοκίνητο, και μετά να παρκάρεις το τζιπ σε ένα πεζοδρόμιο για να πιεις τον καφέ σου και να προβάλεις την επιτυχημένη καριέρα σου.
Ο καπιταλισμός δεν βάζει όρια, δεν έχει μέτρο. Ωστόσο, πολλοί επιχειρηματίες και πολιτικοί, επιχειρούν –και ως ένα βαθμό τα καταφέρνουν– να αποποιηθούν τις ευθύνες τους ακόμα και για τη ραγδαία κλιματική αλλαγή, που κυρίως το καπιταλιστικό σύστημα την προκαλεί, μιλώντας για πράσινη ανάπτυξη. Και κυρίως επιχειρούν να εκμεταλλευτούν κερδοφόρα το φόβο για την κλιματική αλλαγή που οι ίδιοι δημιούργησαν. Έτσι, προβάλλουν την πυρηνική ενέργεια ως οικονομική και καθαρή λύση, τις τεράστιες επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (σαφώς και η οικοαριστερά οφείλει να διεκδικεί τις ΑΠΕ, αλλά με μέτρο και με μη καπιταλιστικά κριτήρια), την καύση των απορριμμάτων κ.λπ.
Το τι κάνει φυσικά ο καπιταλισμός, εκτός των άλλων, και στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και της (μη) προστασίας του περιβάλλοντος το γνωρίζουμε. Το ερώτημα είναι τι κάνουν (ή τι δεν κάνουν) οι δυνάμεις της Πολιτικής Οικολογίας που ενδιαφέρονται να πάνε “οικολογικά μπροστά και αριστερά”, αλλά και τι κάνει (ή τι δεν κάνει) η πολύμορφη Αριστερά για να αναδείξει τις ευθύνες του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι ένα ερώτημα το οποίο πρέπει να εξετάσουμε. Δεν φτάνει όμως μόνο αυτό. Κυρίως πρέπει να συμβάλλουμε στο να επηρεαστεί: α) η Αριστερά από τις αξίες της Πολιτικής Οικολογίας, και β) η Πολιτική Οικολογία από τις αξίες της Αριστεράς. Αυτή είναι μια επίμονη προσπάθεια, κυρίως σε ιδεολογικό επίπεδο, γιατί σπέρματα συναντίληψης και κοινής δράσης υπάρχουν σε κινηματικό επίπεδο για τους ελεύθερους χώρους και τους ορεινούς όγκους.
Μια ευκαιρία να προβληθεί η αναγκαιότητα της όσμωσης και της κοινής δράσης της Αριστεράς με την Πολιτική Οικολογία είναι η συζήτηση για τα αίτια που προκαλούν την κλιματική αλλαγή και τα μέσα αντιμετώπισής της. Και αυτή η ευκαιρία προσφέρεται σήμερα, κατά τη διάρκεια της συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα που θα γίνει στην Κοπεγχάγη (7-18/12/2009). Ο “οδικός χάρτης” προς την Κοπεγχάγη δείχνει ότι οι ηγέτες των αναπτυγμένων χωρών δεν θέλουν να υπογράψουν μια δεσμευτική και δίκαιη συμφωνία για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Η απροθυμία των ηγετών προφανώς δεν έχει να κάνει με τη δυστροπία τους, αλλά με το γεγονός ότι: α) δεν θέλουν να επιβάλουν μέτρα και έλεγχο στις βιομηχανίες των αναπτυγμένων κρατών, β) δεν σκοπεύουν ν’ αναλάβουν ευθύνες και να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009 οι ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον πολίτες, η αντικαπιταλιστική οικολογία και η ριζοσπαστική Αριστερά διαδηλώνουν σε όλες τις πόλεις του κόσμου και απαιτούν: “Μέτρα για το κλίμα τώρα”, “Αφήστε τη θεωρία και τα παχιά λόγια και αναλάβετε τις ευθύνες σας”. Στην Αθήνα, η πρωτοβουλία “Δράσεις για την Κλιματική αλλαγή – Κοπεγχάγη 2009” διοργανώνει συλλαλητήριο στο Σύνταγμα στις 12:00 με κύριο σύνθημα “Αλλάζουμε το σύστημα, όχι το κλίμα”. Να πάρουμε μέρος…
Κώστας Φωτεινάκης,
μέλος του Δ.Σ.
του ελληνικού δικτύου “Friends of Nature”
