Παρέμβαση του Ρούντι Ρινάλντι
στην 3η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ
Θα σταθώ σε έξι σημεία. Στο τέλος υπάρχει ένα μικρό σχόλιο για τη Νεολαία ΣΥΝ που φαίνεται να ενδιαφέρεται και να μελετά το έργο του Μάο Τσετούνγκ.
-
Η παραγωγή της πολιτικής γραμμής
Είτε επιλέξουμε να είμαστε ένα συμμαχικό σχήμα, είτε επιλέξουμε να πορευτούμε στο δρόμο ενός πρωτότυπου ενωτικού εγχειρήματος, υπάρχει εξ αντικειμένου το ζήτημα του πού, πώς, από ποιους παράγεται η πολιτική γραμμή η οποία προβάλλεται στην κοινωνία, στην κεντρική πολιτική σκηνή του τόπου, στους κοινωνικούς χώρους.
Σε κάθε περίπτωση, δεν νοείται οργανισμός ή συμμαχικό σχήμα που δεν παράγει πολιτική γραμμή, που δεν έχει στοιχειώδεις διαδικασίες και κανόνες για τη διαμόρφωσή της. Γιατί η συγκυρία απαιτεί να διαθέτει ο αριστερός φορέας πολιτική γραμμή, που είναι άλλο από το πρόγραμμα και τις γενικές θέσεις. Πολιτική γραμμή για την κεντρική πολιτική σκηνή και τις εναλλαγές που σημειώνονται σ’ αυτήν, πολιτική γραμμή για το εργατικό, την αυτοδιοίκηση, την παιδεία, την δημοκρατία, το αγροτικό, την γεωπολιτική, την εξωτερική πολιτική κ.λπ. Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητα στοιχεία η πολιτική συμμαχιών, οι συνεργασίες, τα ανοίγματα, ο ειδικός τονισμός που απαιτείται κάθε φορά.
Τίθεται το ερώτημα: Πού, πώς, από ποιους, με ποιες διαδικασίες γινόταν και γίνεται αυτό στο ΣΥΡΙΖΑ; Δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Η αλήθεια είναι ότι η πολιτική γραμμή εξαγγέλλονταν από τους προέδρους και από όσους είχαν πρόσβαση στα ΜΜΕ. Συνεπώς δεν έγινε σχεδόν καμιά συζήτηση εντός των διαδικασιών του ΣΥΡΙΖΑ για την πολιτική γραμμή, δεν τονίστηκε σχεδόν ποτέ η σημασία αυτής της διαδικασίας και ανάγκης και αφέθηκε να υπάρχει ένα αμφίσημο και θολό πολιτικό στίγμα όλου του εγχειρήματος. (Λέμε σχεδόν, γιατί ορισμένες φορές –ελάχιστες– έγινε κάποια συζήτηση, και αυτό ήταν γενικά ευεργετικό.)
Επομένως, δεν υπήρξε λειτουργία και συγκρότηση στη βάση μιας συλλογικά παραγόμενης πολιτικής γραμμής και τακτικής, και συνακόλουθα κανένας απολογισμός των εφαρμοζόμενων πολιτικών γραμμών και τακτικών που ακολουθήθηκαν.
Θεωρητικο-πρακτικά, μια ολιγομελής ομάδα έμπειρων στελεχών της γραμματείας και της κοινοβουλευτικής ομάδας θα έπρεπε να έχει επιφορτιστεί για την παραγωγή της πολιτικής γραμμής και τακτικής και να την εισηγούνταν στα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ και να ελέγχονταν η εφαρμογή τους και η αποτελεσματικότητά τους.
-
Η πολιτική ανεπάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ επέδειξε μια σημαντική πολιτική ανεπάρκεια που το τελευταίο διάστημα παίρνει σπουδαίες διαστάσεις.
Κινηθήκαμε από το 2007 μέχρι σήμερα με διάφορα σχήματα-εκτιμήσεις:
Α) Κυβέρνηση ΝΔ – μη αντιπολίτευση ΠΑΣΟΚ, μεγάλη κρίση στο ΠΑΣΟΚ.
Κινηθήκαμε ικανοποιητικά, αναδειχθήκαμε στη μοναδική αντιπολίτευση μέσα και έξω από την Βουλή, θέσαμε το αίτημα να φύγει η ΝΔ από την κυβέρνηση και προβάλαμε τον στόχο για μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία με πυρήνα την Αριστερά.
Β) Προβάδισμα του ΠΑΣΟΚ – κυβέρνηση ΝΔ που παράδερνε σε κρίση και σκάνδαλα.
Κινηθήκαμε με αμηχανία, δεν ξέραμε πώς να αντιπολιτευτούμε, εγκαταλείψαμε το σύνθημα “να φύγει η ΝΔ, η χειρότερη κυβέρνηση” και αποσύρθηκε ο στόχος της “νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας”. Προβλήθηκε ο στόχος του “τρίτου πόλου” και θεωρήθηκαν οι Πράσινοι σαν προνομιακός χώρος πιθανής συνεργασίας. Χάσαμε την “ατζέντα” και την πρωτοβουλία κινήσεων. Η άρνηση να ζητάμε αποφασιστικά να φύγει η ΝΔ και να ανοίξει ο δρόμος σε άλλη κατεύθυνση, τάχα για να μην έρθει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, παρέδωσε στη μόνη ρεαλιστική προοπτική σε επίπεδο ψήφου τεράστιες μάζες στο ΠΑΣΟΚ. Στην ουσία έτσι ο αντιδικομματικός αγώνας πήγε περίπατο. Η “πολιτική γραμμή” ήταν “βοηθήστε να μπούμε στην Βουλή”…
Γ) Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ανύπαρκτη αξιωματική αντιπολίτευση.
Κυριολεκτική απουσία πολιτικής γραμμής, ταλαντεύσεις στην εξειδίκευση του τι σημαίνει προγραμματική ή δημιουργική αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει πολιτικά να είναι απών, να μην παίρνει πρωτοβουλίες, να ασχολείται με άλλα. Υπάρχει ένα άρρητο σχήμα που στηρίζει αυτήν την συμπεριφορά: τα αδιέξοδα που θα συναντήσει το ΠΑΣΟΚ θα απελευθερώσουν δυνάμεις που θα έρθουν στον πιο “κοντινό χώρο”, στον ΣΥΡΙΖΑ. Ξεχνούν ότι αντιπολίτευση θα κάνει και η Δεξιά αλλά και το ΚΚΕ. Αυτή η νέα εκδοχή “ώριμου φρούτου” νομίζει ότι θα είναι ελκυστική πρόταση για τους απογοητευμένους πασόκους ΣΥΡΙΖΑ, γιατί θα έχει κάνει “προγραμματική αντιπολίτευση”. Πρόκειται για αυταπάτη, που δεν συνιστά καν τακτική.
Δ) Για τον “ευρωπαϊσμό” και την ανάγκη σύγκρουσης με τις επιταγές, τις οδηγίες, τις επιτηρήσεις, τις αποφάσεις, τους εκβιασμούς, τις νουθεσίες, τα πρόστιμα που επιβάλλει –με πλήρη συναίνεση του δικομματικού και επιχειρηματιικού κόσμου– ειπώθηκαν πολλά στις εργασίες της 3ης Συνδιάσκεψης και δεν θα επεκταθούμε. Είναι ικανοποιητικό που έστω και τώρα αυτό γίνεται συνείδηση στην πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ. Μένει να δούμε σε επίπεδο πολιτικής γραμμής πως θα καλυφθεί αυτή η ανεπάρκεια.
Ε) Υπάρχει όμως και μία ακόμα κραυγαλέα ανεπάρκεια. Δεν είναι αρκετή η κριτική προς τον Γ. Παπανδρέου ότι “απλώς προεδρεύει και ταξιδεύει”. Δεν ταξιδεύει απλώς: ταξιδεύει προς προορισμούς εντελώς στοχευμένα, για να προωθήσει μια ανοπικτά φιλοατλαντική πολιτική, για να προωθήσει τον ατλαντισμό στην περιοχή μας. Στην πραγματικότητα έχουμε μια από τις πιο φιλοαμερικάνικες κυβερνήσεις από την μεταπολίτευση και δώθε και αυτό η Αριστερά δεν μπορεί να μην το βλέπει και να μην το επισημαίνει. Κύπρος, Αιγαίο, Δυτικά Βαλκάνια, ελληνοτουρκικές σχέσεις, Μέση Ανατολή, αλλά και στάση μέσα στην Ευρώπη αποδεικνύουν τον σφόδρα φιλοατλαντικό προσανατολισμό.
-
Βασικό αριστερό κριτήριο: η πολιτική συμπεριφορά και όχι οι διακηρύξεις
Ένας πολιτικός οργανισμός, ένα συμμαχικό σχήμα, μια συνιστώσα, μια συλλογικότητα, ένα κόμμα, μια οργάνωση κρίνονται όχι από τις διακηρύξεις και τα λόγια των εκπροσώπων τους, αλλά πρώτα απ’ όλα από την εν γένει πολιτική συμπεριφορά. Πολιτική συμπεριφορά απέναντι στην κοινωνία, στα κρίσιμα προβλήματα και την ποιότητα της ιεράρχησης που κάνει γι’ αυτά, απέναντι στις τάξεις και τα στρώματα του λαού που θέλει να εκφράσει. Αν λείπει κραυγαλέα η συνέπεια λόγων και έργων αυτό θα φανεί. Δεν μπορεί να κρυφτεί για καιρό. Δεν μπορείς να κοροϊδεύεις για καιρό την κοινωνία. Κρίνεται επίσης σε ένα άλλο επίπεδο, από τις σχέσεις και την ποιότητα των σχέσεων που συνάπτονται στο εσωτερικό του οργανισμού, συμμαχικού σχήματος, κόμματος, οργάνωσης κ.λπ. Η συνδυασμένη δράση προς την κοινωνία, αλλά και στο εσωτερικό του σχήματος τελεί υπό το κριτήριο του τι προάγει, τι οικοδομεί, τι προβάλλει, τι ανθρώπους δημιουργεί, τι ηγεσία έχει, τι σχέσεις διέπουν τα διάφορα μέρη του.
Όσο μας αφορά, κάνουμε συνειδητή προσπάθεια να μαθαίνουμε από τα κινήματα και τα εγχειρήματα της Αριστεράς και προσπαθούμε να είμαστε χρήσιμοι, ακόμα και υπερβαίνοντας πλευρές της συγκρότησής μας μέχρι σήμερα.
Ακούσαμε πολλά περί δημοκρατίας που ίσως για μερικούς να είναι εγγεγραμμένη στο DNA ή στα γονίδιά τους, όπως ακούσαμε πολλά για όσους λειτουργούν με τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Ιδίως ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός θεωρείται ένα από τα πιο καθυστερημένα συστήματα ύπαρξης και δομής ενός αριστερού κόμματος. Και γεννιέται η εύλογη απορία: Πώς γίνεται και όσοι αυτοδηλώνονται φορείς της δημοκρατίας από γεννησιμιού τους να μην εφαρμόζουν εδώ και δύο χρόνια αποφάσεις που ομόφωνα πήραμε όλοι μαζί στην πρώτη συνδιάσκεψη, και στην συνέχεια να μην κοκκινίζουν όταν βγάζουν λογύδρια περί δημοκρατίας, ισοτιμίας κ.λπ.
Το ερώτημα παραμένει: γιατί δεν εφαρμόστηκαν οι αποφάσεις και ποιος φέρει την ευθύνη;
-
Η βασική αντίθεση του ΣΥΡΙΖΑ
Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ καθορίστηκε από πολλές εσωτερικές αντιφάσεις αλλά μπορούμε να μιλήσουμε για μια κύρια αντίθεση που είχε δεσπόζουσα σημασία. Η αντίθεση ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ “εκλογική ομπρέλα” / και στον ΣΥΡΙΖΑ “κάτι άλλο” (κι ας μην έχουμε όλοι την απάντηση κοινή). Αυτή η αντίθεση και το πώς επιλυόταν ή αφηνόταν να συνεχίζει την επενέργειά της καθόρισε επιλογές, χειρισμούς, τακτικές, “συμμαχίες”, συνεννοήσεις κ.λπ. Η κύρια πλευρά ήταν και εξακολουθεί να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ “εκλογική ομπρέλα” σε μια κατάσταση όπου δυνάμωνε η απαίτηση για τον ΣΥΡΙΖΑ “κάτι άλλο” (δηλαδή ενωτικό εγχείρημα) με συγκρότηση και λειτουργία.
Δεν είναι σωστό να κατηγορηθεί σαν αποκλειστικός φορέας του ΣΥΡΙΖΑ “εκλογική ομπρέλα” ο ΣΥΝ, γιατί παρόλο που όλες οι πτέρυγές του, οι τάσεις του, το αποδέχονταν και το υπηρετούσαν, η αντίθεση αυτή επενεργούσε και στις υπόλοιπες συνιστώσες και ακόμα στους ανένταχτους και τις ανένταχτες που σε διάφορες στιγμές της πορείας έπαιρναν θέσεις και απόψεις και κάτω από εκλογικές σκοπιμότητες. Βέβαια η κρίση στην οποία βρίσκεται ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλεται –πέρα από τις κραυγαλέες πολιτικές ανεπάρκειες που αναφέραμε– και στην μη επίλυση της αντίθεσης αυτής ή σωστότερα με την κυριάρχηση της κύριας πλευράς (“εκλογική ομπρέλα”).
-
Ο υπαρκτός ΣΥΡΙΖΑ, ο σε κρίση ΣΥΡΙΖΑ
Σήμερα έχουμε έναν “υπαρκτό ΣΥΡΙΖΑ” (κατά το “υπαρκτός σοσιαλισμός”), έναν ΣΥΡΙΖΑ σε κρίση. Δεν συμφωνούμε με όσους λένε ότι η κρίση πέρασε το καλοκαίρι (“δεν θα ξαναεπιστρέψουμε στην κρίση του καλοκαιριού”) ή ότι με τις βουλευτικές εκλογές έκλεισε και η κρίση του εγχειρήματος και αν τότε ήταν δικαιολογημένη η εσωστρέφεια, τώρα που πέρασε η κρίση είναι αδικαιολόγητη.
Μπαίνουν τα ερωτήματα: είναι δυνατή και εφικτή μια ανάταξη του ΣΥΡΙΖΑ; Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να εκδημοκρατιστεί, να μετεξελιχθεί, να αλλάξει από αυτό που είναι;
Η θετική απάντηση απαιτεί δύο προϋποθέσεις: α) Να ξεπεραστεί η πολιτική ανεπάρκεια και β) να διασφαλίζεται ο ενωτικός, ριζοσπαστικός, αντισυστημικός ρόλος του εγχειρήματος.
Αν συνεχίσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν τον γέρο που πνίγει ένα-ένα τα κουτάβια που γεννιούνται, τότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει να βαλτώνει και να σαπίζει μέσα στην κρίση του.
-
Διέξοδος ένα ζωντανό ρεύμα
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ανάγκη από ένα ζωντανό ρεύμα, θέλησης, άποψης, στόχευσης, συλλογικότητας, οργάνωσης, ιδεών, πολιτικής, τακτικής που θα πασχίσει να εκφράσει σε πολιτικό επίπεδο το λαό της κρίσης και να περιγράψει το πλαίσιο μιας μεγάλης και πρωταγωνιστικής Αριστεράς. Για να έχει την παραμικρή αξιοπιστία ένα τέτοιο σχέδιο, είναι αναγκαίο το ζωντανό ρεύμα να συμβάλει ώστε να βαθύνουν τα αντιπολιτευτικά, αντισυστημικά, αντινεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να αποκτηθεί μια “λαϊκότητα” του εγχειρήματος με την απλή συγκρότηση, λειτουργία και παρέμβαση στους κοινωνικούς χώρους. Εδώ ταιριάζει η φράση της Ρόζας Λούξεμπουργκ πως “οι νέοι καιροί θέλουν καινούργια τραγούδια”.
Γνωρίζουμε ότι αρκετοί από τη Νεολαία ΣΥΝ μελετούν έργα του Μάο Τσετούνγκ. Την ίδια στιγμή έχει γίνει πολλή κουβέντα πως ο εχθρός δεν βρίσκεται ανάμεσά μας αλλά απέναντι, πως υπάρχει μια διχαστική πολιτική, πως επιστρέφουμε σε μια άγονη για το αριστερό κίνημα εποχή, όπου ο άλλος μέσα στο κόμμα θεωριόταν εχθρός κ.λπ. Ο Μάο έλεγε ότι σε όλα τα κοινωνικά φαινόμενα υπάρχει πάντα μια δεξιά, ένα κέντρο, μια αριστερά. Δεν πρότεινε πάντα τον χωρισμό, αλλά ήταν της άποψης “ενότητα, κριτική, ενότητα”. Ας πούμε όμως ότι αυτά είναι ψιλά γράμματα σήμερα.
Οι “τυλιγμένες με ζάχαρη οβίδες” ήταν μια έκφραση που χρησιμοποίησε ο Μάο για να δείξει την δύναμη της αστικής ιδεολογίας μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα. “Οβίδες” που μπορεί να κάμψουν ανθρώπους με πλούσια αγωνιστική πείρα, ανθρώπους που πραγματικές οβίδες δεν τους έκαμψαν. Ο παραγοντισμός, η καριέρα, τα προνόμια, ο ατομισμός και άλλα είναι μορφές “οβίδων τυλιγμένων με ζάχαρη” σήμερα, όπως ο αμερικάνικος τρόπος ζωής είχε διεισδύσει στον “υπαρκτό σοσιαλισμό” κάνοντας διαβρωτική δουλειά. Με μια έννοια, λοιπόν, μπορεί ή δεν μπορεί ο “εχθρός” να διεισδύσει στις γραμμές μας; Τι απαντά μια ανήσυχη νεολαία;